Dijital çağın az bilinen kahramanları: Teknolojiye yön veren 8 kadın lider

Bilgisayar bilimleri, yazılım geliştirme, mühendislik, yapay zeka, kriptografi ve daha pek çok alanda, kadınların teknoloji dünyasına kattığı değer göz ardı edilemez. İşte bu içerikte, teknoloji dünyasının öncü kadınlarının hikayelerini ve yaptıkları projelerle nasıl dünya çapında ün kazandıklarını anlattık.

“Her başarılı erkeğin arkasında bir kadın vardır.” sözünü bir miktar değiştirip, “Her teknolojinin arkasında bir kadın vardır.” olarak yeniden yazsak yanılmış sayılmayız. Teknoloji terimini duyunca akla genellikle ilk olarak akıllı telefon, bilgisayar, monitör, fotoğraf makinesi gibi yüzeysel konular geliyor ki bu yanlış da değil.

Ancak teknoloji yalnızca bunlardan ibaret değil. Örneğin “bilgisayar” dendiğinde kafamızda canlanan, klavyesi olan ve masamızın üzerine koyduğumuz, çantasında istediğimiz yere taşıyabildiğimiz o meşhur aygıtlar, yıllar önce günümüzdeki gibi değillerdi. Hatta muhtemelen birbirlerine hiç benzemiyorlardı bile.

Ve çoğu kişi farkında olmasa da, günlük hayatımıza bir şekilde girmiş ve yaşamımızın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiş teknolojilerin büyük bir çoğunluğu, kadın elinden çıktı. Listemizde, teknoloji dünyasının önde gelen kadınlarından bazılarını daha yakından tanıyacak ve onların yaptıkları projelerle nasıl dünya çapında ün kazandıklarını keşfedeceğiz.

TEKNOLOJİNİN TARİHİNE DAMGA VURAN KADIN: ADA LOVELACE

19. yüzyılın ilk yarısında yaşamış olan İngiliz matematikçi ve yazar Augusta Ada King, ya da günümüzde bilinen adıyla Ada Lovelace, bilgisayar programlamasının öncüsü ve ilk bilgisayar programcısı olarak kabul edilir.

Ada Lovelace’nin teknolojiye en önemli katkısı, Charles Babbage’nin tasarladığı ve modern bilgisayarların atası olarak kabul edilen Analitik Makine için yazdığı notlardır. Lovelace, notlarında makinenin işleyişini ayrıntılı bir şekilde açıklamış ve matematiksel işlemleri gerçekleştirmek için kullanılabilecek bir programın nasıl yazılacağını tarif etmiştir.

Lovelace, bu makinenin müzik ve sanat gibi alanlarda da kullanılabileceğini öne sürmüş ve bu doğrultuda bilgisayarların sadece sayıları değil, aynı zamanda sembolleri ve fikirleri işlemek için de kullanılabileceğini öngörerek, günümüzde hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olan bilgisayar programlarının temelini atmıştır.

Her yıl dünya çapında kutlanan “Ada Lovelace Günü” onun çalışmalarını ve bilgisayar programlamasındaki katkılarını kutlamak amacıyla düzenlenir.

BİLGİSAYAR BİLİMİNİN ÖNCÜSÜ: GRACE HOPPER

Grace Brewster Murray Hopper, bilgisayar bilimine önemli katkılarda bulunmuş Amerikalı bir bilim insanı ve bilgisayar programcısıdır. Onu, özellikle bilgisayar programlamasının ve yazılım mühendisliğinin önde gelen figürlerinden biri olarak kabul edebiliriz.

En büyük katkısı, COBOL (Common Business-Oriented Language) programlama dilinin geliştirilmesidir. 1950’lerin sonlarında, farklı bilgisayarlar arasındaki uyumsuzluklar ve karmaşıklıklar nedeniyle iş dünyası için daha verimli ve kullanıcı dostu bir programlama diline ihtiyaç vardı.

Grace Hopper ve ekibi, işletmelerin günlük işlemlerini otomatikleştirmek ve genel iş uygulamalarını daha verimli hale getirmek amacıyla COBOL’u tasarladılar. COBOL, iş dünyasının bilgisayarlarla daha etkili iletişim kurmasını sağladı ve günümüzde bile birçok büyük işletme uygulamasında kullanılıyor.

Grace Hopper, II. Dünya Savaşı sırasında ABD Donanması’nda görev yaparak askeri bilgisayar sistemlerinin geliştirilmesine önemli katkılarda bulundu. ABD Donanması için UNIVAC I adlı bilgisayarı kullanarak denizcilik hesaplamalarını hızlandırdı. Yedek amiral rütbesine kadar yükseldi ve emekliye ayrıldığında dünyanın en yaşlı askeri personeli olarak biliniyordu.

Wİ-Fİ VE BLUETOOTH’UN TEMELİNİ ATAN KADIN: HEDY LAMARR

Esasen Avustralyalı-Amerikalı bir aktris olan Hedy Lamarr, 1914-2000 yılları arasında yaşadı. Kendisi ve ses mühendisi George Antheil tarafından geliştirilen en önemli buluşlarından biri, frekans atlamalı geniş spektrum sistemi (frequency-hopping spectrum) oldu.

Bu sistem, II. Dünya Savaşı sırasında müttefiklerin denizaltıların torpidolarından kaçınmasına yardımcı olmak amacıyla tasarlandı. Bir verici ve alıcı arasında hızla değişen frekansta iletişim sağlamak amacıyla kullanılıyordu. Bu, düşmanların sinyallerini izlemesini ve engellemesini zorlaştırıyordu.

Frekans atlamalı geniş spektrum sistemi, kablosuz iletişim teknolojilerinin temelini atmış ve bugünkü Wi-Fi ve Bluetooth teknolojilerinin önemli bir bileşeni haline gelmiştir.

BİLGİSAYAR DENEYİMİNİ BAŞTAN YAZAN KADIN: ADELE GOLDBERG

Adele Goldberg, Amerikalı bir bilgisayar bilimcisi ve yazılım mühendisidir. Özellikle nesne yönelimli programlama konusundaki çalışmalarıyla tanınmaktadır.

Adele Goldberg, ABD’nin New York eyaletinde doğdu ve bilgisayar bilimlerine olan ilgisi genç yaşlarında başladı. New York Üniversitesi’nde bilgisayar bilimi ve mühendislik alanında lisans eğitimi aldı.

Goldberg, 1970’lerin başında Xerox Palo Alto Research Center (PARC) adlı araştırma merkezinde çalışmaya başladı. Bu dönemde Smalltalk programlama dilinin geliştirilmesine öncülük etti. Modern yazılım geliştirme yöntemlerinin temelini atan Smalltalk, nesne yönelimli programlamanın da atası olarak kabul ediliyor.

Goldberg, Xerox PARC’ta GUI (Grafiksel Kullanıcı Arayüzü) konusundaki çalışmalara da katkıda bulundu. Bilgisayar kullanıcı deneyimini kökten değiştiren GUI bugün hala yaygın olarak kullanılıyor. Küçük bir örnek vermek gerekirse; GUI olmasaydı muhtemelen günümüzde WhatsApp diye bir uygulama olmayabilirdi.

İNTERNETİ DOĞURAN KADIN: RADİA PERLMAN

Radia Perlman, 1951 yılında ABD’nin New Hampshire eyaletinde doğdu. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) ve Carnegie Mellon Üniversitesi gibi prestijli kurumlarda eğitim aldı. Doktora derecesini MIT’de bilgisayar bilimi alanında tamamladı.

Radia Perlman’ın en ünlü buluşlarından biri, ağlarda döngülerin önlenmesi amacıyla geliştirdiği STP (Spanning Tree Protocol) algoritmasıdır. Bu algoritma, büyük Ethernet ağlarında döngüsel bağlantıları engellemek ve ağlardaki veri iletimini daha güvenilir hale getirmek için kullanılır. STP, ağ yöneticileri için temel bir araç haline gelmiştir ve Perlman’ın bu çalışması, ağ teknolojilerindeki büyük bir sorunu çözmüştür.

Radia Perlman, daha karmaşık ağlar için daha etkili bir çözüm sunmak amacıyla RBridges (Routing Bridges) ve TRILL (Transparent Interconnection of Lots of Links) protokollerini de geliştirmiştir. Bu protokoller, büyük ve karmaşık ağlarda döngülerin önlenmesini ve veri iletiminin hızlandırılmasını sağlar.

Bu buluşlarıyla “İnternetin Annesi” olarak tanınan Radia Perlman, ağ teknolojileri ve iletişim protokolleri konularında birçok önemli makale ve kitap yazdı. Ayrıca, ağ teknolojilerinin gelişimine katkı sağlayan birçok patentin de sahibi konumunda bulunuyor.

GRAFİK TASARIMINA ÖNCÜLÜK EDEN KADIN: SUSAN KARE

Susan Kare, Amerikalı bir grafik tasarımcısıdır. Bilgisayarlarda kullanıcı arayüzü tasarımının öncülerinden biri olarak kabul ediliyor. Özellikle Apple Macintosh ve diğer bilgisayar sistemleri için sembol ve ikonları tasarlamasıyla tanınıyor.

Susan Kare, 1980’lerin başında Apple’da, Macintosh bilgisayarının ilk grafik kullanıcı arayüzünü (GUI) tasarlamakla görevlendirildi. İkonik “smiley face” (gülümseyen yüz) ve “command” (komut) sembolleri gibi sembollerin yanı sıra dosya ve klasör ikonlarını da tasarladı. Bu semboller, kullanıcılarının daha kolay ve anlaşılır bir şekilde işlem yapmasına yardımcı oluyordu.

Kare, Apple’dan sonra Microsoft ve IBM gibi büyük teknoloji şirketleri için de çalıştı. Bu dönemde Windows işletim sistemi için simge ve grafik öğeleri gibi tasarımlara imza attı. Windows gibi işletim sistemlerinin bugünlere gelmesinde büyük öneme sahiptir.

GOOGLE’IN GÖRÜNMEYEN YÜZÜ: MARİSSA MAYER

Marissa Mayer, Amerikalı bir iş kadını ve bilgisayar bilimcisi olarak tanınıyor. Kendisi günümüzde pek bilinmese de, Google’ın erken dönemlerinde şirkete liderlik eden önemli isimlerden birisiydi.

Mayer, 1999 yılında Google’ın kurucularından biri olan Larry Page ile tanıştı ve Google’da çalışmaya başladı. Google’da geçirdiği 13 yıl boyunca, şirketin ürünlerinin tasarımında ve geliştirilmesinde kilit bir rol oynadı. Özellikle Google Search (Arama), Google Maps ve Google News gibi ürünlerin tasarımına ve geliştirilmesine liderlik etti.

2012 yılında Marissa Mayer, Yahoo’nun CEO’su olarak atandı. Bir zamanların arama motoru devi olan ancak günümüzde Google karşısında sönük bir durumda olan Yahoo’yu yeniden canlandırmak adına büyük bir çaba gösterdi. Şu anda, kurucusu ortağı olduğu Sunshine Contacts’da bilişim sistemleri uzmanı olarak görevine devam ediyor.