Ekoturizm (Ekolojik Turizm) Nedir? ve Bozdağ'da Ekoturizm

Ülkemizde turizmin tarihsel gelişimini dikkatle takip edenler bilirler ki son 20 yıl içinde da benimsenen ekoturizm (ekolojik turizm) oldukça genç bir yaklaşım olarak dikkatleri çekmeye başlamıştır. Özellikle sahil ve deniz turizmindeki kitlesellik yüzünden doğal çevre üzerinde artan olumsuz etkiler seksenli yıllardan beri doğaya ve kültürel değerlere saygılı, koruyucu yepyeni turizm uygulamalarını da gündeme taşımıştır.

Modern tabirle alternatif turizm adı verilen bu yeni yaklaşım; doğa turizmi, kırsal turizm, yeşil turizm ve ekoturizm yani ekolojik turizm adlarıyla değerlendirilmiştir.

Ekoturizm adını 1983 yılında ilk kez Hector Ceballos Lascuarin kullanmış ve zaman içinde bu isim en çok kabul gören turizm alanı olarak genişlemeye başlamıştır. İlk başlarda ekoturizm tarımsal merkezli yaklaşımla “agroturizm” adı altında değerlendirilmiştir. Fakat geçen zaman içinde ekoturizmin geleneksel bu yaklaşımı daha sonra “sürdürülebilir ekoturizm” kavramı ile yer değiştirmek zorunda kalmıştır.

Sürdürülebilir ekoturizm örgütlenme, eğitim ve yerel planlamalara daha çok yer vermekte ve yörelerin kendilerine has turizm ürünlerini ortaya çıkarmasını hedeflemektedir.

Peki nedir bunlar?

Yayla turizmi, çiftlik turizmi, botanik turizmi, zooturizm, trekking gibi turizm türleri son yıllarda ekoturizm kapsamında değerlendirilmektedir.

Ekoturizmin ekonomik hedeflerinin başında turizm gelirlerini ve pazarını yöresel ve bölgesel planda tabana yayma yaklaşımı yer almaktadır. Bu anlamda çevreyi koruyan, yok olan kültürel değerlere destek vererek onların yeniden kazanılmasını sağlayan, koruyucu özellikte, yüzyılın belki tek alternatif yaklaşım tarzı olmuştur.

Tüm dünyayı kasıp kavuran koronavirüs pandemisi yüzünden evinden dışarı çıkamayan ve çalışamayan insanlar bir yıldır biriktirdiklerini de harcamıştır diye düşünüyoruz. Ancak bu böyle sürecek değil.

Saygın birçok toplum bilimcinin anlattığına göre, dünyayı “dijitalleşme”ye sürükleyen koronavirüs salgınında milyonlarca insan evinde çalışmaya mecbur kaldı. Elbette bu durumun iyi tarafı da oldu, kötü tarafı da… Özellikle evden çalışılabilecek yeni iş alanları, hizmet sektöründeki profesyonelleşme, e ticaret hacmindeki artış ve yeni birçok ürünün ortaya çıkması da gözlerden kaçmadı. Sanıyoruz pandemi sürecinde planlanan insanları doğadan ulaştırmak olsaydı insanların doğaya olan özlem ve hasreti bu kadar tavan yapmazdı.

Ne mi demek istiyoruz?

Diyoruz ki ekoturizm gelecekte içinde onlarca iş alanlarını barındırıyor olabilir… Bunun için şimdiden bu alanlarda hem devletin, hem de yerli iş insanlarının bir takım çalışmalar yaparak pandemi sonrası süreçten sonra yeni gelişmelerin öncüleri olmalıdır diyoruz…

Neden?  

Çünkü turizm olgusu ülkemizde eko-turizm alanında, öncelikle dağlar üzerinde gelişme göstermiştir. Doğal ortamın sunduğu imkânları, bölge insanın kültürünü ve tarımsal geleneklerini turizme kazandıran bu turizm türü ülkemizin birçok yöresinde hızla benimsenmekte ve gelişmektedir.

Özellikle gelişme gösteren alanlardan biri de İzmir ve Manisa illeri arasında doğal bir sınır oluşturan Bozdağlar’dır.

Yüksekliği 2159 m’ye ulaşan Bozdağlar, Ege bölgesinin geniş ve verimli tarım alanlarıyla adeta çepeçevre kuşatılmıştır. Gediz ve Küçük Menderes ovaları arasında, doğu-batı doğrultusunda yaklaşık 170 km uzanan sıradağlar üzerindeki yüksek düzlükler bölgenin yaylaları olarak önem taşımaktadır.

Özellikle Gölcük, Subatan, Elmabağı, Bozdağ, Çamyayla, Başova, Ayvacık, Gündalan, Küçük ve Büyük Çavdar yaylaları ekoturizm için uygun mekânlar olarak gün geçtikçe önem kazanan alanlardır…

Kıyı Ege bölümünün en görkemli dağı olan Bozdağlar, tarih öncesi çağlardan günümüze birçok kültüre nimetlerini sunmuş, birçok efsaneye ve mitolojik kahramana ev sahipliği yapmıştır. Gediz ve Küçük Menderes havzaları arasında hem doğal bir engel, hem de stratejik bir geçit olan Bozdağlar, eski çağlardan beri insanların ilgisini çekmiştir. Bozdağlar üzerindeki yaylaların Efes antik kentinden Sart’a ulaşımda kullanıldığı ise bilinmektedir. Yaylalar ve çevresi arkeolojik ve kültürel birikimiyle ekoturizm için oldukça uygun mekânlardır.

Ekoturizm, dağ turizmi ve kış turizmi için uygun mekânlar sunan Bozdağlar platosunda yıllık ortalama sıcaklık 11°C civarındadır. Ocak ayı ortalaması 1°C’ın altında gerçekleşirken, kış aylarında kar yağışlı günlerin sayısı 5-13 arasında değişmekte ve kış sporları için uygun koşullar taşımaktadır. Temmuz ayı sıcaklık ortalaması 19°C olan yaylalar, yaz aylarında çevresindeki Gediz ve Küçük menderes ovalarından çok daha serin coğrafi ortamlardır.

Anadolu’da Türk egemenliğinin başladığı yıllardan günümüze değin tekrarlanan mevsimlik hareketler gelenekselleşmiş ve Bozdağlar üzerindeki yaylalar, günümüze değin yaylacılık faaliyetlerinin geliştiği alanlar olmuşlardır.

Bozdağlar üzerindeki yaylaların en büyüğü Gölcük yaylasıdır. Yayla, içinde bulunan yaklaşık 1 km² lik alüvyon set gölü ile turistik açıdan önemlidir. Göl çevresindeki düzlükler ve gerisindeki orman dokusu eko-turizm için uygun alanlardır. Günümüzde göl ve çevresi önemli bir rekreasyon-piknik alanıdır. Ödemiş ve Salihli’den hatta İzmir’den gelen günübirlikçiler yaylaya ulaşmaktadır. Gölü ziyaret edenler balık avlama ve sandal gezileri için ideal bir atmosferi solumaktadırlar. Yaylada turistleri ağırlayabilecek nitelikte otel ve pansiyonlar bulunmaktadır. Yaz aylarındaki serin havasının ve yeşilin tonlarının insanı derinden etkilediği büyüleyici bir coğrafi ortamdır Gölcük.

Bozdağ ve Elmabağı yaylaları yamaçlarındaki gür ormanları, zengin florası, su kaynakları ve sıcaklığın yaz aylarında 20-24°C’lerde gerçekleştiği serin atmosferi ile eşsiz bir doğaya sahiptir. Bu yönüyle belki de Bozdağlar üzerinde ekoturizm için en hazır bölüm olarak nitelendirilebilir. Bozdağ yaylasının doğusunda 2159 metreye kadar yükselen Bozdağ zirvesi kış sporları için uygun bir alan oluşturmaktadır. Kışın beyaz bir örtü giyen Bozdağ’dan Gündalan yaylasına oradan da Büyük Çavdar yaylasına ulaşıldığında, 1500 metreden zirveye kadar uzanan bir telesiyej ve kayak pistleri dikkati çekmektedir. Yayladaki otel ile Bozdağ köyündeki otel ve pansiyonlar konaklama için uygun yerlerdir. Zirveye ulaşıp, Bozdağların çevresinde alabildiğince uzanan manzaraya dalıp gitmek çok etkileyicidir.

Bozdağlar üzerindeki diğer bir yayla Subatan’dır. Adı, içinde bulunan küçük ölçekli bir düdenden gelmektedir. Bu yaylaya komşu olan Çamyayla, Artıcak, Ayrıcak, Başova yaylaları gür ormanları, buz gibi suları ve tertemiz atmosferi ile uygun rekreasyon alanları olarak keşfedilmeyi beklemektedir.

Bozdağlar üzerindeki tüm yaylalara yol ulaşmaktadır. Bunun yanında doğal ortamın korunmuş olması, ekoturizm için uygun ortamı, yaz aylarında çevresindeki ova ve kıyı alanlarına göre oldukça serin oluşu önemli özellikleridir. Bu özellikleriyle Bozdağlar ve yaylaları, İzmir ili ve çevresi için en geniş alanlı rekreasyon ve ekoturizm alanı olarak belirmektedir.

Son yirmi yıl içinde rekreasyonel (günübirlik) faaliyetlerin gelişmesi, İzmir’e yakınlığının bir avantaj olması nedeniyle, özellikle Gölcük, Bozdağ ve Büyük Çavdar çukurlukları, hızla tanınmakta ve geleceğin önemli “ekoturizm” sahaları olma yolunda gelişmektedir. Bu süreçte, yaylalarda çevrenin bilinçsizce kullanılması, Gölcük ve çevresindeki görüntü ve çevre kirliliği, çalışmaların yetersizliği, gerekli yatırımların istenilen şekilde ve zamanda yöreye ulaştırılamaması gibi nedenlerle turizm konusunda beklenilen düzeye ulaşılamadığı görülmektedir.

Diğer yandan Gölcük-Ödemiş ve Gölcük-Sart yollarının iyileştirilerek standartlarının yükseltilmesi bölgeye yönelen turizm hareketlerini hızlandıracak ve kalıcı güzergâh turizminin yöreye yerleşmesi sağlanabilecektir. Yapısal özellikleri her geçen gün gelişen Bozdağ yaylaları ekoturizm konusunda sadece yerli turizme değil uluslararası turizme de hizmet verebilecek potansiyele sahip olacaktır. Devlet kontrolündeki bu gelişim ancak yöredeki sivil inisiyatifin girişim ve destekleriyle sürdürülebilir ekoturizme dönüştürülebilecektir.