Herkesin merak ettiği detay! Depreme dayanıklı bina nasıl anlaşılır? Ev ararken dikkat edilmesi gereken 9 temel madde…

Deprem, Dünya’nın en yıkıcı doğal afetlerinden biri. Ülkemiz de fay hatları açısından deprem riskinin yüksek olduğu bölgede yer alıyor. Depremlerin yaşanmasını önlemek elbette mümkün değil, ancak gerekli tedbirler alarak deprem nedeniyle yaşanabilecek maddi ve manevi kayıpların, hasarların önüne geçebilmek mümkün.

Kahramanmaraş merkez üssü 7,7 ve 7,6 şiddetindeki deprem büyük yıkımlara neden oldu. 10 ilde ciddi hasarlara neden olan depremin ardından dayanıklı binaların özellikleri araştırma konusu oldu. Gerekli sağlamlığa sahip olmayan yapılar olası büyük depremde hem can hem mal kaybına neden olabiliyor. Son depremde büyük yıkımların olması depreme dayanıklı binaların önemini gözler önüne serdi. Türkiye’nin birçok ilinde vatandaşlar depreme karşı bina dayanıklılık testi yaptırmak için arayışlara girdi. Peki, bir binanın depreme dayanıklı olduğu nasıl anlaşılır? İşte depremde dayanıklı binaların özellikleri…

DEPREMDE DAYANIKLI BİNALARIN ÖZELLİKLERİ

Depreme dayanıklı yapının tasarlanması için işinin ehli mimar ve mühendisler tarafından oluşturulması, kat planına uygun inşa edilmesi gerekir. Evin depreme dayanıklılığını sorgulama aşamasında incelemeniz gereken önemli noktaları sıralayalım:

BİNANIN YAŞI

Öncelikle binanın yaşına bakılmalı. Yapının hangi deprem yönetmeliğine uygun şekilde yapıldığı konusunda bilgiyi binanın yaşı verir. 2000’den önce yapılan binalar eski deprem yönetmeliğine göre yapılmış ve hazır beton kullanılmamıştır. Çünkü yapı denetimi, 1999 depreminden sonra yürürlüğe girdi. Bina yaş aldıkça yapı malzemelerinin eskimesi ve görevlerini başarılı yerine getirmemesi de söz konusu olabilir.

ZEMİN DURUMU

Binanın temelinde yer altı suyu olup olmadığı önemli faktörlerden. Dere yatağı, dolgu alanlar doğal afetlere karşı daha savunmasız, sert zeminlerdeki yapılar ise daha dayanıklı kabul edilebilir. Ayrıca yapıda kullanılan malzemelerin kalitesi de önemli. Beton kalitesi gibi kriterler ancak inşaat mühendisleri gibi uzmanlar tarafından incelenip değerlendirilebilir.

Zemin katın 3 metreden fazla yüksekliğe sahip olması da doğru bir yapı planı değildir. Ayrıca, zemin katının her yerinin duvar olması gerekir. Dükkân için yapı duvarları yıkılarak bölmelerin kullanılması binanın depreme karşı dayanıklığını azaltır.

ONAYLANAN PROJEYE UYGUNLUK

Yapılar, onaylanan proje doğrultusunda inşa edilmeli ve inşa sonrasında da bu projeye sadık kalınmalıdır. Binaya sonradan kaçak kat çıkılması, asansör yapılması, tadilat sırasında kolonların kesilmesi gibi projede yer almayan uygulamaların hayata geçirilmesi risk oluşturabilir.

KİRİŞ VE KOLON DURUMU

Kolon ve kirişlerdeki çatlaklar binanın dayanıklılığı hakkında bilgi verebilir. Fakat kiriş ya da kolonlarda herhangi bir çatlak yoksa bu da bina dayanıklılığının yüksek olduğu anlamına gelmez. En doğru sonucu deprem dayanıklılık testi ile öğrenebilirsiniz.

DUVARLARIN KALİTESİ

Binadaki duvarlarda kullanılan malzemenin kalitesi, duvarın kalınlığı ve uygulayıcının profesyonelliği yapının depreme dayanıklı olup olmadığını belirleyen temel ölçütlerden. Tuğla ve örme duvarlar, hafif ve kaliteli ytong tarzı duvar diye gösterilebilir. Bunları anlayabilmek herkes tarafından mümkün değildir. Bu nedenle evinizi satın almadan önce uzmanlara test ettirmek en doğru yoldur.

BİNADAKİ RUTUBET DURUMU

Rutubet, binanın su yalıtımının iyi yapılmadığı anlamına gelebilir. Özellikle bodrum kattaki rutubet zamanla binanın taşıyıcı sistemlerine zarar verebilir.

YALITIM SİSTEMLERİ KULLANIMI

Binanın depreme dayanıklı olması için su yalıtımı detayını atlamamak önemli. Depreme dayanıklı konutların temel özellikleri arasında yalıtım sistemlerine sahip olmaları bulunuyor. Su yalıtımına yönelik bir önlem alınmayan binaların duvar, kolon ve temelleri giderek bozulmaya uğrar. Bu tür binalar risk altındadır. Zemin katın, bodrumun ve taşıyıcı kolonların sürekli rutubetli olmasından evin su yalıtımına sahip olmadığını anlayabilirsiniz.

PERDE BETON VE KOLON SİSTEMİ

Son dönemde yapılan konut projelerinde perde beton ve kolon gibi sistemler binaların depreme dayanıklılıklarını oldukça artırıyor. Deprem anında tüm enerji ve yükü taşıyan perde beton ve kolonlar; depremin şiddetine göre hasar görmeden veya az bir hasarla depremden çıkmanızı sağlar.  Eski yapılarda bulunmasa da yeni konut alacak kişilerin depreme dayanıklılık uygulamasını ifade eden perde betonların projede yer alıp almadığı mutlaka kontrol edilmesi gerekiyor.

Binanın en önemli bir diğer kısmı da kolondur. Binanın temeliyle ilgili bilgi ve fikir sahibi olabilmek için zemin katın kontrol edin. Binayı uzun süre ayakta tutacağından dolayı kolonların sağlam olmasına, kesilmemiş olmasına dikkat edin. Evin zemininde yer alan kat kolonlarında herhangi bir çatlak olması halinde bir uzmana danışılmalıdır.

TEMELİN KALİTE DURUMU

Ucuz malzeme depreme dayanıksız bir bina demektir. Bundan dolayı her zaman kaliteli malzeme tercih edilmesi gerekir. Bir evin tüm yükünü temel ve kolonlar taşır. Temelin sağlam ve yeni mühendislik sistemlerine göre atılması önemli. Hatta zemin etüt testi ve çalışmalarının da önceden yapılarak zeminin bina için uygun olup olmadığına dair raporun alınması en önemli hususlardan. Bu tür denetleme ve prosedürler zaman veya maliyet kaybı olduğu için bazı inşaat firmaları tarafından yapılmayabilir.

RİSK ALARMI VEREN 7 KRİTERE DİKKAT

1) Bina 1999 yılında önce yapıldıysa,

2) Bina projesiz ve ruhsatsız yapıldıysa,

3) İnşaatta hazır beton kullanılmadıysa,

4) Binadan daha önce alınmış karot beton dayanımı C1O altındaysa,

5) Bina kolon ve kirişlerinde çatlaklıklar varsa,

6) Bodrum katta rutubet, kolon demirlerinde paslanma, betonda deniz kabukları veya benzeri şeyler varsa,

7) Bina dere yatağı, dolgudaysa riskli olma ihtimali var.

BİNA DEPREME DAYANIKLILIK TESTİNİ KİM YAPAR?

Depreme dayanıklılık testleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından lisans verilen kuruluşlar, bağımsız araştırma şirketleri ya da belediye ekipleri tarafından gerçekleştiriliyor. Binasının riskli olduğunu düşünen veya depreme karşı dayanıklı olup olmadığını öğrenmek isteyen vatandaşlar, bu kurumalara başvurarak depreme dayanıklılık testi yaptırabiliyor. Uzman ekipleri binanın genel durumu, zeminin analizi, binanın fay hatlarına olan yakınlığı detaylı olarak inceler. Son olarak binadan karot ve parça alınarak inceleme başlatılır. Kısa süre içerisinde risk raporu elinize ulaşır. Eğer bina depreme dayanıklı çıkarsa herhangi bir işlem gerekmez.

Belediyeden bina projenizi aldıktan sonra ücret binanın büyüklüğü ve işlemlerin kapsamına bağlı olmak kaydıyla değişebilir. Özellikle belediyeler tarafından ve sadece betondan numune alınarak yapılan tarama işlemi sonrası risk tespit raporu kısa sürede çıkabiliyor. Evinizin depreme dayanıksız olduğunu düşünüyorsanız, deprem felaketi yaşanmadan önce mutlaka uzmanları inceleme için çağırmalı ve çıkan rapora göre binayı güçlendirme çalışmalarına gitmelisiniz.