Kıble Pusulası İle Kıble Nasıl Bulunur

Bilinmeyen bir yerde namaz kılmanın en zoru kıble tayinidir. Bu sebeple kıble nasıl bulunur, kıble ne tarafta ve kıble yönü bulma tekniklerini sıkça aramış bulunan okuyucularımız için biz de bu yazımızda kıble bulma yöntemlerini sizlerle paylaştık.

Kıble Ne Tarafta

Sual: Namazın şartlarından olan istikbal-i kıble ne demektir?
CEVAP
Namazı Kâbe’ye karşı kılmak demektir. Mekke’de bulunan Kâbe binasının istikametine Kıble denir.

Sual: İslâmiyetin başlangıcında, namaz kılmak için Kudüs’e doğru mu dönülüyordu, eğer böyle idiyse ne zaman değişerek Kâbe’ye doğru dönülmeye başladı?
Cevap: Kıble önce Kudüs idi. Hicretten onyedi ay sonra, Şaban ayının ortasında salı günü öğle veya ikindi namazının üçüncü rekatinde iken Kâbe’ye dönülmesi emir olundu.
Sual: Kıble, Kâbe binasının kendisi midir, namaz kılarken mutlaka bu binaya doğru mu durulacaktır?
Cevap: Kıble, Kâbe'nin binası değil, arsasıdır. Yani yerden Arş'a kadar, o boşluk kıbledir. Bunun için kuyu, deniz dibinde, yüksek dağların tepesinde, uçakta, bu yöne doğru namaz kılınabilir. Hacı olmak için de, Kâbe'nin binasına değil, o arsaya gidilir, başka yerlere giden, hacı olamaz.
Kıble saati
Sual: Türkiye takviminde kıble saati diye bir şey var. Bu nedir?
CEVAP
Her şehir için gösterilen Kıble Saati Vakti'nde, güneşe doğru yüzünü dönen kimse, Kâbe yönüne dönmüş ve o yerin kıblesini bulmuş olur.

İbrik ve kıble
Sual: Tam İlmihal’de, abdestin sünnetleri bildirilirken, (Abdest aldığı kabı dolu bırakmaktır. İbriğin ağzını kıbleye karşı durdurmalıdır. Yolcu, kıble cihetini, ibriğin ağzına bakarak kolayca anlar) deniyor. Şimdi ibrikle abdest alınmıyor, hem alınsa bile, çocuklar başka yöne çeviremez mi?
CEVAP
Eskiden köylerde misafir odaları bulunurdu. Yabancı biri gelince doğru oraya giderdi. Orada yatakları da hazır idi. Muhtar onların yemeğini verirdi. Köy bekçisi bu işle vazifeliydi. Seccade de kıble istikametine serilirdi. Bazı odalarda şu yazı asılı olurdu:
Ey misafir kıl namazı, kıble şu canipte[yönde]dir,
İşte leğen, işte ibrik, peşkir [havlu] ise iptedir.

Yani kıbleyi gösteren alametler vardı. Şayet kıblede tereddüt ederse birine sorabilirdi.
Kıbleyi bulmak için pratik yol
Sual: Biz Erzincan’da oturuyoruz. Babaannem, kıbleyi bulmak için, bize pratik bir usûl bildirmişti. (Yönümüzü güneye doğru çeviriyoruz. Güneş’in doğduğu yerle, battığı yerin ortası kıble olur) demişti. Bu usûl, her yerde geçerli olur mu?
CEVAP
Bu usûl, her yerde geçerli olmaz. Bir yerde Kıblenin yönü, o yerin, Mekke’nin doğusunda, batısında, güneyinde veya kuzeyinde olmasına göre değişir. Mesela Medine’de kıble, Erzincan’da olduğu gibi güneydedir. Hindistan’ın batı tarafında, Mali, Nijerya gibi ülkelerin doğusunda, Etiyopya, Somali ve Kenya gibi ülkelerin kuzeyinde kalıyor. Her şehre göre kıblenin yönü değişiyor. Türkiye’de Van’dan batıya doğru gittikçe kıblenin yönü güney doğuya kayar.

Babaannenin pratik usûlü, Trabzon, Gümüşhane, Diyarbakır, Elâzığ, Malatya, Urfa, Mardin ve yakınlarındaki iller için geçerli olur. Yani kıble, bu şehirlerin güneyinde kalıyor. Bu şehirlerde kıbleyi bulmak için güneye dönmek yeterlidir.

Mevsimlere, yaz ve kışa göre Güneş’in, doğuş yeri ile batış yeri farklı olur. Mesela (Aralık – Ocak) aylarında İstanbul’da kıble, Güneş’in doğduğu yere çok yakındır. Onun için batıdaki şehirlerde Güneş’in doğduğu yerle battığı yerin arası kıble olmaz. Güney doğu tarafındadır.

Kıble yönü nasıl bulunur?
Sual: Cami olmayan ve kıbleyi kimsenin bilmediği bir yerde kıble nasıl bulunur?
CEVAP
Türkiye Takvimi’nde her şehir için gösterilen Kıble Saati vaktinde, güneşe doğru yüzünü dönen, Kâbe yönüne dönmüş ve o yerin kıblesini bulmuş olur. Başka bir usul de şöyledir:
Güneşli havada, toprağa çubuk dikilir veya bir ipin ucuna anahtar, taş bağlanır, sarkıtılır. Türkiye Takvimi’ndeki Kıble saati yazılı vakitte, çubuğun ve ipin gölgeleri kıble istikâmetini gösterir. Gölgenin güneş bulunduğu tarafı kıble ciheti olur. (Faideli Bilgiler Kitabı)

Başka bir usul de şöyledir:
Akrep ve yelkovanı olan bir saatin yüzü, gökyüzüne doğru ve akrebi güneşe doğru tutulunca, akreple 12 rakamı arasındaki açının orta hattı, güneyi gösterir. (S. Ebediyye, İ. Ahlakı)

Bunun ters istikameti kuzey yönüdür. İstanbul’da güneyden 29 derece doğuya dönülerek, kıble yönü bulunur. Bunun için saati masa üzerine koyup, altı sayısı güneye çevrilir. Yelkovan beş üzerine getirilince, kıbleyi gösterir. Diğer şehirler için kıble açısı, www.namazvakti.com sitesinde vardır.

Müminlerin kıblesi Kâbe’dir
Sual: Bekara sûresinin 115. âyetinde, (Doğu da Batı da Allah'ındır) deniliyor, namazda hangi yöne dönülürse dönülsün, sahih olacağı bildiriliyor. Hâlbuki Kıbleden başka yöne dönenin namazı sahih değildir. Bu âyetin açıklaması nedir?
CEVAP
Bizim fıkıh kitaplarımıza uymamız gerekir. Âyetlere bizim mânâ vermemiz tehlikeli olur. Tefsir kitaplarında deniyor ki:
Namaz kılmak için kıbleyi araştırdıktan sonra, zannettiğimiz tarafa yönelirsek, kıble kabul edilir. Namazımız sahih olur. Bir de yeryüzünün her yerinde namaz kılmak caizdir. Gayrimüslimler gibi kilisede veya havrada ibadet etmek mecburiyeti yoktur. Doğu, Batı, bütün yeryüzü Allah'ındır. Nerede namaz kılınırsa kılınsın sahih olur.

Bazı müfessir âlimler de, Bekara sûresinin 144.,149. ve 150. âyetlerinin, Bekara sûresinin 115. âyetini nesh ettiğini bildirmişlerdir. Son inen üç âyette, (Yüzünü Mescid-i Haram'a doğru çevir) buyuruluyor. Yani namaz için kıblemiz Kâbe’dir. Başka tarafa dönülünce sahih olmaz.