Petrol fiyatlarında korkutan senaryo! İran devreye girerse dünya durgunluğa girer
Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasının ardından gelişen süreçte dünya ekonomilerinin pandemiyle girdiği olumsuz hava daha da karamsar bir tabloya evrildi. Yapışkan enflasyon riskleri ve petrol fiyatlarına yönelik endişelerin yükseldiği ortamda bu kez, Orta-Doğu’daki gerginlik tedirginliği artırdı. Uzmanlara göre İran'ın devreye girdiği senaryoda dünya stagflasyon sürüklenebilir
Rusya’nın Ukrayna’yı 24 Şubat 2022’de vurmaya başlamasının üzerinden 20 ay geçti. Pandemi kapanmalarıyla beraber gelişen ekonomik sıkıntılardan dünya yakasını henüz kurtarmamışken bu kez Orta Doğu’da yeni bir krizin fitili ateşlendi. Geçtiğimiz Cumartesi başlayan İsrail-Filistin çatışmaları insanı endişeleri beraberinde getirirken piyasalarda ‘öngörülemez’ bir sürece de yol açtı. Piri Reis Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, tgrthaber.com’a özel açıklamalarda bulunarak gelişebilecek yeni durumları değerlendirdi.
Rusya-Ukrayna Savaşı iki ülkeye verdiği zararın yanı sıra Avrupa ve Moskova hükümeti arasında enerji savaşına da dönüştü. Mayıs 2022’de petrol fiyatları 120 dolara kadar dayanarak son 10 yılın rekorunu kırdı. Yükselen enflasyon Fed gibi küresel piyasaları etkileyen Merkez Bankaları’nın faiz artırımlarını destekledi. Gelişmekte olan para birimleri dolara karşı değer kaybederken dolar endeksi savaşın başlamasının ardından 2022 Eylül’de 114’ e yükseldi. Hem ons hem de gram tarafında altında da rekor seviyeler gözlendi.
BÜYÜME TAHMİNLERİ TARİHSEL ORTALAMANIN ALTINDA
IMF’nin Dünya Ekonomik Görünüm Raporu'nun ekim sayısını "Küresel Farlılıklarda Gezinme" başlığıyla yayımladı. Küresel ekonomik büyüme beklentisini bu yıl için yüzde 3 olarak korurken, gelecek yıla dair tahminini yüzde 3'ten yüzde 2,9'a indirdi. IMF raporunda asıl dikkat çeken ise büyüme tahminlerinin tarihsel ortalamanın altında kaldığının kaydedilmesi oldu.
PETROL FİYATLARI TAKİP EDİLİYOR
Çatışmaların başlamasıyla en büyük oynaklıklardan biri petrolde oldu. Petrol fiyatları 84 dolara çekilmesi sonrası 88 doları gördü. Petrol 12 Ekim tarihi itibariyle 86 dolarda seyrediyor. Suudi Arabistan ve Rusya’nın hamleleri ile 95 doları gören petrol bu rakamın altında olsa da küresel risklerin artmasına bağlı olarak ekonomileri tehdit edecek noktaya gelebilir.
OPEC üyesi İran dünyada en çok petrol üreten ve ihraç eden ülkeler arasında yer alıyor. Bu nedenle Orta Doğu’da yaşanan herhangi bir gelişmede petrol fiyatlarını belirleyici ülkelerden olan İran kilit rol üstleniyor. ABD Enerji Enformasyon İdaresi raporuna göre, İran 2023 yılının ilk beş ayında 19 milyar dolarlık petrol sattı. Dünya ham petrol sevkiyatını takip eden TankerTrackers’a göre ağustos ayı ihracatı, bu yılki en yüksek aylık ihracat oldu.
İran Ulusal Petrol Şirketi Genel Müdürü Muhsin Hüceste Mehr, ülkenin ham petrol üretiminin Eylül ayı sonunda günde 3 milyon 400 bin varile ulaşabileceğini ifade eden açıklamalar yaptı. İran zaman zaman ABD yaptırımları ile mücadele etmek zorunda kalsa da dünyanın en büyük petrol üreticilerin biri olmayı sürdürdü.
KRİTİK BELİRLEYİCİ, SÜRECİN YAYILMASI
Piri Reis Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, konuya dair değerlendirmesinde şunları kaydetti: Görüşlerime insanı açıdan çok büyük bir sıkıntı olduğunu ve çok üzücü olduğunu vurgulayarak başlamak istiyorum. Piyasa boyutuna bakacak olursak sürecin yayılması kritik bir belirleyici olacak. Eğer savaş süreci yaygınlaşırsa özellikle İran’ı işin için çekecek şekilde o zaman Rusya-Ukrayna meselesinden daha büyük bir sıkıntı ortaya çıkar. Ama eğer bölgede kalırsa o zaman sınırlı bir etki olacak.
Bununda özellikle ilk yansıyacağı yerler petrol ve altın fiyatları olacak. Yaygınlaşma ihtimalinde küresel ekonomi stagflasyon doğru gider. Stagflasyonda piyasaların hiç sevmediği bir ortam. Güvenli liman arayışı artan böyle bir ortamda. Stagflasyon hem enflasyon hem de durgunluktur. Yüksek petrol fiyatları talebi bütün dünyada yavaşlatır. O yüzde enflasyon arkasından durgunluk ortaya çıkar.
