Epilepsi nedir, neden olur? Epilepsi hastalığının belirtileri, tanısı ve tedavisi

Epilepsi, yüzyıllardır bilinen ancak mekanizmaları ve nedenleri üzerindeki araştırmaların hâlâ devam ettiği bir hastalık. Hastalık her yaştan bireyde ortaya çıkabilmesine rağmen, çocukluk ve yaşlılık dönemlerinde daha sık görülür. “Epilepsi nedir” ya da “epilepsi nasıl geçer” gibi sorular, hastalığın oluşturduğu kaygı nedeniyle özellikle hasta yakınları tarafından sıklıkla gündeme getirilir. Bu rahatsızlık, beyinde bulunan nöronların normal işleyişinin bozulduğu anlarda, dış çevreden bağımsız olarak abartılı elektrik sinyalleri üretmesi ile karakterizedir. Tedavi süreci ise nöbetlerin şekline, sıklığına ve altta yatan nedenlere göre değişkenlik gösterir. Hem ilaç kullanımı hem de yaşam tarzı düzenlemeleri, nöbetleri kontrol altına alarak hastanın yaşam kalitesini önemli ölçüde yükseltebilir.

EPİLEPSİ NEDEN OLUR?

Beyinde anormal elektrik deşarjı oluşturan bu hastalığın sebepleri çoğunlukla karmaşık ve çeşitlidir. Bazı vakalarda net bir neden bulunmazken, bazen de travma, enfeksiyon, tümör, inme gibi belirgin bir tetikleyici mevcuttur. Çocuklarda görülen epilepsinin bir bölümü, kalıtsal yatkınlıkla ilişkilendirilir. Yeni doğan bebeklerdeki gelişimsel anomaliler veya anne karnında yaşanan sıkıntılar da ilerleyen yaşlarda epilepsiye zemin hazırlayabilir. Yaşlı popülasyonda ise beyin damar hastalıkları ve dejeneratif rahatsızlıklar (örneğin Alzheimer) epilepsinin başlangıç sebebi olabilir. Kısacası, epilepsi bir dizi nörolojik ve çevresel tetikleyicinin bir araya gelmesiyle oluşan, çok yönlü bir bozukluktur.

EPİLEPSİ BELİRTİLERİ VE NE ZAMAN BAŞLAR?

Epilepsideki ana belirti “nöbet” olarak tanımlanır, ancak nöbetlerin tipi, şiddeti ve süresi kişiden kişiye değişir. Bazı epilepsi hastaları kısacık bir bilinç kaybı veya dalma (absans nöbet) yaşarken, kimileri tüm vücutta şiddetli kasılmalarla (jeneralize tonik-klonik nöbet) karşı karşıya kalır. Yetişkinlerde epilepsi belirtileri, sıklıkla önceden belirgin bir uyarı vermeden bir anda ortaya çıkar ve kişi nöbet sonrası kendini yorgun, kafası karışık hissedebilir. Bebeklerde ise dalgın bakışlar, ani irkilme hareketleri veya kol ve bacaklarda tek taraflı sıçramalar bu hastalığın habercisi olabilir.
Nöbetlerin başlama yaşı her hastada farklılık gösterir. Çoğunlukla çocukluk ve ergenlik döneminde açığa çıkmakla birlikte, beyin damar hastalıkları veya tümör kaynaklı durumlarda ileri yaşta da epilepsi tanısı konulabilir. Hastalığın gidişatı, kişinin tedaviye ve ilaç kullanımına vereceği yanıta bağlıdır.

EPİLEPSİ NASIL GEÇER? TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Epilepside tedavinin ana hedefi, nöbet sıklığını ve şiddetini en aza indirerek hastanın normal bir yaşam sürmesini sağlamaktır. Birçok vakada ilaç tedavisi (antiepileptik ilaçlar) sayesinde nöbetler tam kontrol altına alınabilir veya büyük ölçüde azaltılabilir. İlaç dozunun doğru ayarlanması, doktor kontrollerinin aksatılmaması ve düzenli kullanım, tedavide başarı şansını artıran faktörlerdir.

İlaç tedavisine dirençli vakalarda beyin cerrahisi (epilepsi cerrahisi), vagus siniri uyarımı veya ketojenik diyet gibi yöntemler de gündeme gelebilir. Uygulanan yöntem ne olursa olsun, kişiye özel bir tedavi planı yapılması büyük önem taşır. Ek olarak, uyku düzenine ve beslenmeye dikkat etmek, stresi azaltmak, alkol gibi tetikleyicilerden uzak durmak nöbet kontrolü üzerinde olumlu etki gösterir.

EPİLEPSİ BİR AKIL HASTALIĞI MIDIR?

Toplumda zaman zaman yanlış şekilde “akıl hastalığı” kavramıyla karıştırılsa da, epilepsi esasen bir beyin işleyiş bozukluğudur. Ruhsal rahatsızlık değildir ve doğru tedavi ve bakımla hastalar günlük yaşamlarını idame ettirebilir, eğitim ve iş hayatlarına devam edebilirler. Epilepsi nöbetleri sırasında bilinç kaybı veya istemsiz hareketler olması, sosyal çevrede önyargılara neden olabilse de, bu durum kişinin zihinsel yetilerinde kalıcı veya genel bir bozukluk olduğu anlamına gelmez. Farkındalık ve eğitim, epilepsinin toplumsal yaşamda yanlış algılanmasını önlemede en önemli araçlardır.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Epilepsi hastalığının ilk belirtileri nelerdir?

Kısa süreli bilinç kaybı, tuhaf koku veya ses halüsinasyonları, kaslarda ani sıçrama, “dalma” benzeri anlar erken işaretler olabilir. Yetişkinlerde de çocuklarda da bu belirtiler görülür.

Epilepsi olup olmadığı nasıl anlaşılır?

Genellikle nöbet kaydı, EEG (Elektroensefalografi) ve MRI gibi görüntüleme yöntemleriyle teşhis kesinleştirilir. Doktor, hastanın nöbet öyküsünü ve fizik muayene bulgularını da değerlendirerek tanıya karar verir.

Epilepsi başlangıcında ne olur?

Başlangıçta hafif nöbetler, dalgınlık anları veya tek taraflı kasılma şeklinde belirtiler görülebilir. Zamanla nöbetlerin sıklığı veya şiddeti artabilir.

Epilepsiyi tetikleyen şeyler nelerdir?

Stres, uyku eksikliği, alkol tüketimi, yoğun ışık uyaranları, düzensiz ilaç kullanımı gibi etkenler nöbetleri tetikleyebilir. Kişinin bunlara dikkat etmesi, nöbet kontrolünde önemli rol oynar.