Hipotansiyon nedir, neden olur? Hipotansiyonun belirtileri ve tedavisi
Hipotansiyon, yani düşük tansiyon, kan basıncının normal kabul edilen seviyenin altına düşmesiyle ortaya çıkan bir dolaşım problemi. Vücut dokularının yeterli kanlanmaması söz konusu olduğunda, özellikle beyin ve kalp gibi hayati organlar olumsuz etkilenebilir. Hafif tansiyon düşüklüğü çoğu insanda göz ardı edilebilecek düzeyde seyrederken, belirgin hipotansiyon durumunda baş dönmesi, baygınlık ve sürekli yorgunluk gibi semptomlar baş gösterebilir. Dolayısıyla, hipotansiyon “doğal” bir özellik de olabilir, ciddi bir altta yatan sorunun işareti de…
Sena Çelebioğlu
Kimi insanlar, genetik yatkınlık veya fizyolojik özellikleri gereği düşük tansiyonla yaşamlarını sürdürür ve bundan çok az rahatsızlık duyar. Ancak, aniden düşen tansiyon veya şiddetli hipotansiyon atakları; nefes darlığı, bayılma ve kalp performansında bozulma gibi riskli durumları beraberinde getirebilir. “Hipotansiyon nedir, neden olur ve ne zaman tehlikeli olur?” soruları, düşük tansiyonun sadece “dinç ve sağlıklı olma” algısı mı, yoksa bir sağlık problemi mi olduğunu anlamada yol göstericidir.
HİPOTANSİYON (DÜŞÜK TANSİYON) NEDİR?
Hipotansiyon, sistolik (büyük tansiyon) ve/veya diyastolik (küçük tansiyon) basıncın normal sınırların altına düşmesi anlamına gelir. Genellikle, sistolik tansiyonun 90 mmHg altında veya diyastolik tansiyonun 60 mmHg altında olması hipotansiyon olarak değerlendirilir. Ancak bu rakamlar kişiden kişiye değişebilir. Bazı insanlar doğal olarak tansiyon seviyeleri 90/60 mmHg civarında yaşasa da, ciddi şikâyetlere yol açmayabilir. Önemli olan tansiyon değerinin hangi düzeyde semptomatik hâle geldiğidir. Ani tansiyon düşmeleri, özellikle beynin geçici olarak yeterli kanlanamaması sonucu baş dönmesi, halsizlik, hatta bayılma ile sonuçlanabilir.
HİPOTANSİYON NEDEN OLUR?
Bir dizi faktör tansiyonun düşmesinde rol oynayabilir. Uzun süre aç kalma veya susuz kalma, vücudun sıvı-elektrolit dengesini etkileyerek tansiyon düşüklüğüne neden olur. Aşırı terleme, ishal veya kusma gibi vücuttan sıvı kaybına yol açan durumlarda da tansiyon geriler. Kullanılan bazı ilaçlar (özellikle yüksek tansiyon, kalp veya psikiyatrik ilaçlar) da düşük tansiyona sebebiyet verebilir. Stres, anksiyete veya sinir sistemini etkileyen nörolojik durumlar da damar genişlemesi yaparak tansiyonu düşürebilir. Nadiren, tiroid bezi veya böbreküstü bezi fonksiyonlarında bozukluklar, vücudun hormon dengesini etkileyerek ciddi hipotansiyona yol açabilir.
HİPOTANSİYON BELİRTİLERİ VE TEHLİKE SEVİYESİ
Hipotansiyonun belirgin semptomları genellikle baş dönmesi, özellikle hızlı ayağa kalkınca göz kararması, yorgunluk, bulantı ve bayılma olarak sayılabilir. Bazı vakalarda kol ve bacaklarda soğukluk hissi, ciltte solgunluk ve konsantrasyon eksikliği görülebilir. Düşük tansiyon her zaman tehlikeli değildir. Sürekli düşük tansiyon seviyesinde yaşayan biri, kendini iyi hissettiği sürece bu durum normal sayılabilir. Ancak aniden ve şiddetli şekilde tansiyonu düşen birinde, beyin ve hayati organlar yeterli oksijen alamadığında bayılma, kalp ritmi düzensizliği veya şok tablosu ortaya çıkabilir. Örneğin büyük tansiyonu 70 mmHg seviyesinin altına inen bir kişinin mutlaka acil tıbbi yardıma ihtiyacı vardır.
HİPOTANSİYON KAÇ OLMALI?
Tansiyon ölçümü, mmHg cinsinden iki değerle ifade edilir: sistolik (büyük tansiyon) ve diyastolik (küçük tansiyon). Birçok uzmana göre ortalama 120/80 mmHg “ideal” tansiyon sayılır. Yine de sağlıklı bir bireyde 100/60 mmHg değeri bile “düşük ama normal” bir tansiyon olarak kabul edilebilir. Burada kilit nokta, kişide semptomların olup olmadığıdır. Bir kişi 90/60 mmHg tansiyonla rahatça yaşarken, başka biri bu seviyede ciddi baş dönmesi ve bayılma hissedebilir.
HİPOTANSİYON TEDAVİSİ: NASIL GEÇER?
Hipotansiyondan mustarip olanların tedavisi, altta yatan nedene göre farklılık gösterir. Öncelikle sıvı alımının artırılması, tuz kullanımının (doktor önerisiyle) bir miktar yükseltilmesi ve kan dolaşımını destekleyen egzersizler (örneğin kısa yürüyüşler) tavsiye edilir. Eğer ilaç kaynaklı bir tansiyon düşüklüğü söz konusuysa, doktor uygun ilaç düzenlemesi yapar. Bazı vakalarda basınç çorapları (kompresyon çorapları) kanın bacaklarda birikmesini önleyerek tansiyonun normal seviyelerde kalmasına yardımcı olabilir. Gerektiğinde özel tansiyon yükseltici ilaçlar da kullanılır. Kronik veya tekrarlayan hipotansiyon şikâyeti varsa, altında yatan hormonal veya kalp-damar kaynaklı bir problem olup olmadığı mutlaka araştırılmalıdır.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Hipotansiyon nasıl anlaşılır?
Baş dönmesi, göz kararması, halsizlik, özellikle hızlı pozisyon değiştirdiğinizde (örn. otururken ayağa kalktığınızda) aniden bayılacak gibi hissetmek, hipotansiyonun yaygın belirtileri.
Hipotansiyon olan hastaya ne yapılır?
Öncelikle kişiyi oturtup başını dizleri arasına eğdirmek veya uzanıp bacakları biraz yükseltmek yararlı olabilir. Sıvı alımını artırmak ve gerekirse tuzlu bir içecek tüketmek tansiyonu toparlamaya yardımcı olur. İleri durumdaysa tıbbi destek şarttır.
Hipotansiyon kimlerde görülür?
Zayıf, genç ve sağlıklı bireylerde doğal olarak düşük tansiyon sıklıkla görülürken, yaşlılarda, kronik hastalığı olanlarda, ilaç kullananlarda da hipotansiyon gelişebilir.
Hipo tansiyon tehlikeli mi?
Birçok kişide herhangi bir semptom yaratmadan seyredebilir. Ancak ani tansiyon düşüşleri, beyin ve kalp gibi organların yeterli kanlanamaması nedeniyle şok tablosuna yol açabilir. Bu nedenle, sürekli düşük tansiyon şikâyeti ciddi belirtilerle birlikteyse, doktor muayenesi gerekir.
