Çocuklar oruç tutabilir mi? Oruç tutmanın çocuklara faydaları nelerdir?
Selma Yenidoğan
Bilindiği gibi, Ramazan ayında oruç tutmak, sağlıklı, mükellef olan, yani akıl ve baliğ olan tüm Müslümanlar için farzdır. Peki çocuklar oruç tutabilir mi? Pedegolojik ve sağlık açısından hangi yaşlarda oruç tutmalarında fayda var? Çocuklara orucu sevdirmek nasıl sağlanır? Çocuk Gelişimi Uzmanı Selma Yenidoğan Mavi Kadın için yazdı.
SELMA YENİDOĞAN | MAVİ KADIN
Ramazan, dünyanın dört bir yanındaki Müslümanlar tarafından hasretle beklenen, oruç, ibadet ve sadaka ayıdır. Yetişkinlerin oruç tuttuğunu gören çocuklar onlara özenip oruç tutmak isteyebiliyor. Hangimiz özellikle sahura kalkıp, o tatlı telaşı yaşamak istemedik, ya da büyüklerimizle iftar sofrasında onları gibi beklemeyi… Çocukların bu psikolojisine cevap vermek gelişimleri için önemli bir fırsattır. Peki çocukların oruç ve Ramazan ile ilişkisini biz büyüklere nasıl değerlendirebiliriz?
ÇOCUKLAR ORUÇ TUTABİLİR Mİ?
Ramazan ayında oruç tutmak, akıllı, ergenlik çağına ulaşmış ve oruç tutmasına engel bir mazereti olmayan müslümanlara farzdır. Çocuklara yani akil baliğ olmamış, ergenlik dönemine ulaşmamış kişilere oruç tutmak farz değildir. Ancak çocuğun oruç tutmasına herhangi bir engel yoksa çocukların da oruç tutmasında dinen bir sakınca, engel yoktur. Ancak sağlık ve psikolojik sonuçlarına dikkat etmek gerekir.
Osmanlı döneminde oruç tutmaya alıştırmak için çocuklara tekne orucu tutturuluyordu. Küçük çocukların sahurdan öğlene kadar oruç tutmasına izin verilmesine “tekne orucu” denir. Küçük çocuklar tam gün açlığa dayanamayabileceği için öğle vaktine kadar oruç tutmalarına izin verilir ve tekne orucu tutmasına mukabil onlara çeşitli hediyeler alınırdı.
ÇOCUĞA ORUÇ KAÇ YAŞINDA FARZ OLUR?
Ergenlik çağına girip akıl ve baliğ olan bir müslümanın oruç tutması farz olur. Kızlar 9 yaşında, erkekler 12 yaşında büluğa erebilirler. Bazıları gecikebilir. 15 yaşını geçtiği halde ergenliğe ermezse artık o ergen kabul edilir.
ORUÇ TUTMANIN ÇOCUKLARA FAYDALARI
Orucun çocuklara sağladığı temel faydalardan biri onların öz disiplin ve öz kontrol geliştirmelerine yardımcı olmasıdır. İmsaktan başlayıp akşam namazı vakti ile son bulan oruç tutma zamanında yiyecek ve içecekten uzak durulması, yetişkinlerden daha çok çocuklar için irade ve kararlılık gerektirir. Çocuklar oruç sayesinde öz kontrol uygulayarak, iradesini güçlendirmeyi, hazzı ertelemeyi ve kararlı olmayı öğrenir. İleride iş hayatından kişisel ilişkilere kadar yardımcı olacak disiplin, sabır, empati gibi temel duyu ve davranışların sağlıklı temellere oturması sağlanır.
Oruç tutmanın çocuklar için en önemli faydası ise başkalarına karşı empati ve şefkat geliştirmeyi öğrenmeleridir. Oruç sayesinde çocuklar aç ve fakir insanlarla empati kurabilir, toplumun bu kesimine karşı şefkat ve merhamet duygusu kazanır.
Oruç sayesinde çocuklar hayatlarında sahip olduğu nimetler için şükran ve takdir duygusu kazanır. Sahip olduklarının değerini anlar. Din psikolojisi açısından bakıldığında ise oruç tutarak, açlığı ve susuzluğu deneyimleyen çocuk şükrü, Yaradan’ın verdiği nimetlere karşı hamdetmeyi, azla yetinmeyi, çok olanı dağıtmayı yani paylaşmayı öğrenir.
ÇOCUKLARIN ORUÇ TUTMASI SAĞLIĞINA ZARAR VERİR Mİ?
Bazı şeker hastası çocuklar dinen oruç tutmaktan muaf olmalarına rağmen Ramazan ayında oruç tutmak isyeyebiliyor. Indian Journal of Endocrinology and Metabolism 2014 Ocak-Şubat ayı sayısında şeker hastası olan çocukların oruç tutması üzerine yapılan çalışmanın sonuçların yer verildi. Çalışmada Tip 1 diyabetli çocuklarda oruç tutmanın güvenliğini değerlendirildi. Araştırma sonucunda günde iki kez şeker tedavisi uygulanan 11 yaş üstü tip 1 diyabet hastası çocukların, uygun eğitim almaları ve Ramazan boyunca yoğun takip edilmeleri koşuluyla Ramazan ayında güvenli bir şekilde oruç tutabilecekleri belirlendi.
Araştırma sonucunda çocukların/ergenlerin akademik performansının ve genel refahının Ramazan orucundan olumsuz etkilenmediği tespit edildi.
Özetle söylemek gerekirse, 7-8 yaşından itibaren çocuklara oruç tutma alıştırması yaptırmanın beden sağlığı ve zihinzel aktiviteleri açısından sakıncası bulunmuyor. Psikolojik olarak ve karakter eğitimi açısından ise katkıları yadsınamaz.
Orucu bir karakter eğitimi fırsatı olarak görüp, okula gitmediği günlerde tekne orucu tutmalarını teşvik edebiliriz. Sahura kalkması öğleye kadar oruç tutması ya da iftara 5 saat kala oruç tutmaya başlaması gibi hem sahur hem iftar coşkusuna ortak olmasını sağlayabiliriz.
