Tanrı Kent (City Of God 2002) Filminin Konusu Nedir?

TGRT Haber TV'nin editörleri şiddet ve korku filmlerini pek sevmiyor. Aslında şiddet içeren filmler bir seo uzmanı olarak benim de pek ilgimi çekmiyor. Ancak insanları şiddete iten sebepler, onları ağlatan, küstüren tüm davranış biçimleri her zaman dikkatimi çekmiştir… Önceleri statik filmleri de sevmezdim. Ancak bundan bir kaç ay önce şefimizle çay molasında sinema konuşurken sözkonusu filmi seyretmemi isteyince ben de ancak dün gece oturup seyredebildim... 

İşte Tanrı Kent filmden izlenimlerimiz...

Aslında şiddet barındırdığı için seyretmek için hep ötelediğim film; “Paramparça Aşklar Köpekler” ve “Dokuz Kraliçe”den sonra Güney Amerika’nın insanı ve iklimi kadar ateşli ve sıcak "suç" olgusuna bakan, hatta ciğerini okuyan bir yapıt seyretmişim desem yanlış bir tespitte bulunmuş olmam…

Tanrı Kent, Brezilya’nın bir hükümet projesi olarak oluşturulmuş mahallelerinden birinde arabesk tabirle "hayatın gerçeği" olmuş "beşikten mezara" suç olgusunu işliyor... Adını sıraladığım diğer filmlerle birlikte yeni bir üslubun altını da dokunaklı bir tarzda çiziveriyor. Brezilya, Meksika, Arjantin gibi ülkelerdeki suç, sinemanın, edebiyatın ya da sosyologların şöyle bir değinip geçiverecekleri bir şey değil elbette. Suç ve onun barınağı şiddet şehrin kartpostal manzarasının dışına itilmiş, fakir gettolarda kötü insanların seçtiği bir yol değil artık, adeta bir ana arter hükmünde. Haydut olmaktan kurtulduğunu düşünenler, esasen sadece bir süreliğine "ara vermiş" veya hava almak için dışarı çıkmış olanlar: Çünkü şiddet iyi ya da kötü ayırt etmeyen büyük ve kanlı bir kartopu gibi. Ya kartopunun içindesin, ya da geçtiği yolun üzerinde ezilmek üzere; kartopu son kozunu oynayıp eriyiverdiğinde kendini bir kan göletinde çırpınırken buluveriyorsun kendini... Yani, kaçış yok! Dua için mi, bıkkınlığın verdiği bir meydan okumayla mı bilinmez ama "Tanrı’nın Şehri" adı verilen bu mahallede "kötü"lük haydutun çevresine verdiği acının dozunu artıran bir derece sadece. Küçücük çocuklara bile rol verilen bu cehennem oratoryosunda aşk, dayanışma, aile, dostluk gibi şeyler de var elbette; fakat bir güvenlik alanı olabilmek için çokça yetersiz diyebilirim.

Filmin açılış sahnesine baktığımızda uzun yaşayamayan küçük bir çocuk ve genç çete üyelerinden oluşan suç organizasyonunu ele vermek için gerekli bilgileri yetkililere veriyorlar. Mutfaktan kaçan bir tavuğun peşinden koşan irili ufaklı siyahi gençler tavuğu yakalamak için tabanca kullanıyor ve bunu yaparken son derece eğlenebiliyorlarsa bu bölgede "yaşamak" sizce nasıl bir şey olabilir? Çiroz bir tavuk ve onun yakalanması değil de, bir soygun ve elleri titrediği için kasayı bir türlü açamayan adam söz konusu olduğunda söz konusu gençlerin tavırları ne olacaktır diye düşünmeden edemiyorum... 

Yönetmenimiz, 1960’larda inşa edilmiş ve 80’lerin başında Rio De Janeiro’nun en tehlikeli mahallelerinden birine dönüşmüş sosyal konutlardan, sözkonusu mahalleyi anlatırken, olaylara ve onların doğurduğu "acı"ya bizim bakış açımızla bakıp aktarmıyor. Yani 60’larda soygun çapında olan 70’lerde uyuşturucuya ağırlık veren organize suç, dışarıdan bir gözün hayret ve acıma içeren bakışı eşliğinde değil de suç ile arasında en iyi ihtimalle sadece ince bir sınır kalmış olanların, şiddeti ve ölümü içselleştirmiş olanların bakış açısından beyazperdeye aktarmaya çalışıyor...

Filmin en iyi karakteri Rocket’in gözleri yerde yatan ölü arkadaşından, doğruca fotoğraf çeken gazetecinin kamerasına kayabiliyor ve hayallere dalabiliyor; yönetmenin bunu yargılamaması, ölüm, kalım, merak ve üzüntünün kesiştiği noktaları ustalıkla harmanlayıp dikkatlerin dağıtılmasına vesile olması filmi "acılı adana" olmaktan çıkartıp realist bir film olmasını pekala sağlayabiliyor.

Elbette bu gerçekliğin bizi "acı"nın algılanması bile "sınıfsal" bir mevzudur gibi bir noktaya götürmesi hem incitici hem de tehlikeli. Çünkü bu nokta onu "izleyen" cephesinde film iki şekilde konumlandırıyor. Birincisi "bir çocuğun ölümünün gereken infiali sağlamadığı, insanların artık gerektiği gibi "acı" duyamadığı bir hayat insanlık dışıdır ve insanlık bundan sorumludur"a ikincisi bombalanan Suriye halkının pazara gittiğini, Rus pilotun avlama derdine düştüğünü görenlerin vicdanını yatıştıran şu tezahürle aynı kulvarda olanı: "Ohoo, adamlar belayı kanıksamış, acıya alışmışlar abi... Dolayısıyla onlar için çok fazla üzülmeye değmez, çünkü onlar "acı"yı bizim gibi algılamıyorlar" düşüncesidir!

Filmde yine aynı "içeriden bakma" yöntemine uygun olarak iyi ama bir o kadar da pasif çocuk Rocket’in "iyiliği" gerekli fiziksel güce ve cesarete sahip olmaması ile ilintilemiyor. Filmin fotoğrafçı olmak isteyen bu çocukla ilgili yargısı, öldürmenin tadını aldığı günden beri sınırsız bir liderlik hırsı ile daha çok yanıp tutuşan yaşdaşı ve mahalle arkadaşı Ze’nin ona olan bakışı ile aynı paralelde seyrediyor.

"İyiler zayıf oldukları için iyidirler, ama zayıf olmak da bazen iyidir, göze çarpmaz ve hayatta kalırsın" görüşü yönetmenin değil, filme içerik sağlayan hayat biçiminin bir alt metni olarak karşımızda duruyor. Bu alt metnin saflığı ve etki gücünü tartışamam belki ama yukarıdaki gerekçeden dolayı, şerh konulması gereken bir metin olduğunu da söyleyebilirim rahatlıkla. Kötülüğü anlamak, iyiliği küçümsemek ve "acı"nın "görecelik" üzerinden yeniden tanımlanabileceğini söylemek ahlaki açıdan tüm insanların tartışması gereken şeylerden bir konu değil midir?

Tanrı Kent filmi Türkiye’de ilk gösterime girdiği 2002 yılında birçokları tarafından MTV stili yani video klip estetiğini benimsemiş olmakla eleştirilmiş. Olsun eleştirilsin. Bunda bir beis yok. Ancak toplumcu gerçekçi olmak, gerçeklik duygusunu verebilmek için ille de "uzun planlar" kullanılması gerektiği gibi bir ön kabulden çıkıyor bu eleştiri ki bunu bugün daha iyi anlıyorum. Fakat filme bağlam doğru konulduğu vakit, aynı sonuca farklı şekillerle de varılacağının bir kanıtı olarak sizi ekrana kilitliyor. Filmde “Ne Kurşun Zamanı” gibi Matrixvari efektler ne de tekrarlanan kısa planlar ve hızlı atraksiyonlar filmin zihnimizde bıraktığı gerçeklik duygusunda herhangi bir deformeye neden olmuyor. Tam tersine karakterlerin algı ve heyecan düzeyleri ile ilgili psikolojik altyapının seyirciye iletilmesine daha iyi yardımcı oluyor.

Tanrı Kent, gösterime girdiğinde beğenilen bir film arasına girip birçok da ödül almış. Bence bu film o zaman da bugün de ilgiyi sonuna kadar hak ediyor. Bu arada filmin gerçek yaşam öyküsünden beyazperdeye taşındığını söylemiş olalım.

Filmi seyretmeyenler ve bu yazıdan sonra seyredecekler için şimdiden keyifli seyirler diliyoruz…

Sizlerin de bize önereceğiniz filmler olursa: yusairmak@hotmail.com veya yusairmak@gmail.com mail adresine öneri film isimlerini gönderebilirsiniz.

Diğer film eleştirilerimizi okumak için aşağıdaki linklere tıklayabilirsiniz.  

Kayıp Aranıyor: Debra Winger (Searching for Debra Winger 2002)

Bir Andrei Konchalovsky Filmi: Deliler Evi (Dom Durakov) 2002 

Restorasyon (Restoration 1995) Filmi Üzerine

Kral Arthur (King Arthur 2004) Filmi Üzerine

Şüphe (Disturbia 2007) Filmi Üzerine

 Cenneti Beklerken (2006) Filmi Üzerine