Oyunlarla büyüyen zekâ: Çocuklarla hangi yaşta ne oynanır?

Bir çocuk için oyunun fiziksel ve zihinsel gelişimine etkisine kaç puan verirsiniz? ‘ce-e’den pasta patlatmaya, saklambaçtan sekseğe kadar birçok farklı oyun türü çocuğun zihinsel ve fiziksel gelişimine ne kadar katkıda bulunuyor. Yapılan her yeni araştırma, ilişkilerden duygulara, zekadan fiziksel gelişime kadar oyunun çocukların sağlıklı gelişimi için öneminin bilinenden daha fazla olduğunu ortaya koyuyor. Peki anne babalar bu konuda neler yapabilir? Zor değil! Detayları Mavi Kadın editörü yazdı.

Amerikan Pediatri Akademisi’nin (AAP) “Oyunun Gücü: Küçük Çocuklarda Gelişimin Artırılmasında Pediatrik Bir Rol” başlıklı klinik raporuna göre, oyunların çocukların gelişimine katkıkısı bilinenin de ötesinde olabilir. Hem ebeveynlerle hem de akranlarla oynamak, başarılı beyinler, sağlıklı vücutlar ve güçlü sosyal bağlar oluşturmanın anahtarıdır. Araştırmalar, oyunun çocukların planlama, organize etme, başkalarıyla iyi geçinme ve duyguları düzenleme becerilerini geliştirebileceğini ortaya koymaktadır. Ayrıca oyun, dil, matematik ve sosyal becerilerin yanı sıra çocukların stresle baş etmelerine de yardımcı olabilir. Oyunlar, çocukların hayal gücünü geliştirirken problem çözme yeteneklerini artırarak zekâ gelişimine katkıda bulunuyor. Oyunlar bir çocuğun bilişsel, duygusal ve sosyal gelişimi için son derece önemlidir.

YAŞA GÖRE EĞLENEREK ÖĞRENME FİKİRLERİ

Çocuğun öğrenme süreci, dış faktörler yerine oyun dürtüsünden faydalanılarak desteklenebilir. Çocuklar, etkin bir şekilde çevreleriyle etkileşime geçtikçe ve keşfettikçe, 21. yüzyıl becerilerini geliştirmek için daha fazla işbirliği ve hayal gücü gerektiren yetenekleri kazanırlar.

AAP klinik raporunda, anne babaların çocuklarının sağlık ve gelişim evrelerini desteklemek için önerdiği bazı yöntemler şöyle: 

İLK 6 AY OYUNLARI

• Bir bebek için eğlenceli bir öğrenme süreci, ilk gülümsemesiyle başlayabilir. Kendi gülümsemenizle ona yanıt vererek önemli bir sosyal-duygusal becerinin öğretildiği oyun biçimini kullanabilirsiniz: “Yalnızca gülümseyerek, istediğinizde benim dikkatimi çekebilir ve benden bir gülümseme alabilirsiniz.”
• Bebeğinizin seslerini taklit edip onunla geri ve ileri “konuşma” yaparak iletişim kurun. Bu tür vokal taklitler, sosyal dil becerilerinin temelini oluşturur.
• Parlak renklere sahip ilginç oyuncaklar gibi nesneler göstererek bebeğinizin ilgisini çekebilir. Yeni dokuları keşfetmelerine izin vererek sizin kontörlünüz altında güvenli nesneleri ağızlarına almalarına olanak tanıyabilirsiniz.
• Bebeğinizi farklı açılardan dünyayı görebilmesi için çeşitli pozisyonlara yerleştirin. Denetimli karın üstü oyun bu konuda çok etkilidir.

7 – 12 AYLIK OYUNLARI

• Bebeğinizin güvenli bir ortamda emekleyip etrafındaki nesneleri keşfetmesini sağlayabilirsiniz. Bebeğiniz eylemlerinin sonuçlarını gözlemleyerek öğrenmelidir. Örneğin, bir oyuncağı düşürdüğünde ve yere düştüğünde ne olacağını görmelidir. Bebeğinizin erişebileceği farklı oyuncaklar bulundurarak onların çıkarıp oynamasına olanak tanıyın.
• Farklı duygusal ifadeleri bebeğinize göstermek için ayna kullanabilirsiniz. Peek-a-boo oyunu ile nesne kalıcılığı kavramını pekiştirebilirsiniz. Örneğin, bir oyuncağı saklayarak ve sonra arayarak bu kavramı anlamalarına yardımcı olabilirsiniz.
• Bebeğinizi çeşitli duyusal deneyimlere maruz bırakmak yarar sağlar. Örneğin, dışarıya çıkartarak onları çimlerde oynamaya teşvik etmek veya baloncukları yakalamalarını sağlamak bebeğiniz için harika bir deneyim olabilir.

1 – 3 YAŞ OYUNLARI

• Çocuk bakımı ve anaokulu seçiminde, yapılandırılmamış oyun zamanını içeren seçeneklere yönelmeye dikkat edin. Çocukların liderliğinde ve kendi meraklarını takip ederek öğrenebilecekleri oyunlar, erken çocukluk eğitiminin odak noktası olmalıdır.
• Çocuğunuzun bloklarla, boş kaplarla, tahta kaşıklarla, şekil sıralayıcılarla ve bulmacalarla oynamasına izin vermelisiniz. Basit ve ekonomik materyaller, çocuğun hayal kurmasına ve dünyayı anlamasına yardımcı olmanın en iyi yollarından biridir.
• Çocuğunuza diğer çocuklarla oynaması için fırsat tanımalısınız. Ebeveyn gözetimindeki oyun buluşmalarını denemek için uygun bir yaş aralığıdır.
• Çocuğunuzun farklı hareketlerle vücudunu keşfetmesine destek olabilirsiniz. Örneğin, yürüme, zıplama ve tek ayak üzerinde durma.
• Hayal gücünü kullanabileceği oyunlar için imkânlar sunun. Örneğin, boş bir bardaktan su içiyormuş gibi rol yaparak hayal gücünü teşvik edecek oyuncaklar tercih edebilirsiniz.
• Düzenli olarak çocuğunuza kitap okuyun ve beraber hikâye temelli rol yapma oyunları oynamaya çalışın.
• Eğlenirken öğrenmesini desteklemek için şarkılar söyleyin ve ritimler çalın. Ritme uyumlu hareket etmesi için onunla birlikte oynayarak teşvik edebilirsiniz.

4 – 6 YAŞ OYUNLARI

• Müzik ve sanat temelli aktiviteler, bilişsel, sosyal-duygusal ve çoklu duyusal becerilerin gelişimine katkıda bulunabilir.
• Hikâyeler anlatarak çocuğunuzla etkileşimde bulunun ve ona hatırladığı konular hakkında sorular sorun.
• Çocuğunuza hayal gücünü kullanarak sahneler canlandırma ve farklı roller üstlenme imkânı sağlayın. Kostümler ve dekorasyon malzemeleri sunabilirsiniz.
• Çocuğunuza hayal dünyası ile gerçeklik arasında geçiş yapma fırsatı verin. Örneğin evcilik oyunları veya ev işlerinde yardım etme gibi aktiviteler.
• Arkadaşlarıyla etkileşime girmesi ve sosyal becerilerini geliştirmesi için çocuğunuza fırsat verin. Arkadaşlarıyla bir araya gelerek paylaşımcılığı ve işbirlikçi oyunları desteklemek önemlidir.
• Çocuğunuzu çeşitli fiziksel aktivitelerle çocuğun motor becerilerinin gelişimine katkı sağlayabilir. Örneğin, zıplama, sallanma, tırmanma gibi hareketler.
• Ekran süresini “gerçek yaşam” aktiviteleriyle dengede tutmaya özen gösterin. Uygun yaş grubuna göre medya içerikleri bazen daha büyük çocuklara bile fayda sağlayabilir. Ayrıca ailecek belirlenecek kurallar doğrultusunda medya kullanımını düzenlemek için bir aile medya planı oluşturabilirsiniz.
• Çocuğunuzun okul ödevlerinin yanı sıra teneffüs zamanlarında da eğitsel oyunlar oynamasını teşvik edebilirsiniz.