873 adet kusuru var! F35 kazaları önlenemiyor

1995 yılında Amerikalı şirket Lockheed Martin’in ana yükleniciliğini üstlendiği F-35​ programına aynı yıl Birleşik Krallık da kurucu üye olarak katıldı. İtalya, Hollanda, Danimarka​, Norveç, Kanada, Avustralya ve Türkiye​ F35 programına ‘Konsept Gösterim Safhasında’ dahil oldu. 2006 yılına kadar süren çalışmalar sonucunda ilk uçuşunu gerçekleştiren F35 Savaş uçağı ABD’de ‘çok rollü, hayalet avcı uçağı olarak anılmaya başlandı.

ARALIK 2006 İLK UÇUŞ

Farklı türden uçakların geliştirilmesinin yüksek maliyetli olmasından dolayı hem hava üstünlüğünü hem de saldırı görevlerini yerine getirmesi hedefiyle üretilen F35’de tüm özellikler birleştirildi. 5. Nesil savaş uçağı olan F35’leri tek pilot kullanacak şekilde üretildi. 15,67 metre uzunluğa, 13,10 metre de kanat açıklığına sahip uçağın tek motoru bulunuyor.

Tüm dünyanın dikkatle takip ettiği ve alternatifi olmayacağı düşünülen F35 Savaş uçakları için ‘2040 yılına kadar başka hiçbir uçak üretmeye gerek kalmayacak’ deniliyordu.

"KENDİMİZ ÜRETİRİZ"

Türkiye, F35 programının geliştirilmesi için en önemli ülke konumunda bulunuyordu. Ancak ABD​, 2019 yılında Rusya ile Türkiye arasında yapılan hava savunma sistemi S400’lerin satın alınması gerekçe gösterilerek F35 programından çıkarıldı. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan’da konuyla ilgili yaptığı bir konuşmada; “Biz anlaşmanın gereği ABD’ye 900 milyon dolar ödeme yaptık. F35’lerin bize verilmesi gerekiyor. Verilir verilmez… Artık dünya tek ülkeden ibaret değil. ABD vermezse biz başka ülkeden bunları temin ederiz veya üretiriz.” Demişti.

ABD yapımı F35 Savaş uçaklarını alan ülkelerin, ortak açıklamalarına bakıldığında ise; sistem karmaşıklığı, balonlaşan maliyetleri, geciken teslimatları ve güvenlik sıkıntısı olduğu konuşuluyor.

F35 SAVAŞ UÇAĞININ YAŞADIĞI KAZALAR

• 2016 yılında ABD’de Mountain Home Hava Üssünde F35 Savaş uçağı yandı.

• 2021’in mart ayına kadar ABD'nin 3, Japonya'nın da 1 olmak üzere toplam 4 adet F-35 uçağı düştü.
• 12 Mart 2021’de ise gece görevi için havalanan F-35B’den ateşlenen 25 milimetrelik mermi, namlu ağzından çıktıktan hemen sonra infilak etti. Uçağın gövdesinde 2 milyon 500 bin dolar tutarında “A sınıfı” hasar oluştu.

• 17 Kasım 2021’de İngiliz Kraliyet Donanması’na ait bir F-35 savaş uçağı, İngiltere'nin amiral gemisi HMS Queen Elizabeth uçak gemisinden havalanırken Akdeniz’e düştü.
• Ocak 2022’de Güney Kore Hava Kuvvetleri’ne ait F-35A, iniş takımında çıkan arıza nedeniyle Seosan hava üssüne zorunlu iniş yaptı.
• Yine Ocak ayında Güney Çin Denizi'nde bulunan USS Carl Vinson uçak gemisine inmeye çalıştığı sırada ABD’ye ait bir F-35C savaş uçağı düştü. Uçağın enkazının denizden çıkarılması uzun sürerken enkazın Çin tarafından ele geçirilmemesi için bölgede geniş güvenlik önemleri alınmıştı.

• Ağustos 2022’de Danimarka medyası, Lockheed Martin’in ülkeye teslim ettiği altı adet F-35 savaş uçağından en az ikisinin fırlatma koltuklarının arızalı olduğunu yazdı.
• Ekim 2022’de ABD'nin Utah eyaletinde F-35 savaş uçağı, Hill Hava Kuvvetleri Üssü'nde piste inerken yere çakıldı.
• Kasım 2022’de Japonya'nın Kadena Hava Üssü'nde konuşlu ABD'ye ait F-35 savaş uçağı, teknik arıza nedeniyle iniş takımlarının üzerine çöktü. Uçağın burun kısmının zarar gördüğü açıklandı.

Eylül 2023’de ABD’de Güney Carolina eyaleti üzerinde seyrederken kaybolan F35 savaş uçağı için, ABD yönetimi ‘aksilik’ diyerek açıklama yaptı. Bu açıklama ABD’de uzun süre konuşuldu. Kongre üyeleri ABD yönetimini suçladı.

Defalarca yaşanan kazaların üstüne dün bir yenisi daha eklendi.  F35 savaş uçağı, Albuquerque International'dan kalkış sırasında bilinmeyen bir sebeple düştü. Eğitim tatbikatı sırasında düşen uçağın parçalandığı bildirilirken, pilotun koltuk fırlatma yöntemiyle kurtulduğu öğrenildi.

ABD Savunma Bakanlığı Test ve Değerlendirme Ofisi, sürekli şikâyet alan bu savaş uçakları için yaptığı araştırma sonucunda 873 adet kusur tespit edildiğini açıklamıştı. Bu kusurlardan 10’u, pilotların güvenliğini tehlikeye atabilecek ve askeri operasyonların verimliliğini düşürebilecek kadar önemli olduğu belirtildi.

Halihazırda bugüne kadar arızalar nedeniyle kaza kırıma uğrayan F-35’ler de kusurların ne kadar ciddi boyutlarda olduğunu gösteriyor.

F35 programının CEO’su Jim Taiclet, yaptığı bir açıklamada 2024 yılında teslimatını gerçekleştirecekleri 75 ila 110 adet uçağın teslim tarihlerinde gecikmeler olabilir dedi. 2024’ün ilk çeyreğinde teslim edilmesi gereken uçaklar yılın son çeyreğine ertelendi.

Yaşanan bu gecikmenin sonucu olarak, şimdiden 400 milyon dolarlık bir zarar olduğunu ve daha da artabileceğini sözlerine ekledi.