Diş kirası nedir? Osmanlı’nın kalpleri ısıtan Ramazan adeti, zarif geleneği
selma Yenidoğan
Osmanlı medeniyeti, İslam ahlakına dayanan bir anlayış üzerine kuruluydu. Yardımlaşma, merhamet, misafirperverlik kültürü, toplumun geneline hakimdi. Bu anlayışın en zarif örneklerinden biri de “diş kirası” geleneğiydi. Peki diş kirası ne demek oluyor?
OSMANLILARDA DİŞ KİRASI ADETİ NEDİR?
Nerede o eski ramazanlar… Hakikatten nerede o eski ramazanlar? Yardımseverliğin ve hoşgörünün ayı ramazanın maneviyatının doyasıya yaşandığı, cömertliğin ayyuka çıktığı “diş kirası” gibi zarif Osmanlı ramazan gelenekleri nerede kaldı?
Diş kirası, Osmanlı’da yaşayan insanların zerafetini, yardım severliğini, misafirperverliğini gösteren muhteşem bir örnek.
Eski Ramazan-ı şerif iftarlarının bize mahsus güzel âdetlerinden biri “diş kirası”dır.
Ramazan aylarında iftar sofralarına davet edilen misafirlere, sadece yemek ikram edilmekle kalınmaz, hâne sahibi tarafından bir miktar para veya değerli bir hediyelik eşya takdim edilerek uğurlanırlardı. Bu geleneğe diş kirası denir.
Ramazan ayının, Müslümanlarda cömertlik ve hayır duygularını şahlandırmasıyla bu gelenek ortaya çıkmıştır.
“Diş kirası” denilen bu hediyenin zarif gerekçesi, yedirdikleri yemeklerle misafirlerin dişlerine zahmet verdirdikleri için diye bilinse de davetlilerin o gece davete icabet ederek, hâne sahibinin sevap kazanmasına vesile olmasıdır. Tabiî işin aslı, bu vesile ile muhtaçlara yardımda bulunmak, onları sevindirmektir.
Bu ince davranış, Osmanlı’nın İslam ahlakını yaşamasının, zarafetinin bir yansımasıydı.
Peki diş kirası geleneği nasıl uygulanıyordu?
Osmanlıda Ramazan ayı boyunca evlerin kapısı açık tutularak o anda oradan geçen her kim varsa istediği eve girerek iftar yapabiliyordu. Orucunu açan kişi gitmeye hazırlanırken hane sahibi tarafından ‘diş kirası’ denilen hediyeler verilirdi. Bu, bir miktar para, altın veya gümüş yüzük, tabaklar, kehribar tesbihler gibi hediyelik eşya olurdu.
Diş kirası iki anlama geliyordu:
Birincisi, ev sâhibine sevap kazandırdığı için misafir gelene teşekkürdü. Yâni, “Zahmet edip evimize teşrif ettiniz. Mütevazı yemeğimi yiyip bana sevap kazandırdınız. Dişleriniz yıprandı. Bunun için size teşekkür ederim” demekti.
İkinci anlamı ise iftara gelen fakirlere onları incitmeden sadaka vermek, sevindirmekti.
- Meşrutiyetin ilanına kadar Ramazan ayında devletin vezir ve yüksek memurlarının konaklarında her akşam iftar yapılması âdet hâline gelmişti. Bu dâvetlerde yemek ve ikramda bulunmakla beraber, fakirlere diş kirası adında para da verilirdi. Fakir fukara da bu yerlere gider ve davet sofrasına otururdu. Ev sâhibini tanısınlar veya tanımasınlar konağın kapısını çalınca içeri buyur edilirlerdi…
İlgili Haberler
DİŞ KİRASI KİMLERE VERİLİR?
Diş kirası, hâne sahibi tarafından iftar sofralarına davet edilen misafirlere ikram edilir.
DİŞ KİRASI SADAKA MIDIR?
Diş kirası sadaka yerine geçen nafile bir ibadettir.
Hadis-i şeriflerde buyruldu ki:
- “Sadaka verenin rızkı artar ve duası kabul olur!”
- “Sadaka, kabir azabından korur. Kıyamette de himaye altına alır.”
- “Sadaka 70 çeşit belayı önler. Bunların en hafifi cüzzam ve barastır.”
- “Vallahi, sadaka vermekle mal eksilmez. O halde sadaka verin!”
- “Rızkının bol olmasını isteyen sadaka versin.”
- “Sadaka vererek rızkınızı bollaştırın.” [Beyheki]
- “Sadaka malı çoğaltır.” [İbni Adiy]
- “Sadaka vermede acele edin; çünkü bela, sadakayı geçemez.” [Taberani, Beyheki]
- “Sadaka verin. Çünkü sadaka Cehennemden kurtuluşunuza sebep olur.”[Taberani]
- “Bir hurma tanesi de olsa, sadaka olarak verin; çünkü o, az da olsa açlığı dindirir ve suyun ateşi söndürdüğü gibi günahları yok eder.” [İbni Mübarek]
- “Güne başlarken sadaka vermek, felaketleri önler.” [Deylemi]
