HIV (AIDS) nedir, ne zaman ve nasıl ortaya çıkar? HIV virüsü belirtileri ve tedavisi

HIV’in nasıl bulaştığını, belirtilerinin ne zaman ve nasıl ortaya çıktığını merak eden pek çok kişi, genellikle “HIV virüsü ne zaman ortaya çıkar, AIDS nasıl oluşur?” gibi sorularla karşılaşıyor. Virüsle temastan sonra hafif semptomlar görülebilse de, HIV çoğu zaman uzun süre belirti vermeden ilerleyebilir. Fakat AIDS evresi, bağışıklık sistemi büyük ölçüde hasar gördüğünde ortaya çıkar ve hastanın başka enfeksiyonlara veya kanser tiplerine daha açık hâle gelmesiyle tanınır.

HIV (AIDS) NEDİR, NASIL ORTAYA ÇIKAR?

HIV, bağışıklık sisteminde kritik rol oynayan CD4 hücrelerini hedef alarak, sayılarının azalmasına ve bağışıklık mekanizmasının çökmesine yol açar. İlk bulaş anından sonra virüs, vücutta yavaş bir çoğalma sürecine girer; çoğu kişi uzun bir süre fark edilebilir hiçbir belirti hissetmeyebilir. Zaman ilerledikçe CD4 hücre sayısı belirli seviyenin altına düşer ve hastalığın ileri aşaması olan AIDS tablosu kendini gösterir. Bu ilerleme, kişinin yaşam stiline, aldığı tedaviye ve genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterir. Doğru tedavilerle erken dönemde müdahale edilirse virüs baskılanabilir ve AIDS evresi geciktirilebilir veya önlenebilir.

Virüsün ortaya çıkış süreci, enfeksiyonun alımından itibaren haftalar sonra vücutta gözlemlenebilen antikor tepkimesiyle anlaşılır. Pencere dönemi adı verilen bu süreçte kişi enfekte olabilir ancak testlerde virüs henüz saptanamayabilir. Bu nedenle riskli temaslardan sonra doktorların önerdiği aralıklarla test yaptırmak, erken teşhis adına kritik önem taşır.

HIV VİRÜSÜ BELİRTİLERİ

HIV’in erken dönem belirtileri genellikle grip benzeri hafif semptomlar şeklinde seyreder. Bunu akut retroviral sendrom olarak adlandırılan faz izler. Kişi ateş, boğaz ağrısı, lenf bezlerinde şişlik veya döküntü gibi şikâyetler yaşayabilir. Ancak bu belirtiler çoğu zaman hafif düzeydedir ve birkaç hafta içinde kendiliğinden geçebilir. Ardından, sessiz dönem denilen evreye giren hastalık, bağışıklık sisteminde tahribat devam ettiği hâlde görünürde bir rahatsızlık vermeyebilir. Ne zaman ki hastalığın ileri fazı olan AIDS gelişir, bu dönemde fırsatçı enfeksiyonlar ve kanser türleri sıklaşır, vücut direnci büyük ölçüde zayıflar.
Her hastada belirtiler aynı seyirde ilerlemeyebilir; bazılarında ilk dönemde çarpıcı semptomlar hiç oluşmaz. Bu durum, düzenli test yaptırmadan HIV pozitif olduğunuzu anlamanızı güçleştirir. İşte bu sebeple riske açık cinsel davranışları olan, iğne paylaşımı gibi risk faktörlerine maruz kalan veya genel olarak aktif bir cinsel yaşama sahip olan kişilerin düzenli aralıklarla test yaptırmaları önerilir.

HIV VİRÜSÜ ÖLDÜRÜR MÜ?

Zamanında teşhis edilip tedavi alamayan hastalarda, HIV enfeksiyonunun ileri aşaması olan AIDS tablosu maalesef yaşam beklentisini ciddi ölçüde düşürebilir. Yine de günümüzde kullanılan antiretroviral ilaçlar sayesinde virüs baskılanarak hastalar uzun ve kaliteli bir yaşam sürdürebilir. Modern tedavi protokolleri, virüsün kanda tespit edilemez düzeye inmesini (virüs yükünün sıfıra yaklaşması) sağlayarak bulaşıcılığın da önemli ölçüde azalmasına yardımcı olur. Dolayısıyla “HIV ölümcül mü?” sorusuna verilecek yanıt, günümüz şartlarında tedavi alma durumuna göre değişir. Uygun tedavi ve düzenli takip altındaki HIV pozitif bireyler, neredeyse HIV negatif biri kadar uzun yaşayabilmektedir.

HIV BULAŞMA YOLLARI VE ÖNLEMLER

HIV, enfekte kan veya vücut sıvıları (özellikle semen, vajinal sıvı ve anne sütü) yoluyla bulaşır. Cinsel ilişki, korunmasız ve çoklu partnerli ilişkilerde risk oranı yükselir. Kan yoluyla bulaş, enfekte iğne paylaşımı veya güvenli olmayan kan transfüzyonlarıyla da ortaya çıkabilir. Bulaşmanın önlenmesinde korunmalı cinsel ilişki (prezervatif kullanımı), steril medikal malzemeler kullanımı ve düzenli test yaptırma gibi yöntemler çok etkilidir.

• Güvenli Cinsel İlişki: Prezervatif kullanmak, HIV başta olmak üzere cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunmada öncelikli yöntemdir.

• Temiz İğne ve Ekipman Kullanımı: Damar içi uyuşturucu madde kullanan bireylerde ortak iğne kullanımı en önemli risk faktörüdür; medikal işlemlerde steril malzemeler olmalıdır.

• Düzenli Testler ve Farkındalık: Risk altındaki kişilerin belirli aralıklarla HIV testi yaptırmaları erken tanıyı kolaylaştırır ve enfeksiyon yönetimine imkân tanır.
Böylece hem bireysel hem de toplumsal düzeyde virüsün yayılımı ciddi oranda azaltılabilir.

SIKÇA SORULAN SORULAR

HIV’in ilk belirtileri nelerdir?

Genellikle ateş, boğaz ağrısı, lenf bezlerinde şişlik ve döküntü gibi grip benzeri hafif semptomlarla başlar. Bu dönemden sonra uzun bir belirti vermeyen “sessiz dönem” olabilir.

HIV kaç günde belli eder?

Vücudun enfeksiyona verdiği immün yanıtın oluşması için “pencere dönemi” denen 3-8 hafta arasında değişebilen bir süreç gerekebilir. Bu sürede yapılacak test “negatif” çıkabilir; bu nedenle riskli temastan sonra belli aralıklarla test yenilenmeli.

HIV kesin belirti verir mi?

Hayır. Hastalık uzun süre belirtisiz veya çok hafif belirtilerle ilerleyebilir. Sadece test yaptırarak kesin tanı konulabilir.

HIV en çok kimlerde görülür?

Korunmasız cinsel ilişkiye sıkça girenler, çoklu cinsel partneri olanlar, damar içi uyuşturucu kullanımında ortak iğne paylaşanlar ve riskli bölgelere seyahat edenler, genel popülasyona kıyasla daha yüksek risk altında bulunur.