ABD'nin Gazprombank muafiyet hamlesi kanıtladı: Türkiye Orta Doğu'da kilit aktör! Beyaz Saray'dan dengeli ortaklık stratejisi

ABD, Gazprombank'a yaptırım uygulamaya başladıktan sonra, Rusya'ya yapılan gaz ödemeleri için Türkiye​'ye muafiyet tanındığını açıkladı. Biden​ yönetimi zamanında alınan bu yaptırım kararı hakkında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, "Biden yönetimi giderayak, anlamıyoruz. Bir buçuk ay kaldı. Kötü tarafı bu ambargoların bir gecede kalkması zor. Türkiye'ye muafiyet verilmezse hedef Rusya değil Türkiye demektir." diye konuşmuştu. Amerika'da yönetimin değişmesi ile birlikte Beyaz Saray'ın Gazprombank'a yönelik aldığı yaptırım kararı Türkiye için kalktı. TGRT Haber'den Kübra Çelebi'ye konuşan Uluslararası İlişkiler Uzmanı Ali Fuat Gökçe, ABD'nin bu hamlesi hakkında dikkat çeken bir açıklama yaptı. 

ABD'NİN TÜRKİYE GAZPROMBANK YAPTIRIM KARARI KALKTI

Türkiye'nin doğalgaz ithalatının yüzde 40'ını yapan Gazprom’un bankası, 21 Kasım’da ABD yaptırımlarının hedefi olmuştu.

Beyaz Saray, Gazprombank'ın Rusya'nın Ukrayna'ya karşı yürüttüğü savaş için askeri ekipman satın almasına aracılık ettiğini savunmuş ve Rus hükümetini de bankayı askerlerine ödeme yapmak için kullandığını ifade etmişti. Konuyla ilgili yaptırım kararı alan ABD, Türkiye'den büyük tepki çekti. 

Beyaz Saray'ın Gazprombank'a yönelik aldığı yaptırım kararına ilişkin "Yaptırımlar Türkiye'yi etkiler. Para ödeyemeyiz, para ödeyemezsek malı alamayız. Dışişleri Bakanlığı görüşüyor." ifadelerini kullanmıştı.

İRAN​ ÖRNEĞİNDEKİ GİBİ BİR MUAFİYET GELDİ

Mayıs 2018’de, dönemin ABD Başkanı Donald Trump’ın, ülkesinin nükleer anlaşmadan çekildiğini açıklamasının ardından, ABD Maliye Bakanlığı İran’a karşı yaptırımlar açıklamış, yaptırımların ikinci kademesi devreye girmeden önce Türkiye dahil birçok ülkeye İran’dan petrol ithal etme konusunda muafiyet tanındığını duyurmuştu.

Gaz ithalatının yüzde 40’ını Gazprom’dan yapan Türkiye, yaptırımların kaldırılması için baskısını sürdürdü. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, “Geçmişte İran'a yaptırım vardı ama doğalgazda muafiyet vardı biliyorsunuz. Biz de Rus doğalgazı için ABD’den böyle bir muafiyet istiyoruz” diyerek ABD'ye taleplerini iletmişti.

O baskılar sonuç buldu. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Bloomberg'e verdiği özel röportajda ABD'nin Türkiye'ye Gazprombank yaptırımında muafiyet tanıdığını belirtti.

BOTAŞ-GAZPROM HATTI

Türkiye Boru Hatları A.Ş (BOTAŞ) 30 Aralık 2022’de Gazprom ile doğalgaz sevkiyatı ile ilgili 4 yıllık anlaşma imzaladı.Gazprom’dan yapılan açıklaya göre anlaşma TürkAkım doğalgaz boru hattı üzerinden dört yıl boyunca yıllık 5,75 milyar metreküpe kadar gaz arzını kapsadı. Bu sözleşme 2025’in sonunda sona erecek.

ABD’nin yaptırım kararının kalkmasının ardından BOTAŞ-Gazprom hattında ne gelişmeler yaşanacağı belirsiz. TGRT Haber'den Kübra Çelebi'ye konuşan Uluslararası İlişkiler Uzmanı Ali Fuat Gökçe, Beyaz Saray'ın Gazprombank'a yönelik aldığı yaptırım muafiyeti kararını yorumladı.

ABD - TÜRKİYE DENGELİ ORTAKLIK STRATEJİSİ

İşte açıklamaları;

"Türkiye doğal gaz ihtiyacının büyük bir kısmını Rusya'dan karşılıyor ve Rusya-Ukrayna Savaşında Rusya'ya yaptırım uygulamayan tek NATO ülkesi olması sebebiyle ABD tarafından bugüne kadar olan dönemde çeşitli şekillerde tenkit edilen ülke durumundaydı. Almanya gibi bazı kıta Avrupası ülkelerinin Rusya'dan gaz alışverişini kesmeleri konusunda baskı yapılmasına rağmen Türkiye'nin hem yaptırım uygulamaması hem de gaz alışverişine devam etmesi aslında hem Rusya açısından hem de ABD açısından Türkiye'nin önemini ortaya çıkarmakta.

Tabii ki muafiyetin olmaması Türkiye'nin sanayi çarklarını döndürmesini engelleyici bir durum olacaktı. ABD'nin bu yolu tercih etmemesini iki yönden ele almak mümkün.

TÜRKİYE ORTA DOĞU'DA KİLİT AKTÖR

Birincisi ABD'nin Türkiye ile ilişkilere sadece Rusya politikası üzerinden hareket etmediği anlamına gelebilir. Orta Doğu'da özellikle Suriye'de meydana gelen son gelişmeler Türkiye'nin bölgesel bir aktör olarak ön plana çıktığını ve bölgedeki bazı politikaların Türkiye olmadan gerçekleştirilemeyeceği gerçeğini ortaya çıkarmasıdır.

İkincisi ise ABD, Türkiye'nin yine Orta Doğu genelinde ve Suriye özelinde izlediği politikalarda kendi çizgisine geldiği ve Astana Süreci kapsamında bir türlü hayata geçmeyen ve ABD'yi hedef alan politikalardan uzaklaşarak bölgede Rusya ve İran'ın etkisini azaltacak politikalara yönelmesi olarak ele alınabilir.

TÜRKİYE-ABD İLİŞKİLERİNDE YENİ DÖNEM BAŞLIYOR

İki yaklaşımda da ABD Türkiye'nin Rusya ile olan gaz alışverişi başta olmak üzere birçok konudaki ilişkisine razı olduğunu ancak Orta Doğu politikasında birlikte hareket etme isteğinin ağır bastığını, bu konuda ısrarlı olduğunu göstermektedir.  

Trump'ın Türkiye açıklamaları Türkiye-ABD ilişkilerinin önceki döneme göre daha farklı seyredileceği şeklinde okunabilir."