Beyin küçülmesi nedir, nasıl belli olur? Beyin neden küçülür?

Beyin atrofisi yani beyin küçülmesi, beyin hücrelerinin, bağlantılarının zayıflaması, beyin dokusunun hasara uğraması, boyutunun azalmasıdır. Bu durum 30’lu veya 40’lı yaşlarda başlayıp yaşlandıkça küçülme oranı gittikçe artmaktadır. Beyin küçülmesi yaşlanmanın doğal süreci olarak gerçekleşebileceği gibi MS hastalığı, Alzheimer hastalığı ve felç gibi durumlar da beynin küçülmesini tetikleyebilmektedir.

Beyin, milyarlarca nörondan oluşan, dünyayı çevremizi algılamamızı sağlayan muazzam bir mekanizmadır. Ancak tüm olağanüstü yeteneklerine rağmen beynin de bir ömrü vardır. Beyin işlev bozukluğunun en yaygın nedenlerinden biri beyin küçülmesidir. Beyin küçülmesi, beyin hücre ve dokularının kaybı, beynin hacminin azalmasıdır. Her yaştan insanda görülmekle birlikte genellikle yaşlılarda ortaya çıkar.

BEYİN KÜÇÜLMESİ NEDİR?

Ulusal Nörolojik Bozukluklar ve İnme Enstitüsü’ne (NIH) göre, beyin atrofisi beyindeki nöron olarak adlandırılan sinir hücrelerinin ölmesi ve nöronlar arasındaki bağlantıların bozulması, beyindeki dokularının giderek azalmasıdır.

BEYİN KÜÇÜLMESİ BELİRTİLERİ

Beyin küçülmesi belirtileri beynin hangi kısmının hasar aldığına bağlı olarak hafiften şiddetliye kadar değişiklik gösterebiliyor. Beyin küçülmesinde şu semptomlar yaşanabiliyor:

• Hafıza kaybı. Beyin küçülmesinin en yaygın belirtisi hafızanın zayıflamasıdır.
• Konuşma veya yazmakta güçlük çekme
• Muhakeme yeteneğinin azalması
• Yön kaybı
• Kelimelerin anlamını kavrayamama.
• Ağızda acımsı metalik tat

• Diş sıkma
• Kasılma, nöbet geçirme
• Öğrenme güçlüğü
• Vücudun bazı bölgelerinde güçsüzlük
• Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
• Bulanık görme
• Ciltte uyuşma, karıncalanma
• Sözlü yahut yazılı iletişimde güçlük çekme
• Okuduğunu anlamakta zorlanma
• Hareket ve koordinasyon sorunları. Ayakta durmakta, yürümekte, dengede kalmakta zorlanma

• Koordinasyon kaybı
• Depresyon, anksiyete, sinirlilik veya ilgisizlik gibi ruh halleri
• Bilişsel gerileme
• Dikkat süresinde azalma
• Kısmi felç
• Vücudun belirli bölgelerinde fiziksel duyum eksikliği
• Konuşma veya konuşulanı anlamada zorluk (afazi).

BEYİN KÜÇÜLMESİ NEDEN OLUR?

Beyin küçülmesi şu nedenlere bağlı olarak meydana gelebiliyor:

Yaşlanma: Yaşlanmak beyin küçülmesinin en yaygın nedenidir. Yaşlanmayla beraber, yaşlanmanın doğal sürecinde beyin hücreleri ölür, bunun sonucunda beyin hem boyut olarak hem de fonksiyon olarak azalmaya başlar.

Mechanisms of Ageing and Development’da “Mekanik belirtilerle beyin yaşlanma mekanizmaları” adlı çalışmaya göre yaşamın erken döneminde başlayıp yaşla birlikte hızlanıyor, beyin hacmi kaybı, kortekste incelme, beyindeki beyaz cevher bozulması, girifikasyon kaybı ve ventriküler genişleme gibi beyinde bazı belirtilere yol açıyor.

Nörodejeneratif Hastalıklar: Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı ve Huntington hastalığı gibi nörodejeneratif hastalıklar beyin küçülmesi yapabiliyor.

Travmatik Beyin Hasarı: Beyin yaralanması gibi travmatik hasarlar beyinde küçülmeyi tetikleyebiliyor.

Felç: Felç geçirmeğe bağlı olarak da beyin küçülmesi yaşanabiliyor.

Alkol Kullanımı: Kronik alkol kullanımı da beyinde küçülme nedenleri arasında bulunmaktadır.

Genetik: Bazı beyin küçülmesi türleri kalıtsaldır. Örneğin, Huntington hastalığı beyin atrofisinin nedeni olabilir.

B12 Eksikliği: Brain and Development’da Aralık 2005’deki çalışmaya göre b12 eksikliği bebeklerde beyin küçülmesi yapabiliyor.

Beyin küçülmesi şu nedenlere bağlı olarak da gelişebiliyor:

• Alzheimer hastalığı
• AIDS hastalığı
• Menenjit hastalığı
• Beyin felci
• MS hastalığı
• Felç
• Frengi
• Pick hastalığı
• Lökodistrofiler genetik hastalığı
• Mitokondriyal ensefalomiyopatiler hastalığı

BEYİN KÜÇÜLMESİ NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Beyin küçülmesi manyetik rezonans görüntüleme ( MRI ) veya Bilgisayarlı tomografi ( BT) taraması ile teşhis edilebiliyor.

BEYİN KÜÇÜLMESİ TEDAVİSİ

Beyin küçülmesinin tedavisi, yani kaybedilen hücrelerin, nöronların, dokunun telafisi maalesef mümkün değildir. Ancak bazı yöntemler beyin küçülmesinin ilerlemesini azaltmaya yardımcı olabiliyor:

İlaç Kullanımı: Bazı ilaçlar beyin küçülmesine bağlı semptomları kontrol altında tutmak için kullanılabilir. Örneğin hafıza kaybı varsa kolinesteraz inhibitörleri, ruh halinde değişiklikler için antidepresanlar etkili olabiliyor.

Fizik Tedavi: Beyin küçülmesinden kaynaklı denge ve yürüme problemleri için hastaya fizik tedavi uygulanabilir.

Yaşam Tarzı Değişikleri: Düzenli spor yapmak, alkol ve tütünden uzak durma ve sağlıklı beslenme gibi yaşam tarzı değişiklikleri beyin sağlığını korumaya yardımcı olabiliyor.

Zihni Aktif Tutun: Zihninizi aktif tutmak ve beyin küçülmesini önlemek için bulmacalar çözmek, okumak veya yeni beceriler öğrenmek gibi faaliyetler yapabilirsiniz.

Sosyalleşin: Arkadaşlarınızla vakit geçirin ve grup aktivitelerine katılın.

Besin Takviyeleri: Omega 3, balık yağı hapı, B12 gibi beyin ve sinirleri onaran besin takviyeleri de hastalığın seyrinde tedaviyi destekleyebiliyor.

Sağlıklı Beslenin: Harvard Health Publishing’de yeşil, yapraklı sebzeler, meyveler, yağlı balıklar, keten tohumu, avokado ve ceviz gibi omega 3 kaynakları ve çay ile kahvenin beyin sağlığına iyi gelen, bilişsel işlevlere yardımcı besinler olarak geçiyor.

BEYİN KÜÇÜLMESİ TEHLİKELİ Mİ?

Beyin küçülmesi ileri boyuttaysa nöbet geçirme, felç, afazi ve bunama gibi durumlara yol açabiliyor. Ciddi hasar hayati tehlike oluşturabilir.

HER BEYİN KÜÇÜLMESİ ALZHEİMER MIDIR?

Her beyin küçülmesi alzheimer değildir. Ancak beyin küçülmesinin en yaygın belirtisi hafızada gerilemedir.

ÇOCUKLARDA BEYİN KÜÇÜLMESİ NEDEN OLUR?

Journal of Child Neurology’de Temmuz 2012’de “Çocukluk Çağı Başlangıçlı Serebellar Atrofiye Tanısal Yaklaşım” adlı çalışmada 300 çocuk hasta üzerinde yapılan çalışmada çocuklarda beyin küçülmesinin en yaygın nedeninin mitokondriyal bozukluklar olduğu belirlendi.