Rekabet Kurumu’ndan zincir marketler için öneri: Güçleri sınırlandırılmalı

Enflasyon artışının etkisini azaltmak için tem gıda ürünlerinde KDV indirilmişti. Ancak birçok market indirimi ya etiketlere yansıtmadı ya da indirim öncesi fahiş fiyat artışları yaptılar. Bu fırsatçılığa yönelik Ticaret Bakanlığı'nın çalışmaları hız kesmeden devam ediyor.

Rekabet Kurumu Başkanı Birol Küle, zincir marketlere yönelik ilkinden daha büyük ikinci bir soruşturmanın ilerlediğini, bu soruşturmada “kartel” ve “fiyat belirleme ihlali” iddialarının olduğunu söylemişti. Konuyla ilgili Rekabet Kurumunun hazırladığı “Yaş Sebze ve Meyve Sektör İncelemesi Raporu” tamamlandı.

Rekabet Kurumu'nun hazırladığı Yaş Sebze ve Meyve Sektör İncelemesi Raporu'nda fiyat artışlarının sebeplerine ve alınması gereken tedbirlere yönelik önemli tespitler yapıldı.

İSTİKRARSIZLIĞIN EN ÖNEMLİ NEDENİ

Nihai ürün fiyatlarında yaşanan fiyat artışı veya düşüşü sonraki yıl üretimini de doğrudan etkilerken, üretim eksikliği veya fazlalığı ortaya çıkıyor. Bu durum, tarımsal ürün fiyatlarındaki istikrarsızlığın en önemli nedenlerinden birini oluşturuyor.

Rapora göre tarımsal üretim gerçekleştiren oyuncular, önemli oranda rekabet ederken, bu oyuncular ihtiyaçları olan girdileri çoğunlukla "oligopol" piyasalardan sağlıyor. Söz konusu problemin, üreticiler üzerindeki etkisinin hafifletilmesi gerekiyor.

MERKEZ BİRLİĞİ OLUŞTURULSUN

Küçük çiftçiler, ürünlerini satarken çoğunlukla aracı tüccar ya da komisyoncularla karşı karşıya kalıyor. Bu elden ele geçişler sonucunda ürünün fiyatı artıyor ve bu yüksek fiyat, tüketici talebinin düşmesine neden oluyor.
Raporda, bağımsız olarak faaliyet gösteren bir tarım satış kooperatifinin, yerel aracılarla rekabet edebilmesine, bazı aracıları ortadan kaldırabilmesine ve ortaklarına bazı teknik avantajlar sağlayabilmesine karşın bazı ürünlerin imalatını ya da ihracatını elinde bulunduran büyük tüccar ve sanayicilerle rekabet etmesi için bölge çapında birlikler ve ülke çapında bir merkez birliği oluşturmaları önerildi.

4 TEŞEBBÜS PAZARIN YARISINA HÂKİM

Söz konusu raporda zincir marketlerin payları da ele alındı. Buna göre, yalnızca 4 teşebbüs, pazarın yarısından fazlasına hâkim durumda. Perakende sektöründe süpermarketlerin payının artıyor olması ürünlerin üretildiği, paketlendiği ve tedarik edildiği pazarı da şekillendirmeye başladı. Bu yoğunlaşmanın sonuçlarından biri de bu yapıların tedarik zincirindeki alıcı gücünün artışı olarak ortaya çıktı.

Tarımsal üreticilerin, zincirin diğer aktörleri karşısında müzakerelerinde çok az pazarlık gücüne sahip olduğu belirtilen raporda, tedarik zincirindeki diğer aktörlerin güçlerinin sınırlandırılması durumunda, çiftçilerin gelirlerinin artırılması, arz güvenliği ve tüketici fiyatlarının makul seviyelere gelmesi, amaçlara birlikte ulaşılabilmesinin mümkün hale geleceği ifade edildi.

GİRDİLERDE YERLİ ÜRETİM SAĞLANMALI

Raporda ayrıca tarımsal üretimde, girdi kalemleri ithalata ve dolayısı ile döviz kuruna bağımlı olunması nedeniyle oldukça maliyetli. Bu nedenle kısa dönemde söz konusu girdilerin sübvanse edilmesi, uzun dönemde ise bu alanlarda olabildiğince yerli üretimin sağlanması hem fiyatlar hem de arz güvenliği için önem taşıyor.
Yeterli üretimin sağlanması için ihracat ve ithalat politikaları da dahil olmak üzere, "üretim planlaması" yapılması, bunun için Tarım ve Orman Bakanlığı nezdinde komisyon oluşturulması, destekleme politikaları, üretim planlaması kapsamında yeniden ele alınması rapordaki tavsiyeler arasında yer aldı.

ÜRETİCİ BİRLİKLERİ YAPILANDIRILMALI

Tedarik zincirinin boyunun kısaltılması için aracıların üstlendikleri fonksiyonların üretici birlikleri vasıtası ile yerine getirilmesi, bu çerçevede üretici birliklerinin yeniden yapılandırılması, Tarım ve Orman ile Ticaret bakanlıkları önderliğinde komisyon oluşturulması gerektiği belirtildi.