Panik, izdiham, stok!.. Savaş 'yağ'ı vurdu, fiyatlar yükseldi

Rusya’nın Ukrayna’yı işgal girişimiyle başlayan savaş küresel gıda fiyatlarında artışa neden oluyor. Ayçiçek yağı fiyatları yüzde dünyada yüzde 8,5 artarken Türkiye’de ise yüzde 30 zamlandı. Felaket tellallarının devreye girmesiyle panik, dedikodu körüklenince fiyatlar daha da arttı. Vatandaşlar ‘fiyatlar daha da yükselecek’ korkusuyla marketlere akın etti. Marketler de bu durum karşısında stok yapmaya başladı. Ekipler denetimlerde depolara saklanan yakları buldu. Yetkililer stokçuluk yapanlara en ağız cezai işlemlerin başlatıldığını söyledi.

AYÇİÇEK YAĞINA SAVAŞ ZAMMI

Rusya-Ukrayna savaşının etkisiyle bütün emtia fiyatlarında son 10 günde artış yaşanırken gıda fiyatları da bu süreçte tırmanışa geçti. Küresel bazda Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından açıklanan verilere göre sadece şubatta yüzde 8,5 artış kaydetti. Rusya ve Ukrayna küresel ayçicek yağı arzında yüzde 80 gibi bir ağırlığı elinde bulunduruyor. İki ülkenin savaşı Azak Denizi'nden dünyaya ürün taşıyacak çok sayıda geminin durmasına neden olurken bu durum bütün dünyada "yağ kıtlığı" spekülasyonunu körükledi.

SIVI YAĞA YÜZDE 30 ZAM

Savaşan bu iki ülkeden ayçiçek yağı ithal eden Türkiye’nin de bu konuda sıkıntı yaşayacağı ve fiyatların artacağı iddiaları ortaya atıldı.  Türkiye'nin yüzde 35 civarında dışa bağımlı olduğu ayçiçek yağına bu iddialar sonucunda Cuma akşamı zam geldi. Marketlere ve markasına göre değişmekle birlikte ayçiçek yağının raf fiyatı yaklaşık yüzde 30 oranında yükseldi.

KORKU, PANİK, STOK!…

Vatandaşlar ise "fiyatlar daha da artacak" korkusuyla hafta sonu marketlere akın ederek 5 litrelik yağları almak için âdeta izdiham oluşturdu, birbiriyle yarışarak rafları boşalttı. İzdiham görüntüleri sosyal medyada büyük tepki çekti. Marketlerin çoğu yağ alımını 1 adetle sınırlandırdı. Bazı marketlerin ise depolarındaki yağları raflara çıkarmayarak stok yapmaya başladığı, bazılarının ise raflardaki yağları sakladığını öne sürüldü.

STOKLANAN YAĞLAR DEPOLARDA

Ticaret Bakanlığı ekipleri ve belediye zabıtaları gelişmeler üzerine harekete geçti. Yurdun dört bir yanında denetimlere başlayan yetkililer stokçuların ve fırsatçıların halkı mağdur etmesine ve piyasada huzursuzluğa sebep olmasına izin verilmeyeceğini vurguladı. Ekiplerin iş yerlerini tek tek inceleyerek marketlerin raflarında yer almayan yağlarının depolarında bulduğunu belirten yetkililer, stoklanan ürünlerle ilgili yasal sürecin başlatıldığını söyledi. Vatandaşın gözetilmesi için böyle bir çalışma başlatıldığını vurgulayan yetkililer, “Bu konudaki duruşumuz nettir ve vatandaşlarımızı korumaktan yanadır. Stokçuluk ve fırsatçılık hem suçtur hem de gayriahlakidir. Denetimlerimiz gece-gündüz demeden devam edecek" şeklinde konuştu.

VATANDAŞLAR: YETKİLİLER TEDBİR ALMALI

Vatandaşlar ise yağ için yaşanan savaş durumuna tepkili. Herkesin yakınlarını arayarak ‘yağ daha da zamlanacak' diyerek haber verdiğini belirten, İstanbul'da büyük bir markette alışverişe gelen Halim Demirhan isimli bir vatandaş “Beni de bir yakınım aradı ve bunun üzerine markete geldim. İhtiyacımdan fazla yağ aldım. Âdeta izdihamda kaldı. Ukrayna'da savaş belirsizliği sürüyor. Bugün litresi 30 TL olan yağın, yarın 40 TL olmayacağının garantisi yok. Yetkililer buna bir tedbir almalı" diye konuştu.

ÜRETİCİLER MARKETLERİ İŞARET ETTİ

Yağ fiyatlarının artmasıyla ilgili üreticiler ise Türkiye’de küresel fiyatlardan daha fazla artış yaşandığını söyledi. Fiyatların içeride daha fazla artmasının körüklenen panikle gerçekleştiğini belirten üreticiler, Felaket tellaları devrede. Dedikodu ile panik yayıyorlar. Dünyada yüzde 8,5 artan fiyatlar bizde yüzde 30 artıyorsa, perakende zincirinin son halkasında bunu aramak lazım. Marketler, kâr hırslarını gözden geçirmeli ve stok yapmaktan vazgeçmeli" açıklamasında bulunuyor.

"YETERLİ MİKTARDA AYÇİÇEK YAĞI STOKU VAR"

Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci, son dönemde özellikle sosyal medyada yayılan 'Türkiye’de yeterli miktarda ayçiçek yağı yok' haberlerine ilişkin açıklamada bulundu. Gündemdeki ayçiçek yağı fiyatları ve stok tartışmalarına ilişkin "Spekülasyon yapılıyor" diyen Bakan Kirişçi, yeterli miktarda ayçiçek yağı stoğunun olduğunu söyledi.

DIŞA BAĞIMLILIK İZDİHAMI ARTIRDI

Türkiye, ayçiçek yağında yüzde 35 oranında dışa bağımlı. İthalatın yüzde 80’e yakını Ukrayna ve Rusya’dan yapılıyor. Geçen yıl 1,1 milyar dolar yağ ithalatı gerçekleştirildi. Ukrayna, yıllık 7,3 milyon ton ile dünyanın en büyük üreticisi. 5,8 milyon ton üretimle Rusya ikinci sırada bulunuyor.

ZİNCİR MARKET YASASI ÇIKARILSIN

AK Partili milletvekilleri zincir marketlerdeki izdiham görüntülerine tepki gösterdi. Stokçuluk ve fırsatçılık yapan zincir marketlere uygulanan ekonomik yaptırımların yeterli olmadığını belirten AK Partili vekiller, “Ruhsat iptali, ticaretten men, kapatma gibi tedbirler gündeme gelmelidir. Zincir marketler halka zul olmamalı" değerlendirmesini yaptı. Konuya ilişkin açıklama yapan AK Partili Şamil Tayyar, "Zincir marketlerle ilgili bu kaçıncı fahiş fiyat, stok tartışması? Vatandaşın ne kusuru var? Önce biz üzerimize düşeni yapalım sonra vatandaştan destek isteyelim" dedi.

ZİNCİR MARKETLERE YENİ DÜZENLEME

Hükümet, uzun süredir zincir marketlere yönelik bir düzenleme üzerinde çalışıyordu. Üzerinde çalışılan taslak ile zincir marketlere yeni kriterler getirilmesi öngörülüyor. Yeni düzenlemede zincir marketlerin nüfusa göre açılacak şube sayısı, birbirine uzaklıkları, hangi ürünleri satamayacakları gibi kurallar belirleniyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da yakından takip ettiği ve “Bir an evvel çıkarılsın” dediği düzenleme henüz Meclis’e gelmedi.