Davutoğlu 'Terör', Yıldız 'Siber saldırı' dedi

Türkiye genelinde 51 ilde dün meydana gelen elektrik kesintisi siyasetin de tartışma konusu oldu. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı konuyla ilgili kriz merkezi oluşturup durumu araştırırken, her ilde okuldan, hastaneye, Meclis’ten metroya kadar yaşam etkilendi, hocalar minarelere çıkarak ezan okumak zoruda kaldı. Başbakan Ahmet Davutoğlu terör de dahil her türlü ihtimalin araştırıldığını söylerken, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, siber saldırı da dahil tüm ihtimallerin araştırıldığını açıkladı. Elektrik kesintisiyle ilgili siyasi kulislerde terör, siber saldırı, Keban Barajı’na yapılan saldırı, Meclis’te bekleyen kapı kaçakla ilgili Elektrik Piyasası Kanun Tasarısı’yla alakalı olup olmadığı tartışıldı. Muhalefet, 7 Haziran’ın provasının yapıldığını iddia etti.

DAVUTOĞLU: TEKNİK ARIZA OLMADIĞI KANAATİ HAKİM

Başbakan Davutoğlu, Savcı Mehmet Selim Kiraz’ın şehit düşmesinden sonra yaptığı açıklamalarda Türkiye’yi felç eden elektrik kesintilerine de değindi. Davutoğlu “Elektrik kesintisinin arkasındaki sebepler, her ne surette olursa olsun ortaya çıkarılacak. Bunun çok teknik bir arızadan kaynaklanmadığı kanaati hakimdir. Yazılım sistemiyle ilgili ve diğer faktörler gözönünde bulundurularak, soruşturma tamamlandığında kamuoyumuza bilgi sunulacak. Türkiye’nin bütününe elektrik sunulmuştur. Enerji Bakanımız ile de Ankara’ya gelir gelmez görüşeceğiz. Gerekli soruşturmalar, araştırmalar yapılacak. Bir daha böyle bir olayın yaşanmaması için de hangi tedbir gerekirse alınacak” diye konuştu.

BAKAN YILDIZ: SİBER SALDIRI DA OLABİLİR

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Yıldız da Slovakya’daki temasları sırasında kesintilere ilişkin soruları yanıtladı. “Bu istemediğimiz, sevmediğimiz bir olay” diyen Yıldız, “Bunun farklı sebepleri olabilir. Bu farklı sebeplerini inşallah bütün detaylarına gireceğiz. Bu çok sık rastladığımız bir olay değil” ifadelerini kullandı. Türkiye’de enerji yetersizliği gibi bir durumun söz konusu olmadığını vurgulayan Yıldız, şunları kaydetti: “Saat 10.36 itibarıyla arzımızın fazla talebimizin de az olduğu zamanlardan bir tanesi. Sabah 7.30, 8.00, 8.30 civarında talebin tüketimin daha fazla olduğunu görüyoruz. O açıdan enerji yetersizliği diye bir şey söz konusu değil. İletim hatlarından veya bir manevra dediğimiz bir hadiseden kaynaklanmış olabilir. Bunun sebeplerine net olarak değineceğiz. Ankara Gölbaşı’nda da enterkonnekte sisteminin bulunduğu merkezde kriz merkezi kurduk.”

Bakan Yıldız, siber saldırı ihtimali sorusu üzerine “Bu az mı ihtimaldir çok mu, ben şu anda onu söyleyemem. Siber bir saldırı mıdır, bunu da söyleyemem. Teknik olarak bizim skala merkezlerimiz var. Enterkonnekte sistemin tamamının gözetildiği yönetildiği skala merkezlerimiz var. Acaba skala merkezleri, bölgeleri izole etmediği için mi bunlar oldu? Yani her bir lup her bir daire kendi içerisinde bunları yönetmesi gerekirdi, ondan mı kaynaklandı? Teknik açıdan bir operasyonel hata mı var? Yoksa bir siber saldırı mı var? İzole etmesi gereken yerde bloke olan bir durum mu var? Bunları anlık takip ediyoruz” dedi.  

Bakan Yıldız, Slovakya’daki temasları sırasında, saat 22.00 sıralarında ikinci kez gazetecilerin karşısına geçitiğinde, ülke genelinde iletişim hatlarında enerji verilmeyen yer kalmadığını bildirdi. İletim hatları ile enterkonnekte sisteme enerji verildiğini belirten Yıldız, “Bundan sonra bize düşen, hangi sebepten, teknik, idari, siyasi mi, başka gerekçeyle mi, bütün yönleriyle açıklığa kavuşturmaktır. Bu gece de olmak üzere bunun üzerine yoğunlaşacağız” ifadelerini kullandı.

Kesintilerin Türkiye’nin enerji ihtiyacı, enerji arzı kaynaklı bir problem olmadığını vurgulayan Yıldız, şöyle konuştu: “ Arızanın olduğu zamanda da enerji vardı. Şu anda da var. 32 bin 33 bin megavatlar civarında şu anda pik noktası. Türkiye’nin 43 binler civarındaki pik durumda, yani en yüksek çektiği durumda bile enerji verebilecek kadar santrali var. Kurulu gücü 70 bin megavata geldi. Konuyu saptırmamak lazım.”

Elektrik kesintisi ile Çağlayan Adliyesi’nde savcının rehin alınması arasında ilişki olmadığını vurgulayan Yıldız, “Özellikle adliyedeki olayla bağlantı kurmak isteyenlerin de yanlış bir yolda olduğunu söylemem lazım. O konuyla uzaktan yakından bir ilgisi yok” dedi. Temaslarını yarıda keserek Türkiye’ye döneceğini belirten Yıldız, sözlerini şöyle sürdürdü: “Biz AB üyesi ülkelerle senkron çalışan bir ülkeyiz. Bu manada, enerji kalitemiz açısından da bir sıkıntımız yok.”

SGK PRİMLERİ 7 NİSANA UZATILDI

SGK Başkanlığı, son ödeme günü 31 Mart olan prim ve diğer tüm alacakların tahsilatlarının, 7 Nisan gün sonuna kadar uzatıldığını bildirdi. SGK Başkanlığından yapılan açıklamada, bugün (dün) ülke genelinde yaşanan elektrik kesintisi nedeniyle SGK ile prim tahsilat anlaşması olan bankaların, kurumun tahsilat sistemleriyle iletişiminde sıkıntılar yaşandığı ve prim tahsilatlarında aksaklıklar oluştuğu kaydedildi. Açıklamada, “Prim ödeme yükümlülerimizin mağduriyetlerini önlemek amacıyla, son ödeme günü 31 Mart olan prim ve diğer tüm alacakların tahsilat işlemleri 7 Nisan gün sonuna kadar uzatılmış olup, bu tarihe kadar yapılacak ödemeler yasal süresinde yapılmış sayılacaktır” ifadesi kullanıldı.

DOĞALGAZ CiHAZLARI KAPALI OLMALI

Gazbir Başkanı Yaşar Arslan elektrik kesintileri süresince doğal gaz müşterilerinin bazı önlemler alması gerektiğini belirterek, “Türkiye genelinde doğal gaz kullanmakta olan tüm doğal gaz abonelerimizin bu süreçte alması gereken bazı güvenlik önlemleri bulunmaktadır. Öncelikli olarak elektrik kesintisi olduğu andan itibaren, elektrikle çalışan doğalgaz yakıcı cihazlarının tamamının kapalı konuma getirilmesi gerekmektedir. Elektrik arzı tekrar sağlandıktan sonra, yakıcı cihazların 15 dakika süreyle kesinlikle çalıştırılmaması gerekmektedir. Bu tedbirlerin alınması doğalgaz tüketicilerimizin can ve mal güvenliği ve elektrik şebekesine gelecek yükler açısından büyük önem arz etmektedir” dedi.

10:36’da sistem çöktü

Türkiye tarihinin en büyük elektrik çöküntüsünün yaşandığını anlatan Enerji Bakanı Taner Yıldız, 10.36 itibariyle sistemde çökme olduğunu belirterek, arızanın sebebinin araştırıldığını söyledi. İstanbul başta olmak üzere kademeli olarak toplam 51 kente elektrik verildi. Elektrik verilmesiyle Marmaray trenleri saat 12.50, Ankara banliyö trenleri saat 17.25, Yüksek Hızlı tren seferleri ise saat 18.00’den itibaren çalışmaya başladı. İstanbul’un Bulgaristan’dan alınan elektrik ile takviye edildiği öğrenildi. 10.36’da kesilen elektriğin 2 saat sonra yeniden verilmeye başlandığı Trabzon, Rize, Artvin, Bayburt, Giresun, Samsun, Ordu, Amasya, Çorum ve Sinop’ta saat 19.30’da elektrik yeniden kesildi.

SİSTEM YÜKÜNÜ ATAMADI

Enerji yönetiminden üst düzey bir yetkili, “Elektrik sistemi bir bütün olarak çalışıyor. Sistem çalışırken arz ve talebin dengelenmesi için talebe göre arzı yükseltmek gerekiyor. Santrallerin frekanslarında uyum olmayınca entegre olamaz. Santral devreye giremeyince yük atar. Yük atamayınca da çökmeler meydana gelir” dedi. Bakanlıktan bir başka yetkili ise işletme kaynaklı operasyonel hata olabileceğine dikkat çekerek sistemin düzelmesinin arabanın vites yükseltmesi gibi kademeli olacağını aktardı.

İNCELEME BAŞLATILDI

TEİAŞ yetkilileri, sisteme en kısa sürede elektrik verilmesi için çalışma yapılırken, sorunun nedeninin de araşıtırıldığını açıkladı.

Bu arada yapılan açıklamalar bir çok soruyu da beraberinde getirdi. Sistemin domino etkisini engellemek için kurulu kontrol mekanizmamalarının neden çalışmamadığı da bu sorulardan biri.

EMO: İLETİM SİSTEMİ KAYNAKLI

Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Yönetim Kurulundan, ülke genelinde birçok bölgedeki elektrik kesintilerinin dağıtım sistemlerinden değil, iletim sisteminden kaynaklandığı ifade edildi. EMO Yönetim Kurulundan yapılan yazılı açıklamada, Türkiye çapında illeri ve dağıtım bölgelerini aşan yaygınlıkta elektrik kesintisi yaşandığı bildirildi. Sabah saat 10 civarında başlayan elektrik kesintisinin, tüm yurtta hastane, okul başta olmak üzere yaşamı olumsuz etkilediği belirtilen açıklamada, metro ile ulaşımın durduğu, haber ağlarının kesildiği ifade edildi. Elektrik kesintisi nedeniyle sanayideki üretimin durmasının maliyetinin ise milyon dolarla ifade edilecek boyutta olduğu kaydedildi. Ülke çapında yaygın bir elektrik kesintisinin yaşanabilmesi için olası nedenlerin değerlendirildiği açıklamada, sorunun dağıtım sistemlerini değil, iletim sistemini ilgilendirdiği belirtildi.

KRİZİ ÖZEL BİR SANTRALİN ÇÖKÜŞÜ BAŞLATTI

Enerji Bakanı Taner Yıldız, “İzmir tarafında özel sektöre ait bir santralin bir gerekçe ile devre dışı olduğu ve onun bir domino tesiri yaptığından bahsedildi bana ilk anda ama bunu da teyit etmem, kesinleştirmem lazım. Aslında sistem kendi içerisinde izoledir” dedi.

Büyük çöküşün benzeri ABD ve Kanada’da olmuştu

Türkiye’deki büyük çöküntünün bir benzeri de 2003 tarihinde ABD ve Kanada’da yaşandı,  Amerika’nın kuzeydoğu ve Kanada’nın doğu bölgelerinde yaşanan çöküntü sonrasında  iki ülkede hayat durdu. ABD ve Kanada’nın bu iki bölgesindeki elektrik şebekelerini birbirine bağlayan enterkonnekte sistemin aksaması nedeniyle New York ve Ohio eyaletlerinde nükleer elektrik santralları durduruldu, New York ve diğer büyük kentlerde metro, elektrikli tren seferleri tamamen aksadı, binlerce kişi, trenlerde ve yüksek yapılan asansörlerinde mahsur kaldı.

Kesinti yüzünden trafik ışıkları çalışmaz hale gelince New York, Cleveland ve Detroit gibi kalabalık kentlerin caddelerinde trafik tıkandı. Milyonlarca kişinin evlerine yürüyerek dönmeye çalışınca caddeler insan seliyle tıkandı.

İki ülkede de hava ulaşımı da büyük ölçüde aksadı. New York ve Cleveland’la Kanada’nın Ottawa ve Toronto havaalanlarında binlerce kişi mahsur kaldı. New York yakınındaki John F. Kennedy ve Newark uluslararası havaalanlarına gelen uçakların inişine izin verilirken kalkışlar tamamen durduruldu. Terminal binalarındaki körüklerin elektrik kesintisi yüzünden uçaklara yanaşamaması nedeniyle gelen binlerce yolcu uçaklarda mahsur kalmıştı.

SİSTEM NASIL İŞLİYOR?

Türkiye’de bütün santraller arasında elektronik bağ sistemi bulunuyor. Frekans uyarıları otomatik olarak çalışıyor. Sistemde 100 MW üretim varsa 100 MW tüketimin olması gerekiyor. Üretimde herhangi bir eksiklik olduğu zaman üretimin tüketime eşitlenmesi gerekiyor. Bunun için de sistemden yük atılır. Talep düşerse bazı santrallerin devre dışı kalması gerekiyor. Bunlarda alınırken uygun zamanda vites değiştirirsen devreye alınabilir. Aksi takdirde sistemde çökme sorunu yaşanabilir. Operatörler tarafından sistem sürekli kontrol ediliyor. Uzmanlar gerilim düşmesinin algılanamadığı ve operatörlerin kararlarında gecikmiş olabileceğine dikkat çekiyor. Elektrik akım hızının aşırı yüksek oluşu da toplu çöküşe müdahaleye engelleyen faktörlerden biri olarak gösteriliyor.  Sistemin bir de kontrol mekanizması olduğu belirtiliyor. Eneriji Bakanı taner Yıldız’ın da açıkladığı mekanizma sistemi besleyen merkezler arasında eygüdüm ve kontrolün sağlanması ile gerçekleşiyor. Bu krizde bu mekanizmanın neden çalışmadığı da merak konusu oldu.

KRİZ MASASI OLUŞTURULDU

Sabah saat 10.36’daki büyük çöküşün ardından TEİAŞ’ın Milli Yük Tevzi merkezinde bir kriz masası oluşturuldu. Kriz masasında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, TEİAŞ, EÜAŞ ve TEDAŞ yetkilileri yer aldı. Kriz masası Tüm Türkiye’de elektirik üretimini yapan santraller ve dağıtımını yapan şirketler ile anı anına bağlantı kurarak kirizin en hızlı şekilde atlatılması için faaliyet gösterdi.