Çapraz Dama Nasıl Oynanır?

Çapraz dama oyunu son günlerde merak edilen oyunlar arasında her geçen gün popülüterisi artan bir oyundur. Bu oyunun kurallarının, nasıl oynandığını öğrenmek isteyen kişiler için, damanın farklı tür veya çeşitleri olduğunu peşin peşin söylemeliyiz.

Çapraz Dama artık zeka sporları arasında yer almaktadır. Dama sporu yabancı kaynaklarda "International Checkers" adıyla geçer ve  10×10 Draughts isimleri ile anılır. FMJD’nin resmi olarak kabul ettiği 4 Dama oyunu 10×10 Çapraz Dama (Checkers, International Checkers, 10×10 Draughts), Rus Daması, Brezilya Daması ve Türk Damasıdır.

10 x 10 Uluslararası Çapraz Dama’da 20’si beyaz 20’si siyah olmak üzere toplam 40 taş bulunur. Taşlar rakip taşların üzerinden atlayarak birbirlerini tahta dışına alarak yok eder. Oyunda hedef rakibin elindeki tüm taşları yok etmektir. Sonuçta rakibin tüm taşlarını oyun alanı dışına alan taraf ise oyunu kazanır. Her iki tarafından rakibin tüm taşlarını tahtadan uzaklaştırma şansı bulunmadığı durumlarda ise beraberlik olur.

Oyunu genel hatları ile anlatmadan önce hem çocuklar üzerinde hem de yetişkinler üzerinde çok ciddi bir zihin etkisi olan çapraz dama oyununun öncelikle genel olarak faydalarına gelin hep birlikte şöyle bir göz atalım. 

Çapraz Damanın Genel Faydaları Nelerdir?

Günümüzde bilim ve teknoloji alanında yaşanılan gelişmeler insanların yaşanan değişimlere ayak uydurmasını zorlaştırabiliyor. Günümüz dünyasında değişimin nesnesi olmak yerine öznesi olmak, bireylerin yenilik ve çözüm üretme kapasitelerinin gelişmesine bağlı olduğu da bir hakikat. 

Değişmeyen tek şey değişim ise değişime uyum sağlamanın ötesinde, içinde yaşadığımız dünyada sürdürülebilir bir rekabet gücü oluşturmak için üretken bir değişimi hayal edecek, tasarlayacak ve yönetecek zihinsel yeterliliklerin ve kapasitenin oluşturulması ise şarttır.

Çapraz dama oyununda günlük problemlere ya da kurgulanmış problemlere karşı zorlanan insanların bu oyun sayesinde daha özgün ve farklı çözümler üretebilmesini sağlayacak pratiklik düşünce yolları aşıladığını gönül rahatlığıyla söyleyebiliriz.

Buna göre çapraz damanın;

• Hızlı ve doğru düşünmeye alıştırır, olaylara doğru yorumlarla yaklaşabilme yeteneği,
• Dikkati bir konuda yoğunlaştırma alışkanlığı sağlar,
• Kendine güven duygusu aşılar ve gelişmesinin yolunu açar,
• Bireysel güç ve yetenekleri açığa çıkarmaya yardımcı olur,
• Konulara şüpheci yaklaşımı benimsetir,
• Çok yönlü ve diyalektik düşünmeyi geliştirir,
• Kişileri düşünen, araştıran yargılayan bireyler haline getirir ve yaratıcılıklarını geliştirir,
• Başarıya sistemli ve disiplinli bir çalışma ile ulaşılabileceğinin kavranmasını sağlar,
• Kurallara uymayı, dostça yarışmayı, kaybetmeyi kabullenmeyi, kazananı kutlamayı öğretir,

diyebiliriz. 

Çocuklar Çapraz Dama Oyununda Neyi Nasıl Öğrenir

• Oyun tahtasının ve taşların rengini ve hareket özelliğini bilmesi,
• Oyuncu sayıları ve oyun süresi hakkında bilgi sahibi olması,
• Hakemler ve oyundaki etkilerinin farkında olarak oynaması,
• Yapılan hamlelerin notasyonunu yazması,
• 10x10 çapraz dama çıkış tekniklerini bilerek oynaması,
• Kombinezonları uygulamayı bilerek oynaması,
• Dama olan taşın özelliklerini bilerek oynaması,
• 10x10 çapraz dama analiz tekniklerini bilerek oynaması,
• Kenar oyunlarının atak ve savunmalarını yaparak ve bu türleri analiz ederek oynaması,
• 10x10 çapraz dama oyun tekniklerini bilmesi,
• 10x10 çapraz dama strateji tekniklerini bilmesi,
• Puanlama yöntemini bilerek oynaması,
• Temel oyun sonu tekniklerini uygulaması,
• Öğrencilerin zekâ potansiyellerini tanıması ve geliştirmesi,
• Problemler karşısında farklı ve özgün stratejiler geliştirmesi,
• Hızlı ve doğru karar vermesi,
• Sistematik bir düşünce yapısı geliştirmesi,
• Zekâ oyunları kapsamında bireysel, takım halinde ve rekabet ortamında çalışma becerileri geliştirmesi ve problem çözmeye yönelik olumlu bir tutum geliştirmesi,
• Çözüme odaklanma alışkanlığı geliştirmesi, amaçlanmıştır.

Çapraz Dama Tahtasının Özellikleri Nelerdir?

10 x 10 Uluslararası Çapraz Dama sporunun oyun alanı adından da anlaşılacağı gibi 10 adet dikey ve 10 adet yatayın yer aldığı bir zeminden oluşur.

Yatay ve dikeylerin kesişimlerinden 100 adet kare meydana gelir. Bu 100 adet karenin 50 tanesi açık renkli 50 tanesi ise koyu  renklidir.

Taşlar sadece koyu renkli karelere yerleştirilir ve oyun boyunca sadece koyu renkli karelerde hareket edebilirler.

Çapraz Dama Kuralları

Çapraz dama kuralları, Türk daması kurallarına göre farklılık göstermektedir.

• Çapraz dama, 10 x 10 tahta üzerinde oynanmaktadır.
• Tahtanın sol alt köşesine beyaz kare gelecek şekilde, tahta üzerine taşlar dizilir.
• Çapraz damada her oyuncuda yirmişer adet taş bulunmaktadır.
• Taşlar, tahta üzerindeki siyah karelere dizilir.

Çapraz damada taşların tahta üzerindeki dizilişi;

Bu diziliş sonrasında oyun, beyazların hamle yapması ile başlar. Çapraz damada yoz taşlar, çapraz olarak bir kare ilerleyebilir. Bu taşlar normal hamlelerinde geriye doğru hareket edemezken, rakip taşı aldıkları hamlelerde geriye doğru hareket edebilmektedir. Çapraz dama oyununda da, tıpkı Türk Damasında olduğu gibi taş yeme zorunluluğu bulunmaktadır. Taş alma zorunluğu kuralı, alınacak taş sayısının fazla olması durumunda değişiklik göstermektedir. Çapraz damada birden fazla taş alma imkânı olan bir pozisyonda oyuncu, dilediği şekilde oynama hakkına sahiptir. Dama olan taş, çapraz olarak hareket edebilmekte ve rakip taşları alabilmektedir. Rakibin tüm taşlarını alan oyuncu, oyunu kazanmaktadır.

Çapraz Dama’da Taşların Hareketleri Nasıldır?

Çapraz Dama tahtasında iki taş bulunur; yoz ve dama “farklı kaynaklarda kral taş, vezir taş gibi kavramlar görebilirsiniz” olan taşlar.

Yoz Taşların Hareketi Nasıldır?

Oyun başlangıcında bütün taşlar yoz taştır. Oyuna her zaman beyazlar (açık renk) başlar. Yoz taş iki türlü hareketi vardır. Normal ilerleme hareketi ve taş alma hareketi.

Yoz taşlar normal ilerleme hareketlerinde bir hamle de sağ veya sol çaprazlarındaki karelerden birine sadece bir kare ilerleyebilirler. Hiç bir yönde asla düz hareket yapamazlar. Taş alma hamlesi haricinde kesinlikle bulundukları pozisyondan daha geride bir pozisyona hamle yapamazlar.

Yoz Taşın Taş Alma Hareketi Nasıldır?

Yoz taş sağ veya sol çaprazında bulunan taşı üzerinden atlamak koşuluyla alabilir. Yoz taşın rakip taşın üzerinden atlayabilmesi için hamle yaptığı yönde üzerinden atladığı taşın bitişik çaprazındaki karenin mutlaka boş olması gerekir. Taş alma hamlesi sonrasında yeni bir taş alma pozisyonu doğuyorsa hamle devam eder. Eğer geri yönde alınabilecek bir taş bulunuyorsa sadece taş alma amacıyla geriye yönlü hamle yapılabilir. Hamle sırası kendisinde olan oyuncunun birden fazla yerden taş alma imkânı varsa hangi hamleyi yapacağı oyuncunun tercihine bırakılmıştır. Taş alma zorunluğu vardır fakat çok olan yerdeki hamleyi yapma zorunluluğu yoktur.

Türk Daması Kuralları Nelerdir?

Türk daması 8x8 bir tahta üzerinde, on altışar taştan olmak üzere toplam 32 taş ile oynanmaktadır.

Tahtanın birinci ve sekizinci sıraları boş bırakıldıktan sonra, ikinci ve üçüncü sıralara beyaz taşlar, altıncı ve yedinci sıralara ise siyah taşlar dizilir ve oyun beyaz taşın hamlesi ile başlar.

Türk damasında taşların dizilişi şu şekildedir;

Oyunun temel amacı, oyun kuralları çerçevesinde geliştirilen taktikler ve stratejiler ile rakibin tüm taşlarını almak ve oyunu kazanmaktır.

Türk damasının en önemli kuralı, taş alma mecburiyetidir.

Oyuncular bu kural çerçevesinde oyunlarını kurgulayarak, her yöne hareket kabiliyeti olan dama taşını elde edebilmek için rakibin ilk sırasına bir taş çıkarmayı hedeflemektedir.

Türk damasında dama haricindeki taşlar “Yoz Taş” olarak adlandırılır. 5 yoz taş, bir dama taşına eş değerdedir. Bu hesaplamadan hareketle oyuncular, dama taşı yapabilmek için 5 adet yoz taşı feda edebilmektedir. Yoz taşların 3 temel hareketi vardır. Sağa, sola ve ileriye birer kare olmak üzere yoz taşlar hareket edebilir. Bu taşlar geriye doğru hamle yapamamaktadır. Dama taşı ise tüm yönlere hareket edebilmektedir. Türk damasında tahtadan kaldırılan taş oynanmak zorundadır. Taş alma pozisyonuna girilen durumda birden fazla taş alma seçeneği bulunuyorsa, en çok taşın alındığı pozisyon oynanmak zorundadır.

Aşağıdaki görselde beyaz taş, sağda tek siyah taş alabilirken, solda iki siyah taş alabildiğinden, hamlesini soldan yapmak zorundadır.

Türk damasında oyunun sonlandırılması adına herhangi bir süre sınırlandırılması yoktur.Tüm taşlarını kaybeden oyuncu, oyunu kaybeder. Oyuncuların her ikisinin de birer taşı kalması durumunda ise oyun beraberlikle sonuçlanır.