Afganistan savaşı ABD'ye pahalıya mal oldu

İkiz Kuleler’e 11 Eylül 2001’de düzenlenen terör saldırılarından kısa bir süre sonra Afganistan'a askeri güç gönderen ABD, tarihinin en uzun savaşında 2 bin 300’ü aşkın askerini kaybederken, savaşın ülkeye maliyeti 686 milyar doları buldu. ABD, 11 Eylül 2001’de tarihinin en büyük terör saldırılarından biriyle sarsıldı. Sivil uçaklarla Dünya Ticaret Merkezi olan İkiz Kulelere ve Savunma Bakanlığı Pentagon’a saldırılar yapıldı. İkiz kuleler yıkılırken, saldırıda 3 binden fazla insan yaşamını yitirdi. Saldırılar daha sonra ABD’nin dünyanın çeşitli bölgelerine müdahalesini de beraberinde getirdi.
Savaşın başlangıcından itibaren yaşanan önemli gelişmeler şöyle gelişti:
ABD öncülüğündeki koalisyon güçleri, 11 Eylül’deki saldırılardan birkaç hafta sonra Taliban hükümetini devirmek için 7 Ekim’de Afganistan’a karşı "Kalıcı Özgürlük Operasyonu"nu (Operation Enduring Freedom) başlattı. Dönemin ABD Başkanı George W. Bush, Amerikan ve İngiliz askerlerinin Afganistan’daki Taliban ve El-Kaide hedeflerini vurmaya başladığını duyurdu.
Dönemin İngiltere Savunma Bakanı Adam Ingram, 4 bin 200 İngiliz askerinin Afganistan’a gönderileceğini bildirirken, operasyonlar bir ayını doldurmadan Türkiye’nin de aralarında bulunduğu çok sayıda ülke Afganistan’a asker göndereceğini açıkladı. Birleşmiş Milletler de, Uluslararası Güvenlik ve Destek Gücü’nün (ISAF) kurulması ve Afganlılara güvenlik desteği verilmesini onayladı. NATO, Ağustos 2003’de ISAF’ın sorumluluğunu üstlendi.
Diğer yandan savaş bir yandan sürerken, ülkede demokratikleşme çabaları da devam etti. Afganistan 2004 başında yeni bir anayasa benimsedi ve ekim ayında yapılan ilk demokratik seçimlerin ardından Hamit Karzai, demokratik seçimle göreve gelmiş ilk Afganistan Devlet Başkanı seçildi.
ABD Başkanı George W. Bush, Mart 2006’da Afganistan’a ilk ziyaretini yaparak Karzai’yle görüşürken, 2007 yılının başında Bush, NATO’dan, sayıları o dönemde 50 bini bulan uluslararası koalisyon askerlerinin sayısının artırılmasını istedi.
Obama döneminde Amerikan askerlerinin sayısı 100 bini buldu
Diğer yandan Barack Obama, ülkeye ilk ziyaretini ABD başkan adayıyken 2008’de yaptı.
Obama, 2009’da göreve başlamasının ardından Afganistan’da görev yapan Amerikan askerlerinin sayısının 17 bin kişi daha artırılmasını onayladı.
Obama, ilk başkanlık yılının sonuna geldiği 2010’da yaklaşık 30 bin Amerikan askerinin daha Afganistan’a gideceğini duyurdu. Obama’nın açıkladığı bu rakamla, 2001’den itibaren Afganistan’daki ABD askerlerinin sayısı yaklaşık 100 bine ulaşmış oldu. ABD askerlerinin haricinde o dönemde Afganistan’da NATO’nun da 40 bin askeri bulunuyordu.
"Adalet yerini buldu"
Hollanda, Ağustos 2010’da Afganistan’dan askerlerini çeken ilk NATO üyesi oldu.
Obama, 2010'da Afganistan’ı iki kez ziyaret ederken, ABD, Taliban ve El-Kaide’yle savaşının 10’uncu yılında, Usame Bin Ladin’in 2 Mayıs 2011’de Pakistan’da kara operasyonu sonucunda öldürüldüğünü duyurdu. Bin Ladin’in Pakistan’da düzenlenen bir operasyonda öldürüldüğünü ve cesedinin Amerikalı yetkililerin elinde olduğunu kameralar önünde ifade eden Obama, "Adalet yerini buldu" dedi.
ABD Başkanı Obama, Bin Ladin’in öldürülmesinden bir ay sonra Afganistan’a giden Amerikan askerlerinin geri çekilmeye başlanacağını duyurdu. İlk etapta 2009'da bölgeye giden yaklaşık 33 bin askerin 15 ay içinde döneceğini bildiren Obama, ülkesinin Afganistan’da savaş misyonunun 2014’te sona ereceği kararını açıkladı.
Amerikan askerleri Kur’an yaktı
Washington ile Kabil arasındaki tansiyonu yükselten bir dizi gelişme 2012 başlarında yaşandı. Amerikan askerlerinin şubat ayında Kur’an yaktığının ortaya çıkması üzerine iki ülke arasında gerilen ilişkiler, Kandahar bölgesinde NATO üssünde görevli Amerikan askerinin, yakınlarda bulunan bir köyde evlere girerek sivillere rastgele ateş açmasıyla iyice gerildi. Amerikalı askerin saldırısında aralarında 9 çocuk ve 3 kadının da bulunduğu 15 kişi hayatını kaybetti.
Obama’nın, ilişkilerin gergin olduğu bir dönemde, Bin Ladin’in öldürülmesinin yıl dönümünde Afganistan’a daha önceden duyurulmayan sürpriz ziyareti dikkat çekti.
Afgan güçleri, ülkenin tamamı için güvenliği sağlama görevini NATO’dan haziran 2013’de resmen devralırken, Fransa, Afganistan’da muharebe amaçlı bulunan askerlerini 2012 sonu itibariyle çekeceğini bildirdi.
Taliban’ın elindeki Amerikan askeri Bergdahl serbest bırakıldı
Afgan meclisi Loya Jirga, çok sayıda Amerikan askerinin 2014’ten sonra Afganistan’da kalmasını öngören ABD ile İkili Güvenlik Anlaşmasını, günler süren tartışmaların ardından kasım 2013’te onayladı. Meclis, anlaşmanın yıl sonuna kadar imzalanmasını isterken, Afganistan lideri Karzai, nisan 2014’te yapılacak seçimleri bekledi.
Obama, mayıs 2014’te Taliban’ın elinde 5 yıldır esir bulunan Amerikan askeri, çavuş Bowe Bergdahl’ın serbest bırakıldığını duyurdu. Bergdahl'ın, Guantanamo’da tutuklu bulunan 5 üst düzey Taliban üyesi karşılığında serbest bırakılması ABD’de tartışmaları da beraberinde getirdi.
Savaş misyonu 28 Aralık’ta sona erdi
Afganistan ile ABD arasında, 2014 sonrasında Afganistan’da yaklaşık 10 bin Amerikan askerinin kalmasına olanak sağlayan İkili Güvenlik Anlaşması imzalandı.
İngiltere, Afganistan’da yönetimini elinde bulundurduğu son üsten de bayrağını indirerek 13 yıl aradan sonra Afganistan'dan çekildi.
ABD liderliğindeki NATO güçlerinin Afganistan’daki savaş misyonu, 28 Aralık’ta Kabil’de düzenlenen törenle resmen sona erdi.
Başkan Obama, ABD'nin Afganistan’daki muharip misyonunun sona ermesine ilişkin, "Amerikan tarihinin en uzun savaşında bir sonuca varmak üzere olduklarını" söyledi. ABD ordusunun mensuplarına minnettarlıklarını ileten Obama, başkanlığa geldiğinde Afganistan ve Irak’ta 180 bin Amerikan askerinin bulunduğunu, şimdi ise bu rakamın 15 binden az olduğunu ifade etti.
Savaşın maliyeti her yıl arttı
13 yıl önce 50’den fazla ülkenin katılımıyla ISAF kapsamında başlayan Taliban ve El-Kaide ile mücadele misyonu, 1 Ocak 2015’ten itibaren "Kararlı Destek" misyonuna dönüşecek. "Kararlı Destek" misyonu kapsamında 11 bini Amerikalı, 13 bin 500 yabancı asker, Afgan güçlerine eğitim, danışma ve yardım hizmeti vermek için ülkede kalacak. Amerikan askerlerinin belli bir kısmı özel durumlarda terörle mücadele operasyonlarına da katılacak.
Amerikan askerleri ülkedeki belirli birkaç üste kalacak ve sayıları 2015 sonuna kadar 5-6 bine düşürülecek.
NATO'nun savaş misyonunun 31 aralık 2014'te sona ermesiyle 350 bin Afgan güvenlik gücü mensubu ülkenin güvenliğinden sorumlu olacak, ABD sadece hava desteği verecek.
ABD Kongresi verilerine göre, NATO'nun Afganistan misyonunun başladığı 2001 yılından beri 2 bin 356 Amerikalı asker hayatını kaybetti.
Tarihinin en uzun savaşının maliyeti ABD’ye 686 milyar dolar oldu. Harvard Kennedy School’un raporuna göre, ABD’nin bu savaş için ayırdığı bütçe, George W. Bush başkanlığını bırakırken 171,7 milyar dolara ulaştı. Obama döneminde ise bu rakam 2012 sonu itibariyle 385,6 milyar dolara ulaştı. ABD yönetimi, 2013’den itibaren savaş için 128,7 milyar dolar harcayarak, 13 yıllık savaşta toplam 686 milyar dolar harcadı.
Artan sivil ve askeri kayıplar
Yıllar süren savaşta bugüne kadar ölen Afganlıların sayısının 100 bine yaklaştığı ifade edilirken, onbinlerce vatandaş yaralandı. Ayrıca savaş boyunca insansız hava araçlarının sivillerin ölümündeki payı oldukça tartışıldı.
Ülkede NATO güçlerinin çekilmeye başlamasıyla Taliban saldırılarında ciddi artış oldu. Son iki yılda 9 binden fazla Afgan güvenlik gücü Taliban’la savaşta hayatını kaybetti. Bu rakam ise 13 yılda ölen Amerikan askerlerinin sayısının yaklaşık dört katına tekabül ediyor.
BM verilerine göre, bu yıl ocak-kasım dönemindeki şiddet olaylarında 3 bin 188 kişi hayatını kaybetti. BM, bu kayıpların büyük bir kısmına Taliban’ın neden olduğunu ve geçen yıla göre sivil kayıplarda yüzde 19 artış olduğunu belirtti.
Afgan güvenlik güçleri de aynı dönemde 4 bin 600 kayıp verdi. BM, geçen günlerde sivil ölümlerin 2014’te 10 bine ulaşabileceğini duyurdu.