İran ile Suudi Arabistan arasında 'umre' krizi

İran'la Suudi Arabistan arasında umre ziyaretleriyle ilgili başlayan tartışma büyüyor. Mart ayında İran Hac ve Umre Organizasyonu Başkanı Said Evhadi'nin, yaşadıkları vize sorunu nedeniyle umre seferlerini durdurabileceklerini açıklamasının ardından geçen haftalarda Cidde Havalimanı’nda 2 İranlı gence "tacizde" bulunulduğu iddiaları sonrasında dün de İran Havayollarına ait İsfahan-Cidde seferini yapan uçağa iniş izni verilmediği dolayısıyla söz konusu uçak ülkeye geri dönmesi, tartışmaları alevlendirdi.

İran Dışişleri Bakanı Yardımcısı Hüseyin Emir Abdulahiyan, bugün Suudi Arabistanlı yetkililerin "tacizci" iki güvenlik görevlisini gözaltına aldıklarını ve gerekli işlemlerin yapılacağını açıklasa da olay İran kamuoyunda umre seferlerinin iptal edilmesi talebini gündeme getirdi.

İran’ın önde gelen dini mercilerinden Ayetullah Mekarim Şirazi’nin "umreye zillet içeren koşullar altında gitmenin şart olmadığını" açıklaması sonrasında, İran milletvekilleri, umre konusunun gözden geçirilmesi ve sorun çözülene kadar bunun askıya alınmasını istedi.

İran Meclisi Milli Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu Sözcüsü Hüseyin Nakavi Hüseyni, yaptığı açıklamada, 70'e yakın milletvekilinin konuyla ilgili teklifi imzaladığını belirterek, şunları kaydetti:

"Hacılara yönelik saygısızlık ve edepsizliğin artış göstermesi ve Cidde Havalimanı’nda iki genç İranlıya yönelik saldırının ardından milletvekilleri bu tasarıyı hazırladı. Tasarı, Suudi Arabistan yönetiminin hacılara saygı gösterilmesi ve güvenliklerinin sağlanması konusunda güvence verene kadar umrenin durdurulmasını içeriyor.”

- "Umrecileri taşıyan uçağa iniş izni verilmemesi"

İran Havayolları Halkla İlişkiler Müdürü Şahruh Nuşabadi de İsfahan-Cidde seferini yapan uçaklarının Cidde Havaalanı’na inişine izin verilmemesine ilişkin, Suudi Arabistan’ın "uçağın teknik eksiklikleri olduğu ve iniş izni almadığı" yönündeki gerekçelerinin bahane olduğunu savunarak, "Uçağın hiçbir teknik ve vize sorunu yoktu. Gerekli tüm izinler önceden alınmıştı" ifadelerini kullandı.

 Cidde Havaalanı yetkilileri tarafından yapılan "25 yaş üstü uçaklara iniş izni verilmeyeceğinin daha önceden tüm hava yollarına bildirildiği” yönündeki açıklamasını ise doğrulayan Nuşabadi, “Ancak Suudi Arabistan ile yaptığımız görüşmeler neticesinde söz konusu uçak için gerekli tüm izinler alındı. Aynı uçak son 6 ay içerisinde Cidde’ye yüzlerce sefer yaptı ve hiçbir sorunla karşılaşmadı. Bu nedenle sunulan gerekçelerin bahane olduğuna ve Arabistan’ın zorluk çıkarmasının bölgede hakim olan siyasi atmosferle ilgisi olduğuna inanıyorum" değerlendirmesinde bulundu.

İran Hac ve Ziyaretler Kurumu Başkan Yardımcısı Nasır Hıdrnejad ise İran uçağının geri çevrilmesinin siyasi olaylar ve Cidde Havalimanı’nda yaşanan tacizle ilgisi olduğunu düşünmediğini belirterek, "Arabistan, İranlı hacıları taşıyan uçakların standartlarıyla ilgili daha önceden 25 yaş üstü uçaklara izin verilmeyeceğini iletmişti. Ancak daha sonra yapılan müzakereler neticesinde anlaşma sağlanmış ve söz konusu uçak için gerekeli tüm izinler alınmıştı. Bu nedenle kısıtlamanın gerçek nedeni için Suudi yetkililer ile görüşmelere devam ediyoruz” açıklamasını yaptı.

Öte yandan İran basınının bir kısmında her iki olay da tarafların "Yemen konusunda yaşadığı görüş ayrılığıyla" bağdaştırılsa da tasarıyı sunan milletvekilleri, "Suudi Arabistan’ın İranlı hacı ve umrecilere yönelik saygısız tavırlarının yeni olmadığını ve bu konuda sabıkalı olduğunu" savunuyor.

İranlı bazı yetkililer, mart ayında Suudi Arabistan'ın "umre vizesi"nde sorun çıkardığını bu nedenle umre ziyaretlerini durdurabileceklerini açıklamış, bir süre önce de umrenin ardından ülkelerine dönmek üzere aileleriyle Cidde Havalimanı'na gelen iki İranlı genç, Suudi Arabistanlı iki güvenlik görevlisinin "arama bahanesiyle cinsel tacizine uğradıklarını" iddia etmişti. İran Dışişleri Bakanı Yardımcısı Hüseyin Kaşkavi de İranlı gençlere "şüpheli oldukları gerekçesiyle havalimanı güvenlik görevlileri tarafından ailelerinden ayrı bir ortamda üst araması yapıldığını ve taciz edildiklerini" ileri sürmüştü. Olayı kınayan İranlı yetkililer, Suudi Arabistan’ın Tahran Maslahatgüzarını Dışişleri Bakanlığına çağırarak nota vermişti.

Söz konusu gelişmelerin ardından İran’ın İsfahan-Cidde seferini yapan, İran'a ait 290 umre yolcusunu taşıyan uçağa Cidde Havalimanı'na yaklaştığı sırada "teknik eksiklikleri olduğu ve izni bulunmadığı" gerekçesiyle İsfahan’a dönmek zorunda kalmıştı.