Demans hastalığı nedir, nasıl geçer? Demans hastalığının belirtileri ve tedavisi

Demansın ilk aşamalarında belirgin unutkanlık veya iletişim güçlüğü dikkati çekerken, ilerleyen dönemlerde hastanın günlük işlerini tek başına yapması bile güçleşebilir. “Demans ne demek” sorusunu yanıtlamaya çalışırken, aslında bu kavramın basit bir unutkanlık olmadığı, çok daha kapsamlı bir zihinsel yetersizlik durumu anlamına geldiğini hatırlamak gerekir. Pek çok farklı altta yatan hastalık demansa yol açabilir; bu nedenle erken tanı ve uygun tedavi planlaması hastalığın ilerleyişini yavaşlatmada kritik önem taşır.

DEMANS HASTALIĞI NEDİR?

Demans, hafızanın ve diğer bilişsel işlevlerin zayıflaması sonucu oluşan geniş kapsamlı bir sendromdur. Sadece bellek kaybı değil, aynı zamanda hastanın yargılama, plan yapma, dil becerileri ve sosyal davranışlarında bozulma görülür. Alzheimer hastalığı, demans vakalarının çoğuna neden olan bir rahatsızlık olsa da, Alzheimer dışında da pek çok etken demansa yol açabilir. Damarsal (vasküler) bozukluklar, Parkinson hastalığı ya da bazı vitamin eksiklikleri de demans tablosu oluşturabilir.

DEMANS HASTALIĞI BELİRTİLERİ

Demansın belirtileri, başlangıçta çoğunlukla fark edilemeyecek kadar hafif olabilir. Ancak hastalığın ilerlemesiyle birlikte şu semptomlar belirginleşebilir:

• Bellek sorunları: Özellikle yakın dönem olayları hatırlamakta güçlük çekme, aynı soruları tekrar sorma.

• Dil ve iletişim güçlüğü: Kelime bulmada zorluk veya cümle kurarken zorlanma.

• Yargılama ve karar verme zorluğu: Günlük plan yaparken veya pratik sorunları çözerken sorun yaşama.

• Karakter veya davranış değişikliği: İçe kapanma, ilgisizlik, öfke nöbetleri veya uygunsuz sosyal davranışlar.
İlk dönemlerde bu belirtiler hafif seyreder ancak zamanla hastanın bağımsız yaşamını sürdüremeyeceği seviyeye gelebilir.

DEMANS HASTALIĞI TEDAVİSİ VE NASIL GEÇER?

Demans hastalığının kendisini tamamen ortadan kaldıracak bir tedavi yöntemi bulunmamakla birlikte, belirtilerin kontrol altına alınması ve hastalığın ilerlemesinin yavaşlatılması mümkündür. Aşağıdaki yaklaşımlar öne çıkar:

1. İlaç Tedavisi: Belli demans türlerinde, bilişsel yetileri korumaya veya yavaşlatmaya yönelik bazı ilaçlar (kolinesteraz inhibitörleri gibi) kullanılabilir.

2. Rehabilitasyon ve Destek: Psikoterapi, egzersiz programları, sosyal etkinlikler ve aile desteği, hastanın günlük hayata uyumunu kolaylaştırır.

3. Tetikleyici Unsurları Azaltma: Vitamin eksiklikleri (örneğin B12), tiroid bozukluğu gibi durumlardan kaynaklanan demans türlerinde, bu eksikliklerin giderilmesi semptomları hafifletebilir.
Hastanın yaşam kalitesini artırmak için ev ve çevre düzenlemeleri yapmak, beslenme ve uyku düzenine özen göstermek de oldukça önemlidir.

DEMANS HASTASI KAÇ YIL YAŞAR?

Demans teşhisi konulan bir kişinin ne kadar süre yaşayacağı, büyük oranda altta yatan nedene, yaşa ve genel sağlık durumuna bağlıdır. Alzheimer kaynaklı demans vakalarında ortalama 8-10 yıl gibi bir süre belirtilse de, bazı hastalar 15-20 yıl yaşayabilirken, bazılarında hastalık daha hızlı seyreder. İyi bir bakım ve düzenli tıbbi takip, hastanın daha uzun ve kaliteli bir yaşam sürmesine katkıda bulunur.

DEMANS HASTALIĞI AKIL HASTALIĞI MIDIR?

Bipolar bozukluk gibi bazı psikiyatrik rahatsızlıklar akıl hastalığı kategorisinde değerlendirilirken, demans ise daha çok nörolojik bir sendrom olarak kabul edilir. Demans, beyin fonksiyonlarında yapısal ve işlevsel bozulmaların bir sonucu olduğundan, klasik psikiyatrik hastalıklardan ayrı şekilde ele alınır. Yine de demanslı hastalarda zaman zaman psikiyatrik belirtiler (halüsinasyonlar, depresyon vb.) gözlenebilir. Bu durumda nörolog ve psikiyatr gibi uzmanların ortak yaklaşımı gerekebilir.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Demans başlangıcı nasıl anlaşılır?

Hafıza kaybı, özellikle yakın dönem olayları unutma, konuşma ve plan yapmada zorlanma, kişilik değişiklikleri gibi hafif ama dikkat çekici belirtiler, erken dönemde demansa işaret edebilir.

Demans en erken kaç yaşında başlar?

Tipik olarak 65 yaş sonrasında görülse de, 40-50’li yaşlarda başlayan “erken başlangıçlı demans” vakaları da mevcuttur. Genetik faktörler ve altta yatan nörodejeneratif hastalıklar rol oynar.

Alzheimer ve demans arasındaki fark nedir?

Alzheimer, demansın en yaygın nedenidir (yaklaşık yüzde 60-70 oranında). Demans, genel bir terim olup çeşitli sebeplerden kaynaklanabilen zihinsel işlev kaybını tanımlar. Alzheimer ise spesifik bir beyin hastalığıdır.

Demans ne eksikliğinden olur?

Vitamin B12 veya folik asit gibi eksiklikler, bazı demans benzeri sendromlara yol açabilir. Ancak her demans vakasında besin eksikliği rol oynamaz; nörodejeneratif hastalıklar ve vasküler problemler de ana etken olabilir.