Yıllar sonra bile ortaya çıkabiliyor… Deprem sonrası stres bozukluğuna dikkat! Travma sonrası stres bozukluğu belirtileri ve tedavisi

Enkazdan sağ ve yaralı çıkanlarda, sevdiğini yitiren birçok kişide ve özellikle çocuklarda geçici ya da kalıcı psikolojik rahatsızlıklar ortaya çıkabiliyor. En sık görülen rahatsızlıklardan biri de travma sonrası stres bozukluğu. Peki, travma sonrası stres bozukluğu yaşadığınızı nasıl anlarsınız? İşte, belirtileri…

Deprem gibi öngörülmez ve yıkıcı doğal afetlerin ardından kişilerde ‘travma sonrası stres bozukluğu’ görüldüğünü belirten uzmanlar, erken müdahalenin önemine işaret ediyor. Kabuslar, depremi hatırlatan mekan ve yerlerden kaçınma gibi sorunlarla kendini gösteren bu rahatsızlıklar tedavi edilmezse kalıcı hale gelebiliyor. Depremin kişiler üzerinde fiziksel ve psikolojik travmatik yaşantılar olduğunu kaydeden uzmanlar, kişilerdeki tepkinin afet boyutuna ve bireylere göre değişiklik gösterdiğini belirtiyor. Her şeyini yitiren depremzedelerde veya depremi daha önce yaşayan insanlarda yaşama karşı bir anlamsızlık duygusu oluşur. Normal olan bu etkilerin bir aydan fazla sürmesi halinde ise uzmanlardan destek almak şart. Peki, travma sonrası stres bozukluğu yaşayan kişiler nasıl hissediyor?

TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU NEDİR?

Travma sonrası stres bozukluğu, kişiyi aşırı korkutan ya da dehşet içinde bırakan, çoğu kez olağan dışı ve beklenmedik anda gerçekleşen olayların tetiklediği ruhsal travma durumudur. Ruhsal sağlığı olumsuz etkileyen bu durum çoğunlukla kişinin kendisinin ya da sevdiklerinin hayatlarını tehlikeye atan durumların gerçekleşmesiyle ortaya çıkar.

TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ NELERDİR?

Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) belirtileri genellikle yaşanan olaydan kısa süre sonra başlar. Ancak kimi zaman bu belirtiler olayın yaşanmasından yıllar sonra da ortaya çıkabiliyor. Aynı zamanda belirtiler bazen travmatik olaydan aylar sonra da başlayabilir. Travma sonrası stres bozukluğu yaşayan kişilerde görülen belirtiler şöyle:

• Uykusuzluk,
• Olayla ilgili anıların rahatsız edici biçimde sık sık hatırlama,
• Sürekli olarak olayın tekrarlanacağı korkusu ve bu nedenle diken üstünde hissetme,
• Kolay irkilme,
• Kabuslar görme,
• Yabancılaşma,
• Çabuk sinirlenme,
• Gelecekle ilgili plan yapamama,
• Olayı hatırlatan durumlarda huzursuz olma ve bu durumlardan kaçınma görülür.

YENİDEN YAŞAMA (HATIRLAMA)

Travma yaşayan kişiler bazen olanlar hakkında kabuslar görebilir veya anıları tetikleyici bir obje gördüğünde şiddetli duygusal sıkıntı hissedebilir. Bu durum sanki her şeyi yeniden yaşıyormuş gibi önceden hissettiği tüm korkuyu ve çaresizliği ilk günkü gibi deneyimleyebilirler. Bu durum kişiyi genellikle çok rahatsız eder.

İç sıkıntısı, çarpıntı, terleme, titreme ve nefes alamama gibi bunaltı belirtilerine yol açar. Bazı zamanlarda ise birey, olayla ilgili görüntüler ve sesler düşünülmek istenmediği veya hatırlanacak bir durum olmadığı halde olayı gerçekten yaşıyor gibi olur.

KAÇINMA TAVRI

Olayı hatırlamak kişide büyük bir sıkıntı, acı ve korku hissine yol açtığı için kaçınma tavrı gösterebilir. O anları hatırlatacak herkesten ve he şeyden kaçar. Olayı yaşadığı veya hatırlatan yerlere gitmez, olayla ilgili konuşmaz veya konuşulan yerlerden mümkün olduğunca uzak durmaya çalışır.

TEPKİSEL DEĞİŞİMLER

Kişi hâlâ olayın etkisinde olduğu için çeşitli uç tepkiler verebilir, çevresinden kolayca ürkebilir, daima tetikte olabilir, öfke patlamaları yaşayabilir, kendisine zarar veren davranışlar edinebilir, aşırı derece suçluluk veya utanç duygusu yaşayabilir.

DEPRESİF HAYAT GÖRÜŞÜ

Kişi olaydan sonra tamamen depresif bir ruh haline girebilir; hayata karşı olumsuz duygular besleyebilir, önceden sevdiği tüm faaliyetlere ve insanlara karşı ilgisini tamamen yitirebilir. Sürekli moral bozukluğu, sebebi olmayan halsizlik, dış dünyaya karşı isteksizlik, uyku ve yeme bozuklukları, hayattan hiçbir şekilde zevk alamama durumu yaşanır. Özellikle kişinin daha önceden depresyon öyküsü varsa yaşadığı dehşet verici ve çaresizlik hissi yaşatan ani olaylar karşısında tekrar depresyonun gelişmesi muhtemeldir. Travma sonrası depresyon gelişmesi daha önce kişinin depresyon geçirilip geçirilmemesi ile ilişkili değildir.

AŞIRI UYARILMA

Ruhsal travmadan etkilenmiş kişiler, kendilerini diken üstünde ve sürekli tetikte hissedebilirler. Travmaya neden olay, her an tekrar yaşanacakmış gibi düşünebilirler ve tehlikeler konusunda abartılı tedbirler alabilirler. Kapı çarpması, yüksek sesle konuşma, birinin aniden odaya girmesi gibi beklenmedik durumlarda çarpıntı, terleme, titreme, nefes daralması ve sıçrama yaşayabilir.

TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Tedavi, bireyin hayatı üzerinde kontrol duygusu kazanmasına yardımcı olmayı hedefler. Tedavide ilk adım psikiyatrik tedavidir, psikoterapidir ancak bazen ilaç tedavisine de başvurulur. Bazen ikisi bir arada da yürütülebilir. Ancak net bir tedavi kişinin durumuna göre uzmanlar tarafından belirlenir. Yardım aramaya çekinme, umutsuzluk, olayı hatırlamaktan kaçınma ve insanlara güvenini kaybetme gibi durumlar tedaviye engel olabilir.