Göz tembelliği nedir, neden olur ve ilerler mi? Göz tembelliğinin belirtileri ve tedavisi

Pek çok anne-baba “Göz tembelliği nedir ve neden olur?” diye merak ederken, aslında bu durumun temeli, göz ve beyin arasındaki uyumun yeterince gelişmemesini ifade eder. Başka bir deyişle, görme sinirlerinin ya da göz yapısının fiziksel olarak kusurlu olmamasına rağmen, beynin o gözden gelen sinyalleri “yoksayması” veya azaltılmış biçimde işlemesi söz konusu. Bu yoksayma, bazen şaşılık (strabismus), bazen kırma kusurları (miyop, hipermetrop, astigmat) veya bebeklik döneminde geçirilen göz hastalıkları sonucu ortaya çıkabilir. Hastalığın tedaviye en açık döneminin genellikle erken çocukluk evreleri olduğu, bu dönemdeki egzersizler ve tedavilerle göz tembelliğinin büyük ölçüde düzeltilebildiği unutulmamalıdır.

GÖZ TEMBELLİĞİ NEDEN OLUR, İLERLER Mİ?

Göz tembelliğinin en sık nedenleri arasında tek taraflı kırma kusurları (örneğin bir gözde yüksek astigmat veya hipermetrop), şaşılık veya doğum sonrası dönemdeki göz hastalıkları (örneğin katarakt) sayılır. Beyin, düşük netlikte görüntü gönderen gözden gelen verileri bastırmayı tercih eder ve uzun süre bu bastırma devam ederse o gözün sinirsel gelişimi geri kalabilir. Çocukluk çağında bu durum çok hızlı ilerleyebilir; çünkü görme sisteminin gelişiminin büyük bölümü okul öncesi dönemde tamamlanır. Erken dönemde keşfedilirse, uygun gözlük, kapama tedavisi (patching) veya özel görme egzersizleri gibi yöntemlerle ilerleme büyük oranda durdurulabilir, hatta bazen tam normal görme düzeyine yaklaşılabilir. Ancak tedavi geciktiğinde gözde oluşan tembellik kronikleşir.

GÖZ TEMBELLİĞİNİN BELİRTİLERİ

Göz tembelliğinde belirtiler her zaman net veya bariz olmayabilir, özellikle küçük çocuklar problemlerini dile getirmekte zorlanabilir. Yine de ailelerin veya öğretmenlerin dikkatini çekebilecek bazı işaretler vardır:

• Bir Gözü Kapama Eğilimi: Çocuğun net görmek veya odaklanmak istediğinde sürekli tek gözünü kapatması veya kısması.

• Yakına Fazla Eğilme ya da Kafa Pozisyonu Değiştirme: Özellikle çizim, okuma gibi aktivitelerde çocuğun başını eğerek veya bir gözünü kısarak iş yapmaya çalışması.

• Şaşılık Belirtileri: Bir gözde kayma veya düzensiz hareketler, göz tembelliğini tetikleyebilir veya göstergesi olabilir.

• Zayıf Derinlik Algısı: Nesnelerin mesafelerini veya üç boyutlu yapısını algılamada zorluk yaşayabilir.
Erken dönemde sinsi şekilde seyredebilen göz tembelliği, zamanında fark edilmez ve müdahale edilmezse ilerleyen yaşlarda günlük yaşamda belirgin işlev kaybına neden olabilir. Sürekli göz kontrolü, özellikle 3-4 yaş civarında oldukça önemlidir.

GÖZ TEMBELLİĞİ TEDAVİSİ VE NASIL GEÇER?

Tedavi, çocuğun yaşına ve göz tembelliğinin şiddetine bağlı olarak değişebilir. Genellikle aşağıdaki yöntemler uygulanır:

1. Gözlük Kullanımı: Eğer kırma kusuru varsa, uygun diyoptrili gözlükle zayıf gözün iyi görmeye teşvik edilmesi amaçlanır.

2. Göz Kapama (Patching) Tedavisi: İyi gören göz kapatılarak tembel gözün çalışmaya zorlanması sağlanır. Bu yöntem, çocuk ne kadar küçükse o kadar etkili sonuç verebilir.

3. Görme Terapisi/Egzersizler: Bilgisayar destekli programlar veya uzman eşliğinde uygulanan görsel egzersizlerle gözün beyinle koordinasyonu arttırılır.

4. Cerrahi Müdahale (Nadir Durumlarda): Eğer altta yatan bir katarakt veya şaşılık gibi başka bir fiziksel problem varsa, cerrahi düzeltme gerekebilir.
Erken yaşlarda başlanan tedaviler, göz ile beyin arasındaki bağlantının en yoğun gelişme sürecinde olduğu çocukluk döneminde yüksek başarı oranına sahiptir. Yetişkinlikte tedavi edilmesi daha zordur ve tam iyileşme her zaman garantilenemez.

GÖZ TEMBELLİĞİ İÇİN EGZERSİZLER

Tembel gözün aktif kullanımını destekleyen bazı egzersizler, kapama tedavisine ek olarak uygulanabilir. Örneğin, kapalı olmayan göze (yani zayıf göze) odaklanarak çeşitli bilgisayar oyunları veya el-göz koordinasyonu gerektiren aktiviteler yapmak çok faydalı olabilir. Bazı özel çizim ve boyama çalışmaları da zayıf gözün görsel becerilerini güçlendirmeye yardımcıdır. Günümüzde “sanalt gerçeklik” tabanlı görme terapileri de denenmekte, kısıtlı da olsa olumlu sonuçlar vermektedir. Tabii ki, bu egzersizlerin bir uzman gözetiminde ve düzenli takip altında yapılması en doğru yaklaşım olacaktır.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Göz tembelliği olup olmadığı nasıl anlaşılır?

Küçük yaşlarda yakalanması zor olabilir, ancak bir gözü sürekli kullanma eğilimi, net görmek için başı eğme veya şaşılık gibi işaretler göz tembelliğinden şüphelendirebilir. Kesin tanı, göz doktoru muayenesiyle konur.

Tek göz tembelliği nasıl geçer?

Özellikle çocukluk döneminde görme bozukluğu tespit edilirse, kapatma tedavisi ve gerektiğinde gözlük kullanımıyla başarılı sonuçlar alınabilir. Ayrıca görme egzersizleri de önemli bir destek sunar.

Göz tembelliğinin çaresi var mıdır?

Erken dönemde yakalandığında tedavi genellikle etkilidir ve görme kalitesi büyük oranda düzeltilebilir. İlerlemiş yaşlarda tedavi daha zordur, fakat yine de belirli oranda iyileşme mümkün.

Göz tembelliği geçici midir?

Tedavi ve rehabilitasyonla birlikte ciddi oranda gerilemesi ya da ortadan kalkması mümkün olabilir. Fakat tedavi edilmediğinde kalıcı görme bozukluğuna dönüşebilir. Bu nedenle, düzenli doktor kontrolleri ve erken müdahale oldukça önemli.