Rum bir çocuk ve bir ilçenin ABD’ye göçü
Amerika Birleşik Devletlerinde (ABD) yaşayan Türklerin yüzde 80 gibi büyük bir bölümü Giresun’un Yağlıdere İlçesi nüfusuna kayıtlı. Peki, genel nüfusu 16 bin 219 olan ilçenin nüfusunun 2 katı kadar vatandaşı ABD’ye nasıl göç etti? Göçün hikayesi nasıl başladı.
Hikaye, 30 Ocak 1923 tarihinde Türkiye ile Yunanistan arasında imzalanan “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesine ilişkin Sözleşme ve Protokol” sonrası başlıyor.
“Yetim bir çocuk Lefter”
Mübadele ile Doğu Karadeniz’den de Yunanistan'a göç başlar fakat birkaç aile doğdukları toprakları bırakmaz. Doğduğu toprağı bırakmak istemeyen ailelerden birisi Yağlıdere ilçesi sınırlarında bulunan Gebekilise köyü olan ve mübadele ile Çağlayan köyü isimi alan bölgede yaşamını sürdürür fakat 1930 yılında ailede göç etmek zorunda kalır. Göçe hazırlanan ailede ilk önce evin en büyüğü olan dede sonra anne vefat eder. Baba ise Yunanistan’a gidip bir düzen kurmak ister ve bunun için yala olarak Yağlıdere'den yaya olarak yola çıkar ve Sivas Suşehri’ne kadar yürüyerek gider fakat yolda hastalanınca vefat eder ve orada defnedilir. Aileden geriye kalan iki çocuğa köylü sahip çıkar. Küçük yaşta yetim kalan Lefter ve kız kardeşi yaşları 18’i geçince akrabalarını aramak için köyden ayrılır. Gemiyle İstanbul'a oradan da trenle ilk önce Yunanistan’a oradan da bir süre sonra ise gemiyle Amerika’ya göç ederler. İşte bu göç hikayesi bir ilçenin ABD'ye uzanan yolculuğunu başlatır.
“Vefa borcunu ödemek için ABD’ye göçü başlatır”
Kendisine bakan aileyi hiç unutamayan Lefter 1963 yılında ABD’den doğduğu topraklar olan o zaman ki ismi Camiyanı olan Yağlıdere ilçesine gelir ve köyüne çıkar. Burada kendisine bakan yaşlı kadını arayan Lefter köylülerden kendisini büyüten kadının öldüğünü öğrenir. Doğduğu toprakların maddi zorluklar yaşadığını da gören Lefter ilçeden tek ayrılmak istemez. Kendisi ile bir kişiyi ABD’ye götürmek için işlemleri başlatan Lefter’e ilk başta kimse sıcak bakmaz ama ilçede terzilik yapan İzzet Aydın gitmek istediğini söyler. Böylelikle ilk Yağlıdereli 1969 yılında ABD’ye göç eder. İzzet Aydın’ın ardından başlayan göç 1985 yılına kadar 2-3 kişi olarak devam eder ve yıl 1985’i gösterdiğinde göç dalgası başlar.
20 Bin Yağlıdereli ABD’ye göç etti
Rum Lefter’in İzzet Aydın ile başlattığı göç 2017 yılına gelindiğinde de devam etmekle birlikte ABD’de bulunan Yağlıdereli sayısı ise resmi olan ve olmayanlar birlikte 20 bini buldu. Rum bir çocukla başlayan göçü ve mübadeleyi anlatan Çağlayan köyünün en yaşlısı olan 85 yaşındaki Halil Önal, “Bu köy öncesinde Müslüman köyü ama Gümüşhane’den bölgeye gelen Rumlar köye kilise yapınca buranın adı ‘Gebekilise’ oluyor. Mübadele olunca burası Yunanistan’daki Türklere veriliyor oradaki Türkler ise buraya gelmiyor İstanbul ve Bursa gibi yerlere yerleşiyor. Buradaki yerleri de Feridunoğlu Mehmet Bey denilen Topal Osman’ın yeğenine satıyorlar. Gümüşhane Rumları'nın burada iki asır mazisi var. Buraya gelen tarihçilerin anlatmasına göre. Burada onlardan kalan Kilise ve evler var” dedi.
Mübadeleden sonra ilk ziyaret
Rumlar'ın 1963 ve 67 yıllarında ziyaret için bölgeye yeniden geldiklerini belirten Önal, ziyarete gelen Rumlar ile arasında geçen sohbeti anlatarak “1963’de gelenin ismi Lefter idi. 67’de gelen ise Pedro isimli bir Rum'du. Bizlere buradan nasıl gittiklerini anlattılar. Mübadele başladığında kimisi yürüme Sivas Suşehri’ne kadar gidiyorlar. Buradan kış günü hastalanan olunca oradan geri dönüyorlar ve Giresun limandan gemiyle İstanbul’a oradan trenle Yunanistan’a gidiyorlar. Lefter ile kız kardeşi bir zaman Tekke köyünde kalmış buradan gidişini ise şöyle anlattı, kız kardeşi ile beraber Osman Ağa'nın adamlarına iki kırmızı lira verdiklerini söyledi ve gemiyle önce İstanbul'a oradan da trenle Yunanistan’a gittiklerini. Yunanistan’da kaldıktan sonra Amerika’ya gitmişler” diye konuştu.
Giresun’a ABD’yi açan kapı: Lefter
Amerika’yı Giresunlular'a tanıtanın Lefter olduğunu kaydeden köy sakinlerinden Mehmet Önal, “Lefter'in sayesinde Yağlıdereliler ABD'ye gitti ve gerçekten benim inancıma göre iyi bir dostluk yaptı. Lefter’in dedesinin mezarı burada bulunan kilisenin kapısında, babasının mezarı ise Suşehri’nde. Lefter buraya geldiği zamanda rahmetlik babamla beraber burada geziyorlardı. Lefter burada saygıyı sevgiyi gördüğü için devamlı gelip gidiyordu” şeklinde konuştu.
“Onları doğdukları topraklara bekliyoruz”
Yağlıdere ilçesine bağlı Üçtepe Belde Belediye Başkanı Harun Öztürk ise ABD’ ye göçü başlatan Lefter’i araştırdıklarını ama kendisine ve çocuklarına dair henüz bir bulguya rastlayamadıklarını söyledi. Öztürk “Amerika'daki Giresunlular derneğinden olan arkadaşlara biz gerekli bilgiler verdik onlar gerekli araştırmaları yapıyorlar. Eğer çocuklarına ulaşırsak kendilerini dedelerinin köyüne davet edeceğiz" ifadelerini kullandı.
