ABD'nin 100'den fazla ülkeyle 'iade' anlaşması var

İstanbul 1. Sulh Ceza Mahkemesi'nin Fethullah Gülen için yakalama kararı çıkarmasının ardından ABD'den iadesinin istenmesi çalışmaları, dikkatleri ABD'nin suçluların iadesi uygulamasına çevirdi.  
Türkiye'nin de aralarında olduğu 100'den fazla ülkeyle suçluların iadesi anlaşması bulunan ABD, bazı ülkelerle de anlaşma imzalanmamasına karşın işbirliğine gidebiliyor.
Suçlunun ABD'den iadesi için diplomatik yolların devreye sokulması gerekiyor. İlgili ülkeler tarafından ABD Dışişleri Bakanlığı'na gönderilen iade talepleri, Bakanlık'taki hukuk birimleri tarafından inceleniyor ve uygun bulunması durumunda Adalet Bakanlığı'na yönlendiriliyor.
Adalet Bakanlığı'ndaki incelemede talebin kabul edilmesi durumunda iadesi istenen kişinin ikamet ettiği bölgedeki savcılığa bilgi verilerek tutuklama kararı çıkarılıyor.
Suçlu, mahkeme tarafından dinlenerek iade edilip edilemeyeceği karara bağlanıyor. Mahkemenin suçlunun "iade edilebileceğine" hükmetmesi durumunda karar, Dışişleri Bakanlığı'na  bildiriliyor. Suçluların iadesi konusunda son sözü, Dışişleri Bakanlığı söylüyor.
ABD'den iade edilenler
Her bir ülkeyle farklı iade anlaşmaları yapan ve çeşitli uygulamalar benimseyen ABD, cinayetten dolandırıcılığa, siyasi suçlardan terörizme birçok alanda aranan birçok suçluyu iade etti. ABD'nin iade ettiği suçluların bazıları şöyle:
İsrail'in işgal ettiği Filistin topraklarında 1986'da bir otobüse bombalı saldırı düzenlemek, bir kişinin ölümüne ve 7 kişinin de yaralanmasına neden olmaktan aranan Mahmud Mahmud Atta, 1990'da İsrail'e iade edildi. Venezuela'da yakalanan Atta, İsrail ile Venezuela arasında anlaşma olmaması nedeniyle önce ABD'ye sınır dışı edildi. New York JFK Havalimanı'nda gözaltına alınan Atta, 3 yıllık sürecin ardından İsrail'e gönderildi.
Panamalı askeri lider ve politikacı Manuel Antonio Noriega, 1989'da ABD'nin Panama'yı işgali sırasında tutuklandı. ABD'de yargılanan Noriega, uyuşturucu kaçakçılığı, haraç toplama ve kara para aklamaktan suçlu bulunarak 30 yıl hapse mahkum edildi. Başka suçlardan Fransa ve Panama tarafından da aranan ve 2007'de ABD'deki cezasını tamamlayan Noriega, 2010'da Fransa'ya iade edildi. Noriega, Fransa'daki yargılanmasının ardından 2011 yılında da Panama'ya iade edildi.
Danimarkalı iş adamı Stein Bagger de ABD'nin iade ettiği suçlular arasında yer alıyor. Bir dergi tarafından iki kez "Yılın Danimarkalı girişimcisi" seçilen Bagger, şirketinin iflasını açıkladı. Dolandırıcılık ve sahtekarlık yaptığı iddiasıyla hakkında soruşturma başlatılan Bagger, Dubai seyahati sırasında eşiyle birlikte ortadan kayboldu. ABD'ye kaçtığı belirlenen Bagger, iade edilmemek için "Danimarka'da ailesine yönelik baskı nedeniyle sahtekarlık yapmak zorunda kaldığını" ileri sürdü. İfadesi inandırıcı bulunmayan Bagger, 2008'de ülkesine iade edildi. Danimarka'da yargılanan Bagger,  2009'da 7 yıl hapse mahkum edildi. 
Casuslukla suçlanan Türk iade edildi 
ABD'den iade edilen suçlular arasında yer alanlardan biri de Türk vatandaşı Hüseyin Yıldırım.
Türkiye'den Almanya'ya göçen ve mekanik alanında çalışan Yıldırım'ın adı 1987 yılında casusluk olayına karıştı.
ABD'ye ait askeri bilgileri Doğu Bloku ülkelerine sızdırdığı iddiasıyla tutuklanan ve ABD'de ömür boyu hapis cezasına çarptırılan Yıldırım, 2004 yılında cezasını ülkesinde çekmesi koşuluyla Türkiye'ye iade edildi.
Borcunu ödemeyip kaçan siyasetçiye iade kararı
Yeni Zelandalı milletvekili John Kirk, ardında 280 bin dolardan fazla borcu ülkesini terk etti. ABD'de yakalanan ve tutuklanan Kirk, Yeni Zelanda'nın talebi üzerine ülkesine iade edildi.
Yeni Zelanda'da eşini öldürüp ABD'ye kaçan Çinli Çien Şün Şüe de iade edilenler arasında bulunuyor. 2007'de Yeni Zelanda'da eşini öldüren Çien, kızıyla Avustralya'ya geçti. Kızını bir istasyonda terk eden ABD'ye gitti. Kızın ve babasının kimliğini tespit eden polis, Çien'ın Yeni Zelanda'da eşini öldürdüğü bilgisini aldı. ABD'de Çince yayın yapan gazetelerde fotoğraflarının çıkması üzerine Atlanta'da kaldığı apartman kompleksinde vatandaşlar tarafından yakalanan Çien, polise teslim edildi. Çien, ABD'de yasa dışı bulunduğu gerekçesiyle iade değerlendirmesine gerek olmadan Yeni Zelanda'ya sınır dışı edildi.
Amanda Knox vakası
İtalya’da 2007 yılında ev arkadaşı Meredith Kerche'i öldürdüğü iddiasıyla yargılanan Amanda Knox, ilk yargılamada suçlu bulundu ancak karar daha sonra bozuldu. Serbest bırakıldıktan sonra ABD'ye dönen Knox, yeniden görülen davada tekrar suçlu bulundu. 
Yasal süreçlerin tamamlanmasının ardından İtalya'nın, Knox'un iadesini istemek için ABD'ye başvurması bekleniyor. Knox, kararın ardından yaptığı açıklamada İtalya'ya kendi rızasıyla asya dönmeyeceğini açıkladı. 
"ABD yasalarına göre de suç olmalı"  
Hofstra Universitesi'nden uluslararası hukuk uzmanı Prof. Dr. Julian G. Ku, AA muhabirine yaptığı açıklamada Gülen ile ilgili suçlamaları bilmediğini, ancak atfedilen suçun ABD yasalarında da suç kabul edilmesi durumunda iadenin gündeme gelebileceğini söyledi.
ABD Adalet Bakanlığı'nın konuyu inceleyeceğini kaydeden Ku, "Temel olarak ABD Adalet Bakanı, bir talep durumunda, Türkiye ile ABD arasındaki iade anlaşmasına göre ABD'nin iade yükümlülüğü olup olmadığını değerlendirir. Eğer atfedilen suç, ABD yasalarına göre de suç sayılıyorsa iade gündeme gelebilir. Ancak ABD, Gülen'in iadesi talebinin siyasi bir yönü olduğuna kanaat getirirse reddedebilir" dedi.