Rusya-Ermenistan ilişkilerini koparan ziyaret
Ermenistan'ın ABD ile ortak tatbikatına Rusya'dan gelen sert tepkiler iki ülke arasında 'Putin-Paşinyan' üzerinden yıllardır var olan gerilimi doruk noktasına taşıdı. Rusya'nın Azerbaycan'a da destek veren duruşu üzerine Erivan yönetimi Putin hakkında yakalama kararı çıkarttı. Kılıçların çekilmesine neden olan gerilim ise son bir iki aylık mesele değil. Peki Putin ve Paşinyan'ı karşı karşıya getiren ortak mazide ne var?
Son dönemdeRusya ile Ermenistan arasında sert ve soğuk rüzgarlar esiyor. Yaşanan yeni gelişme de bu rüzgârı kuvvetlendiriyor. 2018’de Ermenistan’da gerçekleşen Nisan Devrimi’nden sonra Nikol Paşinyan göreve gelmiş, bu durum Rusya ve Ermenistan ilişkilerini önemli ölçüde etkilemişti. Paşinyan’ın siyasi geçmişi Rusya karşıtı söylemlerle dolu. Bu durum Putin’in yeni yönetime mesafeli olmasına sebep oldu. Paşinyan’ın iktidara geçmesiyle Rus basınında Nisan Devriminin Avrupa destekli olduğuna dair şüpheler sıkça yazılmaya ve dile getirilmeye başlanmıştı. 1991 senesinden beri ilk kez iki ülke arasında güven duygusu yara almıştı.
Paşinyan göreve gelir gelmez Rusya’dan ziyade Batıyla ilişkilerini hep yakın tutmaya çalıştı. Rusya’nın en önem verdiği kuruluşlardan biri olan ve SSCB’den ayrılan ülkelerle ilişkilerini yakın tutmak için kurduğu Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü sekreterini görevden aldı. İlerleyen yıllarda ise bu örgütten çıkmak istediğini beyan etti. Ancak Erivan, Moskova’yı rahatlatmak için mi bilinmez dış politikasının değişmediğini Rusya ile hep dost olduklarını defaatle yineliyordu. Fakat iki ülke arasındaki gerginlik ve krizler her geçen gün daha da hissedilir hale geliyordu.
Eski Ermenistan Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan bu süreçte kilit isimlerden biriydi. Yeni Erivan yönetimi Ermeni oligarklara tek tek yolsuzluk davası açtı. Rusya’nın Ermenistan’daki müttefiklerinin azalmasına sebep oldu. Robert Koçaryan da onlardan biriydi. Bu isim aslında sembolik bir önem taşıyor. Hatta Paşinyan’ın intikamı olarak bile yorumlanıyor.
''TÜRKİYE'Yİ DOĞRUDAN SAVAŞA SOKMAK İÇİN UĞRAŞTI''
Dava Paşinya’nın 2008 halk oylamasının intikamını alması olarak yorumlanıyor. Koçaryan eski yönetim anlayışının ve Rusya yanlısı tutumun simgeleri arasındaydı. 2020 yılına geldiğimizde Paşinyan ile ilgili iddiası sebebiyle bir kez daha gündem olacaktı. O dönem Erivan hükümetinin Dağlık Karabağ Savaşı'nın başlaması için tüm imkanları kullandığını belirterek, "Ermenistan, müzakereleri tıkadı. Hatta Türkiye'yi doğrudan savaşa sokmak için uğraştı, başaramadı" ifadelerini kullanmıştı. Paşinyan son günlerde Ukrayna gibi bir profil çiziyor aslında. Batının kışkırtmaları dış politikada ABD’ye kayması bunun en net kanıtı. Ancak bu durum yeni değil.
PAŞİNYAN İÇİN SANCILI SÜREÇ
Paşinyan’ın tek gövde gösterisi Koçaryan davası değildi. Koçaryan tutuklanırken Rusya tarafından makbul olarak kabul edilen bir başka isim Serj Sarkisyan da Erivan yönetimi tarafından istifaya zorlanmıştı.
Ermenistan’ın Senelerce SSCB çatısı altında olduğu ve Paşinyan’a kadar Rusya merkezli bir dış politika yürüttüğü göz önünde bulundurulursa Rus etkisini azaltmak kolay olmayacaktı. Bu Paşinyan için sancılı bir süreçti. 1994’ten beri Türkiye sınırları Erivan yönetimiyle kapalıydı. Azerbaycan’la olan Karabağ sorunu da Ermenistan’ı bulunduğu coğrafyada yalnız bırakıyordu. Rusya bu anlamda Ermenistan’ın enerji ve savunma gibi önemli iki sektörde en büyük yatırımcısı ve ticaret ortağıydı. Ancak Paşinyan ABD ve Avrupa sayesinde Rusya’nın ülkesindeki tekelini kırmak istiyor Ermenistan’a yatırımcı çekmeye çalışıyordu. Rusya ise bu hamleleri kendi gücüne ve varlığına tehdit olarak görüyordu. Rusya Ermeni halkının Paşinyan’a desteğini bildiği için sert müdahele ve söylemlerden hep kaçındı. Putin zamanla Ermenistan’a olan tepkisini hapiste olan Koçaryan’ın doğum gününü kutlayarak ve eşini ziyaret ederek ortaya koyacaktı.
Bir diğer hamlede enerji sektöründe geldi. Normalde 150 dolar olan doğalgazın m3 fiyatı iktidar değişikliğinden sonra 165 dolar oldu. Erivan hükümeti başlarda bunu halka yansıtmadı ancak ekonominin giderek kötüleşmesi covid-19 salgını refah durumunu iyice bozdu. Ve 2020’de başlayan 44 gün sonunda da Azerbaycan’ın zaferiyle sonuçlanan Karabağ zaferi. Rusya bu süreçte Ermenistan’a mesafeli Azerbaycan’a ise daha yakındı. Açıklamalarında hep Azerbaycan’ın zaferinden Paşinyan’ınsa yenilgisinden bahsediyordu. Buna daha fazla dayanamayan Ermenistan’dan ipleri koparacak bir tatbikat hamlesi geldi. ABD ile birlikte tatbikat yapması Ermenistan’ın sırtını Batı’ya yasladığının ve Moskova’ya yüz çevirdiğinin en net göstergesi oldu.
RUSYA NOTA VERDİ
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin kararlarını bağlayıcı olarak kabul eden Roma Tüzüğü'nü onaylayacağını söyledi. Paşinyan’ın tüzüğü onaylaması halinde hakkında tutuklama kararı çıkarılan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ermenistan topraklarına ayak bastığında tutuklanabilecek.
Geçtiğimiz günlerde Amerikan dergisi Politico’ya demeç veren Paşinyan, “Ukrayna savaşının bir sonucu olarak Rusya’nın kabiliyetlerinin değiştiğini” ve kendilerini koruması için artık “Büyük kurtarıcıya” bel bağlayamayacaklarını belirterek Rusya’yı hedef aldı. “Batı ile yakınlaşma” niyetindeki Paşinyan’ın açıklamalarını, Ermenistan’ın Ukrayna’ya yardım gönderme kararı izledi. Söz konusu karar sonrası Rusya Dışişleri Bakanlığı bir kez daha nota verdi.
Rusya lideri Vladimir Putin, hafta başı Vladivostok’ta yaptığı açıklamada, Paşinyan’ın Moskova’yı hedef alan çıkışlarına uyarı niteliğinde bir değerlendirmede bulunmuştu. Paşinyan’ın açıklamalarına cevaben Putin, “Ermenistan yönetimi Prag’da imzaladığı belge ile Azerbaycan’ın Karabağ üzerindeki egemenliğini tanıdı. Karabağ’ın statüsünün tartışılmasının bir anlamı yok” sözleri ile Ermenistan’ın işgalci olduğunu beyan etti.
Yol ayrımındaki Ermenistan’ın Başbakanı Paşinyan’ın planı ne? Erivan-Moskova gerginliğinin bölgesel ve küresel sonuçları merak ediliyor.
