Bipolar bozukluk nedir, nasıl geçer? Bipolar bozukluğun belirtileri ve tedavisi

Bipolar bozukluğun “bipolar nedir?”, “bipolar bozukluk belirtileri” gibi sorularla sık sık araştırılması, hastalığın belirtilerinin farklı evrelerde, farklı şiddette ortaya çıkmasından kaynaklanır. Tedavisi, ilaç ve psikoterapi kombinasyonuyla uzun vadeli bir süreci kapsar. Erken teşhis ve tedavi planı, belirtilerin kontrol altına alınmasında büyük rol oynar. Bu yazıda, bipolar bozukluğun belirtilerinden tedavi ve tanı yöntemlerine kadar ayrıntılı bilgi bulabilirsiniz.

BİPOLAR (DUYGU DURUM) BOZUKLUĞU NEDİR?

Bipolar bozukluk, duygusal dalgalanmaların çok sert yaşandığı bir duygu durum bozukluğudur. Kişi, haftalar veya aylar boyunca sürebilen “mani” ve “depresyon” döngüleriyle karakterize bir süreç yaşar:

• Mani (veya Hipomani): Yüksek enerjili, aşırı coşkulu, fikirlerin hızlı akışı, az uyku ihtiyacı hissetme, öfori veya aşırı sinirlilik dönemi.

• Depresyon: Aşırı keyifsizlik, enerji kaybı, karamsarlık, ilgisizlik ve umutsuzluk dönemi.
Bipolar bozukluk, genellikle akıl hastalığı sınıflandırması içinde değerlendirilir fakat “akıl hastalığı” ifadesi toplumda farklı ve yanıltıcı algılara sebep olabilir. Bipolar bozukluk, tedavisi ve yönetimi mümkün olan bir ruhsal rahatsızlıktır.

BİPOLAR BOZUKLUK BELİRTİLERİ

Bipolar bozukluğun belirtileri, mani ve depresyon evresine göre farklılık gösterir. Belirtilerin şiddeti ve süresi her kişide aynı değildir, ancak tipik olarak şu örnekler verilebilir:

• Mani Dönemi Belirtileri:

o Aşırı enerji, uyku ihtiyacında azalma.
o Düşüncelerin hızlı akışı, aşırı konuşma isteği.
o Kendine güvenin aşırı artması, bazen gerçeklikten uzak fikirler.
o Dikkat dağınıklığı, riskli davranışlarda (aşırı harcama, kontrolsüz sürüş vb.) artış.
• Depresyon Dönemi Belirtileri:
o Sürekli halsizlik ve uyku ihtiyacı.
o Keyifsizlik, umutsuzluk, karamsar düşünceler.
o Günlük aktivitelerden kaçınma, ilgi ve motivasyon kaybı.
o İştah değişiklikleri, bazen intihar düşünceleri.
Zaman zaman karma dönemler (mixed episodes) yaşanabilir; bu dönemde hem mani hem de depresyon belirtileri aynı anda görülebilir. Çoğu vakada, belirtiler günden güne değil haftalar ve aylar içinde döngü değiştirir.

BİPOLAR BOZUKLUK NASIL ANLAŞILIR?

Bipolar bozukluk tanısını, genellikle bir psikiyatri uzmanı koyar. Kişinin geçmiş ruhsal öyküsü, ailede benzer durumlar, mani ve depresyon dönemlerinin süresi ve sıklığı gibi faktörler önemlidir. Doktor, hastanın duygu durumunu, günlük yaşam işlevlerini ve sosyal ilişkilerini değerlendirmek için görüşmeler yapar ve gerekirse psikolojik testlere başvurur. Tanı konulduğunda, kişinin hangi tip bipolar (Bipolar I, Bipolar II, Siklotimi gibi) olduğuna dair ayrıntılı değerlendirme yapılır.

BİPOLAR BOZUKLUK TEDAVİSİ NASIL GEÇER?

Bipolar bozukluğun tam olarak “geçmesi” yerine “kontrol altına alınması” hedeflenir. Tedavi planı uzun sürelidir ve farklı süreçleri içerir. Genel olarak aşağıdaki yöntemler uygulanır:

1. İlaç Tedavisi: Genellikle duygu durum dengeleyiciler (lityum, valproat vb.), antipsikotikler veya antidepresanlar reçete edilebilir.

2. Psikoterapi: Bireysel terapi, bilişsel davranışçı terapi veya aile terapisi, hastanın duygu durumunu ve davranışlarını yönetmesine yardımcı olur.

3. Yaşam Tarzı Düzenlemeleri: Düzenli uyku, sağlıklı beslenme, stres yönetimi ve düzenli egzersiz, atakların sıklığını azaltır.
Tedavi sürecinde hasta-doktor iş birliği, tedavinin başarısını belirleyen en önemli faktörlerden biridir. İlaç dozunun düzenlenmesi veya atakların erken fark edilmesi için düzenli takip önerilir.

BİPOLAR BOZUKLUK AKIL HASTALIĞI MIDIR?

Bipolar bozukluk, ciddi bir psikiyatrik rahatsızlık olarak değerlendirilir ve çoğu ülkede “ruhsal bozukluklar” sınıfına girer. Ancak her psikiyatrik rahatsızlık, toplumda “akıl hastalığı” şeklinde damgalanmaya neden olabilir. Önemli olan, bipolar bozukluğun tedavi edilebilir ve yönetilebilir bir durum olmasıdır. Uygun ilaç kullanımı, terapi ve sosyal destekle birlikte çoğu hasta normal hayatını sürdürebilir. Hastalığı “akıl hastalığı” etiketiyle küçümsemek veya damgalamak, tedavi ve iyileşme sürecine olumsuz yansıyabilir.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Bipolar olan biri nasıl anlaşılır?

Mani ve depresyon dönemleri varlığı, kişinin duygu durumunda hızlı ve belirgin değişimlerin gözlenmesi, riskli davranışlar ya da konuşma hızındaki artış gibi belirtiler bipolar tanısına işaret edebilir. Kesin tanı için psikiyatrik değerlendirme gerekir.

Bipolar bozukluğu olan tehlikeli midir?

Tedavi edilmeyen veya atak döneminde kontrolsüz davranışlar görülebilir, ancak uygun tedavi alındığında ve destek sağlandığında hastalar toplumda güvenle yaşayabilir. “Tehlikelilik” durumu hastanın atak şiddetine ve tedavi sürecine göre değişir.

Bipolar hastalığı neden başlar?

Genetik yatkınlık, beyin kimyasındaki dengesizlikler, çevresel stres faktörleri ve bazen de travmatik deneyimler bipolar bozukluğun başlamasında rol oynar. Ailede bipolar öyküsü varsa risk artar.

Bipolar tanısı nasıl konur?

Psikiyatri uzmanı, kişinin duygu durum öyküsünü, mani ve depresyon dönemlerinin sıklık ve süresini inceleyerek tanı koyar. Gerekirse ek testler veya ölçekler kullanılabilir, ancak esas olarak klinik değerlendirme esastır.