EYT yasasında prim sistemi ve gün detayı: Yaş koşulu aranmadan emekli olunabilecek

Emekli olmayı bekleyen milyonlarca vatandaşın merakla beklediği emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesinde son viraja girildi. EYT'de masada tek formülün olduğunu daha önce açıklayan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, EYT için Aralık 2022 müjdesini verdi.  EYT yasası 2022 bitmeden Meclis'e gelecek. Yeni yasayla prim ve süresi dolan herkesin emeklilik hakkı elde etmesi gündeme geldi.

Sabah gazetesinden Hazal Ateş'in haberine göre, çalışma hayatına 8 Eylül 1999 tarihinden önce başlayan kadınlar 20, erkekler ise 25 yılını doldurdukları takdirde yasal düzenlemeyle yaş koşulu aranmadan emekli olabilecek ve EYT düzenlemesiyle emeklilikte prime dayalı bir sistem getirilecek. Böylece şartlarını tamamlayan emekli adayları kademeli bir şekilde emekli olacak. EYT yasasını bekleyen emekli adaylarının hizmet dökümünü çıkararak kapsamlı bir inceleme yapması gerekiyor.

EYT İÇİN ÖNEMLİ KRİTER; SON GÜNLER

Emekli adayları için çalışma hayatlarındaki son 2520 gün, emeklilikte önemli bir kriter. Çünkü bu emekli adayının hangi statüden emekli olacağını belirleyecek. Bu tarihten önce sigortalı olanların SSK'dan emekli olabilmesi için 5 bin güne ulaşması gerekiyor.

PRİMİ YATIRILMAYANLARA DAVA YOLU

İşe girişi olan ancak primi yatırılmayanlar için zaman aşımı süresi olmayıp dava açma hakkı bulunuyor. Sigorta başlangıcı stajyer veya çırak olmadığı halde bu şekilde gösterilmiş olanlar da dava açarak itiraz edebilir.

ASKERLİK BORÇLANMASI ALTIN DEĞERİNDE

8 Eylül 1999 tarihinden önce yapılan askerlik için yapılacak olan borçlanma ise altın değeri taşıyor. Örnek ile açıklamak gerekirse; 2001 yılında işe giren ancak askerliğini 1998 yılında yapan biri borçlanıp bu tarihi öne çekebilir. Bu tarihten önce banka sandıklarına tabi olanlar da emekli olabilecek. 18 yaşın altındayken ödenen primler de prim ödeme gün sayısına dâhil ediliyor ve ayrıca emeklilik yaşının tespitinde işe giriş tarihi dikkate alınıyor.

EYT yasası ile emekli olmayı planlayan memur, SSK'lı, Bağ-Kur'lu, tarım sigortalılarının merak ettiği bazı soruların cevapları:

1- EKSİK PRİM GÜNLERİMİ YASA ÇIKMADAN, ŞİMDİDEN BORÇLANMAMDA FAYDA VAR MI?

EYT'yi beklerken hizmet dökümünü çıkararak ilk adımı atabilirsiniz. Doğum, askerlik borçlanması için yasanın çıkmasını beklemekte fayda var. Böylece ne kadar gün gün sayısına ihtiyacınız olacağını göreceksiniz. İhtiyacınız olan prim gün sayısı kadar borçlanmış olacaksınız. Asgari ücretin brütünün yüzde 30'unu, yurtdışında borçlanma yüzde 40'ını borçlanabilirsiniz. 1 Ocak 2023 tarihine kadar borçlanma tutarları değişmeyeceği için bir zararınız da olmayacak.

2- DOĞUM BORÇLANMASI İŞE BAŞLANGIÇ TARİHİNİ ÖNE ÇEKER Mİ?

Doğum borçlanması yaşı düşürmez, prim ödeme gün sayısını artırır. İki yıllık doğum borçlanması iki yıl erken emeklilik hakkı doğurur. Ancak bu durum yalnızca staj girişi ile ilk defa uzun vadeli sigorta kollarına tabi olunun süre içindeki doğumların borçlanılması için geçerli. Diğer doğum borçlanmalarında yalnızca prim ödeme gün sayısı eklenir, emeklilik yaşı değişmez. Sigortadan sonra doğan 3 çocuğa kadar borçlanma hakkı var. Her bir çocuk için 720 gün kazanılabiliyor. Böylece üç çocuk için borçlanan kadın sigortalı 2160 gün kazanıp eksik primini tamamlayarak EYT'li olabilir.

3- ASKERLİĞİ 1998 YILINDA YAPANIN SİGORTA BAŞLANGIÇ TARİHİ ÖNE ÇEKİLİR Mİ?

Askerlik borçlanmasıyla sigortalılık başlangıç tarihi borçlandırılan gün sayısı kadar geriye çekiliyor. Bu durum yaş olarak daha erken bir tarihte emeklilik imkânı sağlıyor. Örneğin; 2001 yılında işe girmiş ancak 1998 yılında askerlik yapmışsa borçlanıp öne çekebilir.

4- 1997 YILINDA İŞE GİRİŞİM GÖRÜNÜYOR AMA PRİMİM YATIRILMAMIŞ BU DURUMDA NE YAPMALIYIM?

İşe girişiniz var ama prim yatırılmadıysa dava açmanız gerekiyor. Fiilen 8 Eylül 1999 öncesi çalışıp ancak sigorta girişi geç yapıldıysa da dava açma var. Her iki durumda da zaman aşımı süresi bulunmuyor. Ancak bu tarihten önce işe girdiniz ancak hiçbir şekilde sigorta girişiniz yapılmadıysa hak düşürücü süre nedeniyle dava açamazsınız. Yine stajyer, çırak olmadığı halde böyle başlatılanların da itiraz hakkı var. Prim belgeleri olan SGK'ya olmayanlar da mahkemeye başvurarak hizmet tespitine gitmeli.

5- İŞE GİRİŞ TARİHİM NİSAN 1999, GEÇEN YIL YURTDIŞI BORÇLANMASI YAPTIM YAŞI BEKLİYORUM, EYT'DEN YARARLANABİLECEK MİYİM?

Türkiye'nin 18 ülkeyle sosyal güvenlik anlaşması bulunuyor. Yurtdışındaki Türk vatandaşları da borçlanma ile EYT'li olabilir.

6- EYT KAPSAMINDA OLANLAR HANGİ STATÜDEN EMEKLİ OLACAK?

Hizmet dökümünde son 2 bin 520 gün hangi statüden (Bağ-Kur, SSK, Emekli Sandığı) belirleyici olacak. EYT belirlenirken çeşitli kurumlardan sigortalı çalışanlar da değerlendirmeye alınıyor. Örneğin düzenleme işe başlangıç tarihi 1999 öncesi banka sandıklarında olanları da kapsayacak. Bağ-Kur kapsamında işyeri açıp, şirket ortağı olup primlerini yatırmadığı için dondurulan günler yeniden kazanılabilecek. Geçmiş günlerini ihya edecek olanlar ihtiyaçları olan prim gün sayısı kadar asgari ücret üzerinden ödeme yaparak prim ekletebilecek.

7- 18 YAŞINDAN ÖNCE YAPILAN SİGORTA EMEKLİLİĞİ ÖNE ÇEKER Mİ?

1 Nisan 1981'e kadar 18 yaşından küçükken yapılan sigorta süresi açısından başlangıç sayılıyor. 18 yaşından küçükken ödenen primler prim ödeme gün sayısına dâhil ediliyor, işe giriş tarihi emeklilik yaşının tespitinde dikkate alınıyor. Bu tarihten sonra yapılan sigortada 18 yaşın doldurulduğu tarih dikkate alınıyor.1 Nisan 1981-8 Eylül 1999 tarihleri arasında emeklilik açısından sigorta başlangıcı tarihi için 18 yaşın doldurulduğu tarih arınıyor. 18 yaştan küçük başlangıçlar sigortalılık başlangıcı açısından dikkate alınmıyor.

8- EMEKLİLİKTE 2520 KURALI NEDİR?

Emeklilikte çalışılan en son ödenen 2520 gün prim ödemesi içinde hangi sigortalılık statüsünde prim ödendiğine bakılıyor. Bu süre içinde SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı sistemlerinden hangisinde fazla prim ödendiyse o sosyal güvenlik sistemi üzerinden emekli olunacağı anlamına geliyor. EYT kapsamında emekli olacaklar için de emeklilik işlemleri bu sürede hangi statü daha fazla ise ona göre yapılacak.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, geçtiğimiz günlerde emeklilik sisteminin bir standarda oturtulması gerektiği yönünde açıklamalarda bulunmuştu.

Esnafın bazı sorunlarının mevzuatla ilgili olduğuna ve prim gün sayısındaki farklılığın ciddi bir sorun olduğuna dikkat çektiği açıklamasında Bakan Bilgin, bu durumun eşitlenmesi gerektiğini belirterek “Bunu eşitleyecek bir düzenlemeyi yapacağımızı size söyleyeyim. Burada emekliliği hak etme şartlarını standardize etmemiz lazım.” ifadelerini kullanmıştı.

Bakan Bilgin’in konuyla ilgili yaptığı açıklamadaki sözleri bir reformun da habercisi olmuştu.

EYT KAPSAMINA GİREBİLMEK VE EMEKLİ MAAŞINI ARTIRMAK İÇİN ALTIN DEĞERİNDE BİLGİ

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesinde son viraja girilirken milyonlarca emekli adayı yasa teklifini bekliyor. 2000 ve 2001 yıllarında sigortalı çalışmaya başlayanlar da EYT kapsamına girmenin yollarını ararken işe giriş tarihi ve prim gün sayısını artıracak formüller merak ediliyor. Emekli aylığını artırmak için 2000 öncesi yüksek tavandan borçlanmak ve askerlik borçlanması kritik önem taşıyor.

EMEKLİ AYLIĞINI ARTIRMANIN YOLLARI

Sabah’tan Hazal Ateş’in haberine göre; 1996, 1997, 1998 ve 1999'da yatırılan primler ise emekli aylığını artırmada altın değeri taşıyor. Bundan dolayı da emekli aylığını artırmak için 2000 öncesi yüksek tavandan borçlanmakta fayda var.

ASKERLİK BORÇLANMASI

2000 yılından önce fiili hizmet zammıyla çalışılması durumunda yıpranma süresi başlangıcı geri çekiyor.  Askerlikten önce herhangi bir sigorta kolundan işe başlamayanların askerlik borçlanması yapması durumunda emeklilik yaş ve günleri öne çekiyor.

EMEKLİLİKTE, AYLIĞI ARTIRMADA 2000 ÖNCESİ PRİMLERİN ÖNEMİ

Emekli aylığını artırmada SGK’ya bildirilen primler büyük önem taşıyor. Gösterge sisteminin esas alındığı 2000 öncesi primler emekli aylığını yükseltiyor. Bundan dolayı da 1996, 1997, 1998 ve 1999 yıllarında yatırılan primler aylığı artırmada önem taşıyor. Emekli aylığını artırmak için 2000 öncesi yüksek tavandan borçlanmakta fayda bulunuyor.

ASKERLİK BORÇLANMASI İKİ DETAY

Askerliğini sigortalı olarak bir işe başlamadan önce yapanlar hem prim gün sayısını artırabilir hem de sigorta tarihini geriye götürebilir. Askerlikten önce bir işte çalışmayanların askerlik borçlanması yapması, yaş ve günlerini öne çekmesinde yarar bulunuyor.

Askerliğini sigortalı bir işe girdikten sonra yapanların borçlanması ise sadece prim ödeme gün sayısını artırıyor. Emeklilik tarihini öne çekmiyor. Şubat 2000 tarihinde sigortalı işe başlayıp askerliğini 1999 yılında yapan borçlanarak emekli olabiliyor.

EYT YASASI İLE KÖKLÜ DEĞİŞİKLİKLER OLACAK!

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) yasası ile emeklilik sisteminde köklü bir değişiklik olacak. Milyonlarca Bağ-kur ve SKK’lıyı yakından ilgilendiren yeni bir düzenleme geliyor. Yeni sorunlarla karşılaşılmaması adına kurumlar arasındaki farklılıklar giderilerek emeklilik sisteminde yeni bir standart getirilecek. Böylece emekli maaşı hak sahipliği konusunda tüm işlemler tek bir model üzerinden yürütülerek karar verilecek ve yeni mağduriyetlerin önüne geçilecek.