Diş kirası nedir? Osmanlı’nın unutulan Ramazan zarefeti diş kirası vermenin anlamı

Ramazan davetlerinde misafirlere verilen ‘diş kirası’, Osmanlı’nın zarafetini ve inceliğini temsil ederken, günümüzde unutulan geleneklerden biri haline geldi. Ramazan ayında evinize yemek için gelen konuklarınıza ya da çocuklara ‘diş kirası’ adı verilen hediyeler takdim ederek hem gönülleri hoş edebilir hem de bu kadim geleneği devam ettirebilirsiniz.

• DİŞ KİRASI NEDİR?
• DİŞ KİRASI VERMENİN ANLAMI NEDİR?
• DİŞ KİRASI KİME VERİLİR?
• DİŞ KİRASI NE ZAMAN VERİLİR?
• DİŞ KİRASI HANGİ HEDİYELER VERİLİR?
• OSMANLI’DA RAMAZAN GELENEKLERİ

Osmanlı döneminde, sadece Ramazan ayında gerçekleşen ve günümüze kadar devam eden birçok geleneğin varlığı biliniyor. Bu gelenekler, insanlar arasındaki dayanışma ve birlik ruhunu pekiştirerek Ramazan’ın manevi atmosferini güçlendiriyor. Diş kirası, bu geleneğe en çok örnek olarak gösterilen ve anlamı merak edilen adetlerden biridir. Peki ‘diş kirası’ geleneği nedir, nasıl uygulanıyordu? 

DİŞ KİRASI NEDİR?

Osmanlı İmparatorluğu’nda, bakanlar, devlet büyükleri, paşalar, komutanlar yani saray ve konaklarda yaşayan üst düzey görevliler ile zenginlerin her gün iftar vermesi bir gelenekti. Bu özel yemek davetlerinde, misafirlere ve özellikle ihtiyaç sahiplerine yemekten sonra “diş kirası” olarak adlandırılan para ve çeşitli hediyeler verilirdi.

DİŞ KİRASI VERMENİN ANLAMI

Diş kirası geleneğine göre, iftar saatinde kapıyı kim çalarsa çalsın geri çevrilemez ve özel bir sofra onlar için hazırlanır. Bu kişi zengin ya da fakir olabilir. Bu durumun bir önemi yoktur. Ev sahipleri misafirlere diş kirası olarak hediyeler sunarlar.

Hediye ile anlatılmak istenen şey ise şudur: ‘Misafirim oldunuz, benim sevap kazanmam için zahmet edip yol yürüdünüz, yemek yerken dişlerinizi yordunuz, bu da sizin dişinizin kirası olsun.’ diyerek hazırlanan hediye takdim edilir.

DİŞ KİRASI KİME VERİLİR?

Ramazan ayında iftara katılan misafir, ev sahibini onurlandırarak ayrılırken “diş kirası” adı verilen bir hediye alır. Bu gelenek, Türk konukseverliğinin benzersiz bir yansımasıdır. Evinize gelen herkese için diş kirası verilebilir.

DİŞ KİRASI NE ZAMAN VERİLİR?

Ramazan ayında iftar davetinize gelen konuklarınız için verilen bir armağandır. Bu gelenek sadece ramazan ayında uygulanır.

DİŞ KİRASI HANGİ HEDİYELER VERİLİR?

İftar yemeğinden sonra misafirleri evinizden yolcu ederken verilir. Eski zamanlarda konuklara verilecek hediyeler bir küçük kese içerisine konularak ikram edilir. İşte diş kirası hediyeleri arasında bulunanlar:

• Gümüş tabaklar
• Yüzük
• Akçe
• Kehribar teşbihler
• Oltu taşlı ağızlıklar
• Altın paralar vs.

OSMANLI’DA RAMAZAN GELENEKLERİ

Osmanlı İmparatorluğu’nda Ramazan ayı özel bir öneme sahipti ve çeşitli geleneklerle kutlanırdı. İşte Osmanlı’da Ramazan geleneğiyle ilgili bazı bilgiler:

1. İftar Sofraları: Ramazan ayında toplumun farklı kesimlerinden insanlar iftar sofralarında buluşurdu. Zenginler, fakirleri ve yardımseverler iftar sofralarını paylaşırdı.
2. Sahurlar: Sahur vaktinde sokaklarda davulcular dolaşır ve halkı sahura kalkmaya teşvik ederdi. Sahurda yenilen yemekler genellikle tok tutucu ve enerji verici yiyeceklerden oluşurdu.
3. Teravih Namazları: Camilerde teravih namazları cemaatle kılınırdı ve bu namazlar Osmanlı toplumunda önemli bir ibadet geleneğiydi.
4. Ramazan Eğlenceleri: Ramazan ayında çeşitli eğlence etkinlikleri düzenlenirdi. Mesire alanlarında, çarşı ve pazar yerlerinde halkın katılımıyla şenlikler düzenlenir, güreş müsabakaları yapılır ve halk dansları sergilenirdi.
5. Sadaka Dağıtımı: Ramazan ayında sadaka dağıtımı artardı. Fakirlere, yetimlere ve muhtaçlara yardım etmek için çeşitli vakıflar ve hayır kurumları tarafından organizasyonlar düzenlenirdi.
6. Kandil Geceleri: Regaip, Miraç, Berat gibi kandil geceleri özel dualarla ibadet edilir, camiler süslenir ve halk arasında kutlamalar yapılırdı.
7. Camilerde iftar yapmak: Osmanlı İmparatorluğu’na özgü bir uygulama olan mahyalar, şehri ışıklandıran motifler arasında yer alan ayetleri, hadisleri veya güllerle donatılmıştır ve insanlara iyiliği teşvik etme amacını taşırlar. Bu geleneğin güzellik mesajları, 16. yüzyıldan bu yana insanlara ilham vermeye devam etmektedir.
8. Zimem defteri: Osmanlı İmparatorluğu’nda Ramazan aylarında varlıklı kişiler, bilmedikleri bölgelerdeki bakkal, manav gibi dükkânlara girer, Zimem defterini isteyerek veresiye defterini kontrol ettirirdi. Sayfalar arasında rastgele bir şekilde seçilip tüm borçların silinmesi için dua edilir ve ardından ayrılırlardı. Borcu olan kişi, borcunu ödemiş mi; borcu silinen kişi ise kim olduğunu bilmezlerdi.
9. Arife çiçeği: Osmanlı İmparatorluğu’ndan gelen terim olan “Arife Çiçeği” ifadesi, çocukların bayram alışverişi yapıldıktan hemen önce giysilerini sabırsızlıkla bekleyerek, yani Arife gününde, giymelerini ve dolaşmalarını içerirdi. Bu geleneğin temelinde, bayrama hazırlık sürecinin heyecanla yaşanması yatar.

Osmanlı’da Ramazan geleneği, toplumun birlik ve beraberlik duygularını pekiştiren, dayanışmayı arttıran ve manevi değerlere önem veren bir kültürü yansıtır.