ABD Başkanı Donald Trump'ın NATO ittifakına yönelik tutumu ve uluslararası politikalardaki ani değişiklikleri, NATO ülkelerinde F-35 savaş uçakları konusunda soru işaretleri oluşturdu. Kanada ve Portekiz, ABD yapımı F-35 savaş uçaklarını satın alma kararını gözden geçirmeye başladı.
Kanada Savunma Bakanı Bill Blair, 2023 yılında imzalanan 13 milyar dolarlık 88 adet F-35 alımı anlaşmasını yeniden değerlendirdiklerini açıkladı. Kanada'nın gelecek yıl başında teslim alacağı ilk 16 uçak için ödemeler yapılmış olsa da Blair, sonraki alımlar için Avrupa yapımı alternatifleri incelediklerini belirtti. İsveç yapımı Saab Gripen savaş uçaklarının Kanada'da üretilebileceği önerisi de gündeme geldi.
Blair, Kanada Başbakanı'nın talimatıyla alternatif uçak seçeneklerini araştırdığını ve özellikle Kanada'da üretim imkanlarına odaklandıklarını söyledi. Savunma Bakanlığı, anlaşmanın henüz iptal edilmediğini ancak Kanada'nın çıkarlarına en uygun çözümün aranacağını bildirdi.
Portekiz'de ise Hava Kuvvetleri, F-35 alımını önerse de mevcut savunma bakanı Nuno Melo, ABD'nin NATO'ya yönelik tutumunun dikkatle değerlendirilmesi gerektiğini vurguladı. Melo, ABD'nin son dönemdeki politikalarının öngörülemez olduğunu ve bunun uçakların kullanımına, bakımına ve parça erişimine kısıtlamalar getirebileceğini ifade etti.
Portekiz Savunma Bakanlığı, Avrupa üretimi alternatif uçakları değerlendirdiklerini ve kesin kararın henüz verilmediğini açıkladı.
Bu gelişmelerin nedeni olarak Trump'ın NATO ülkelerini yeterince savunma harcaması yapmadıkları gerekçesiyle eleştirmesi ve müttefik ülkelere yönelik destek konusunda şüphe uyandıran açıklamaları gösteriliyor. Ayrıca Trump'ın Kanada'ya yönelik ticaret savaşı açması ve ülkeyi "ABD'nin 51. eyaleti" yapma önerisi de Kanada'da büyük tepkiye neden oldu.
Uzmanlara göre ABD'nin NATO ülkeleriyle ilişkilerinde yaşanan bu belirsizlik, Rusya ve Çin'in çıkarına olurken ABD'nin güvenilirliğini azaltıyor. NATO ülkelerinin alternatif savaş uçakları arayışına girmesiyle birlikte Avrupa ülkeleri savunma sanayisinde kendi üretim kapasitelerini artırmaya başladı.