İran anlaşmasının şifreleri ortaya çıktı!

Dünya bu haberi duyururken, anlaşmanın detayları yavaş yavaş ortaya çıkmaya başladı. Anlaşmanın satır araları iyi okunduğunda en önemli maddelerin, İran'ın uranyumda zenginleştirme faaliyetleri, nükleer tesislerdeki santrifüj sayısı ve İran'ın belirlenen şartları ihlal etmesi durumunda uygulanacak olan yaptırımlar olduğu görülüyor. Avusturya'nın başkenti Viyana'da yürütülen nükleer müzakerelerde dün anlaşma sağlandı. Avrupa Birliği tarafından yayımlanan anlaşma metninde öne çıkan hususlar şu şekilde:
İran, gelecek 10 yıl boyunca uranyum zenginleştirme işleminde sadece verimi nispeten düşük olan IR-1 nükleer santrifüjlerini kullanabilecek. Bu süre zarfında Natanz nükleer tesisindeki santrifüj sayısını 5 bin 60'da tutacak, geri kalanlarını ise UAEA'nın gözetimindeki depolara kaldıracak.

İran uranyumda yüzde 3'ü geçmeyecek

İran, gelecek 15 yıl boyunca uranyum zenginleştirme faaliyetlerini Natanz'daki nükleer tesiste yürütecek. Uranyum zenginleştirmede yüzde 3,67'nin üzerine çıkamayacak.

Yer altında inşa edilen ve dışarıdan saldırılara korunaklı halde bulunan Fordo nükleer tesislerinde ise uranyum zenginleştirme ile ilgili hiçbir faaliyet yürütemeyecek. Bilimsel araştırma reaktörü olarak kullanılabilecek tesiste yapılacak deneyler için uluslararası toplumla iş birliği yapabilecek.

İran, gelecek 15 yıl boyunca sahip olduğu uranyum stoğunu, yüzde 3,67 zenginlik oranına sahip olacak şekilde 300 kilogramla sınırlı tutacak.

Ağır su reaktörü yerine hafif su reaktörüne

Nükleer silahlarda kullanılan plütonyum üretimine imkan tanıyacağı için endişe kaynağı olan Arak ağır su reaktörü, anlaşmayla birlikte hafif su reaktörüne dönüştürülecek.

İran, gelecek 15 yıl boyunca yeni ağır su reaktörü inşa edemeyecek, ağır su biriktiremeyecek ancak ihtiyaç fazlası miktarı uluslararası piyasada satılabilecek.

Tükenmiş yakıt yurtdışına çıkarılacak

İran, gelecek 15 yıl boyunca bilimsel ve endüstriyel radyoizotop üretimi hariç tükenmiş yakıtla ilgili tekrar işleme ve Ar-Ge faaliyeti yürütemeyecek. Halihazırdaki enerji ve araştırma reaktörlerinin tükenmiş yakıtı, işlenmek veya imha edilmek üzere yurt dışına çıkarılacak.

İran, kapsamlı uluslararası denetimlere imkan tanıyan Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'nın (NPT) Ek Protokolü'nü onaylayarak yürürlüğe koyacak.

İran bunları yaparsa yaptırımlar kalkacak

Bunlara karşılık, İran'a yönelik BM yaptırımları dahil tüm yaptırımlar, UAEA tarafından yapılacak doğrulama işlemlerine paralel olarak kaldırılacak. Ne AB ne de ABD yeni ambargo kararı almayacak.

Anlaşmazlıkların çözümü

Anlaşmanın uygulanması konusunda taraflar arasında çıkacak anlaşmazlık öncelikli olarak tarafların oluşturduğu ortak komisyona iletilecek. Komisyonun 15 gün içinde sorunu çözememesi durumunda taraflar konuyu Dışişleri Bakanları'na taşıyabilecek. Bakanların da 15 gün içinde sorunu çözememesi durumunda konu tarafların temsilcilerinin yanı sıra bağımsız üyenin de bulunacağı üç kişilik danışma kuruluna sunulacak. Buradan da sonuç çıkmaması durumunda konu BM Güvenlik Konseyi'ne taşınacak. Ambargoların kaldırılmaya devam edilip edilmeyeceği ile BMGK kararı oylamaya sunulacak. Eğer 30 gün içinde BMGK'da da bir karara varılamazsa ve aksi bir karar çıkmazsa eski BM ambargoları yeniden uygulanmaya konulacak.
Kaynak : Yenişafak