Tsunami nedir, nasıl oluşur? Görülme imkanı olan ülkeler ve oluşum süreci

Okyanus tabanında yaşanan ani hareketler, tsunami oluşturuyor. Dev dalgalara sahip olan tsunmanin en büyüğünün olduğu ülke ve nasıl oluştuğu herkesin gündeminde yer alıyor. Okyanuslarda genel olarak yaşanan bu doğal afet depremler sonrasında meydana gelebiliyor.

Tsunami, okyanus tabanında meydana gelen ani hareketler sonucunda oluşan dev dalgalardır. Japonca kökenli bir kelime olan “tsunami”, “liman dalgası” anlamına gelir. Genellikle depremler, volkanik patlamalar ve deniz altı heyelanları gibi doğal afetlerin sonucu olarak ortaya çıkar. Normal dalgalardan farklı olarak, tsunami dalgaları çok büyük enerji içerir ve kıyıya ulaştığında yıkıcı etkiler yaratabilir.

TSUNAMİ NEDİR KISACA?

Tsunami bir diğer adı ile liman dalgası dev dalgalardan oluşur. Kelimenin kökeni Japonca olurken genel olarak okyanus tabanındaki ani hareketler sonucu oluşur. Denizaltı heyelanları, depremler ve volkanik patlamalar sonucunda tsunami meydana gelebiliyor. Dev dalgaların yüksek enerji içermesinden dolayı kıyıya geldiğinde karada yıkıcı olabiliyor.

Japonca liman dalgası olarak da biliniyor. Okyanus veya deniz tabanında yaşanan depremler, nükleer patlamalar ve yanardağ patlamaları sonrasında meydana geliyor. Kasırgalar da tsunami oluşmasına sebep olurken gelgit dalgaları adı da kullanılıyor. Dünyada genel olarak tsunami olayı Pasifik Okyanusu’nda yaşanıyor.

TSUNAMİ NEDEN OLUR?

Dev dalgalar sonucu meydana gelen bu doğa olayı büyük miktardaki suyun yer değiştirmesinden kaynaklanıyor. Yeraltında yaşanan ani değişiklik sonrasında sular aniden yer değiştirir. Bu da suyun geri çekildikten sonra hızlı ve büyük şekilde kıyıya vurmasıdır. İçerdiği yüksek enerji nedeniyle karada yıkıcı etki oluşturuyor.

Tsunami oluşmasının en büyük nedenlerinden biri depremlerdir. Tsunamilerin sebebi %80 olarak depremlerden kaynaklanıyor. Okyanus tabanındaki fay hattının kırılmasının ardından su aniden yukarı veya aşağı itilir. Buradaki ani hareketler ise dev dalgaları oluşturur. Genellikle Pasifik Okyanusu’nda bulunan Ateş Çemberi bölgesi risklidir.
Bir diğer sebebi ise volkanik patlamalarıdır. Denizin altında bulunan volkanların patlaması halinde lav ve gaz deniz suyu ile buluşur. Aniden yükselen su ise tsunami dalgalarını oluşturuyor. Dünyadaki en büyük tsunami 1883 senesinde Endonezya’daki Krakatoa Yanardağı’nın patlamasından kaynaklı oldu.

Deniz altı heyelanları da tsunami oluşmasında büyük rol oynar. Okyanusun zemininde yaşanan anı toprak kayması sonrası su hızla yer değiştirir. Bu da dev dalgalara sebebiyet olur. Göktaşı çarpmaları da okyanusta büyük hareketlilik yaşattığı için dev dalgaları oluşturur.

TSUNAMİ NERELERDE GÖRÜLÜR?

Dünyada meydana gelen dev dalgalar genel olarak Pasifik Okyanusu’nda yaşanıyor. Japonya, Endonezya, Filipinler, Şili ve ABD’nin batı kıyıları en sık görülen yerler arasında bulunuyor. Hindistan, Sri Lanka, Tayland ve Endonezya kıyıları da bir diğer bölgelerdendir.

2004 senesinde Endonezya’daki büyük sarsıntı sonrasında 230.000 kişinin hayatını kaybettiği tsunami oluşmuştur. Girit, İtalya ve Türkiye kıyılarında da nadir de olsa küçük çaplı tsunami görülmüştür.

TSUNAMİ UYARISI OLDUĞUNDA NE YAPILMALI?

Tsunami uyarısı yapılması halinde uyarı sistemlerini sık sık takip etmelisiniz ve bulunduğunuz bölgenin güvenli olduğundan emin olmalısınız. Denizin aniden çekildiğini görürseniz bu bölgeden hızlıca uzaklaşmanız gerekir. Tsunami yaşandığı anda başka bir yere geçmek için fazla zamanınız kalmaz bu sebeple uyarı verilmesinin ardından en kısa sürede yüksek yerlere gidiniz.

TÜRKİYE’DE TSUNAMİ OLUR MU?

Deniz kıyısına komşu olan Türkiye’de Pasifik Okyanusu’nda olduğu gibi büyük dev dalgalar olmasa da tsunami yaşanabilir. Ülkemizin denizlerle çevrilmesi sonrası yapılan araştırmalara göre 3000 yıl içerisinde 90 adet tsunami olduğu belirtiliyor. Marmara Denizi, Ege Denizi ve Akdeniz’de etkili olan bu olay tarihsel belgelere bakıldığında ciddi hasar bırakmıştır.