Rusya-Ukrayna son durum ne, iki ülke arasında neler oluyor? Son dakika gelişmeleri ve açıklamalar...

Vladimir Putin, dün gece yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında Donetsk ve Lugansk bölgelerinin bağımsızlığını resmen tanıdıklarını ifade etti. Bunun üzerine dünya gündemi daha da hareketlendi ve Ukrayna Rusya arasında tırmanan gerginlik, birçok ülkeden gelen açıklamalarda birlikte, daha da arttı. Peki, Rusya ile Ukrayna arasında ne oldu, neler olacak? Rusya ile Ukrayna krizinde son durum ve son dakika gelişmeleri neler? Konuya ilişkin detaylar, açıklamalar ile birlikte haberimizde...

RUSYA UKRAYNA ARASINDAKİ GERGİNLİK NASIL BAŞLADI, SEBEBİ NEDİR?

Rusya Ukrayna krizinin başlangıcı yıllar öncesine dayanmaktadır ve bu kriz büyüyerek son haline gelmiştir. Özellikle de son dönemde Ukrayna’nın Batı ülkeleriyle yakınlaşmasından hoşlanmayan Rusya, Ukrayna ile ilk kırılmayı Mart 2014’te Kırım’ın ilhakı ile yaşadı. İki ülke arasındaki gerginlik Orta Çağa’a kadar dayanmaktadır ve Rusya lideri Vladimir Putin iki ülkeyi sık sık “tek halk” olarak nitelendirmektedir. 

Sovyet Birliği'nin 1991 yılında  dağılmasının ardından Rusya, Ukrayna ve Belarus "Bağımsız Devletler Topluluğu"nu kurmuştur. Rusya’nın bu topluluktaki amacı hem nufüzunu devam ettirmek hem de ucuz doğal gaz arzı yoluyla ülkeleri yeniden kendisine bağlayabilmekti ancak Belarus, Moskova ile yakın bir ittifak kurarken, Ukrayna yönünü gün geçtikçe Batı’ya doğru çevirdi.

Rusya ile Ukrayna arasında devam eden mecburi ilişki, Mart 2014’te, Rusya'nın Ukrayna’da yaşanan otorite boşluğundan yararlanan Kırım’ı ilhak etmesiyle zora girmeye başladı. Ukrayna’nın doğusunda kalan ve Rusya sınırında bulunan Donetsk’te; Rusya’dan destek alan Rus yanlısı ayrılıkçılarla Ukrayna ordusu arasında da çatışmalar yaşanması üzerine, Ukrayna’da yaşayan vatandaşlar da Rus ve Batı yanlıları olarak ikiye ayrıldı. 

Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ise yaptığı açıklamada, Rusya’nın, “Pekin Kış Olimpiyatları” bitmeden Ukrayna’yı işgale başlama ihtimalinden bahsetti. Sullivan, Ukrayna’da başlayacağı düşünülen işgal nedeni ile Amerikalıların derhal ülkeyi terk etmesi gerektiğini ve işgal durumunda tahliye operasyonu yapmayacaklarının altını çizdi. 

Bunun üzerine, Rusya Dışişleri Bakanlığı yazılı bir açıklama yaparak, işgal haberlerinin gerçeği yansıtmadığını belirtti ve “Rusya Federasyonu'nun güvenlik garantileri konusundaki haklı taleplerini itibarsızlaştırmak için Moskova'ya karşı koordineli bir enformasyon saldırısı gerçekleşiyor. Batı ülkeleri ve Batı medyası, Ukrayna çevresindeki yapay gerilimi tırmandırmak için kumpas başlattı” diyerek, bu açıklamaların "kumpas" olduğunu ifade etti. 

"İşgal" açıklamaları yapılmasının üzerine gerilim artarken; Batı basınıı, işgal planının ayrıntılarını paylaştı ve Kremlin’deki komutanlar tarafından sunulan planlara göre, Rusya, 130 bin askerle Ukrayna hükümetini devirmek için çok boyutlu bir plan hazırladığı arz edildi. İngiliz Daily Mail Gazetesi, Rusya'nın Belarus ve Kırım’dan Ukrayna’ya gireceğini, ardından ülkenin doğu sınırında konuşlandırılan Rus askerlerinin hızla Kiev’e ulaşarak Ukrayna hükümetini indirmesini planladıklarını yazdı ve işgal planını anlattı. Doğudan ülkeye girmesi planlanan Rus askerlerinin, Ukrayna’nın doğudaki birliklerinin başkenti savunmak için Kiev’e ulaşmasını da engelleyeceğini belirtti. Ayrıca, söz konusu işgal planını hız gerektirdiği için Rusya’nın daha hafif araçları ve silah sistemlerini tercih ettiği bilgisi paylaşıldı. 

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Ukrayna’da "Batı yanlısı hükümeti" devirip yerine "Rusya yanlısı bir hükümet" getirmeyi planladığını düşünen Batılı ülkeler, Rusya'nın 130 bin askerle Ukrayna’yı farklı cephelerden kuşattığını ve sınırına asker göndererek 20 bin Rus askerinin de birliklere katılmak üzere hazır beklediğini iddia etti. Ukrayna'yı işgal etmek için Rusya’daki muharebe birliklerinin yüzde 60’ının hazır olduğu bildirilirken; kaynaklar Rusya’nın Kiev’e hızla ulaşmak zorunda olduğunu ve planını buna göre yaptığının altını çiziyor.

İddialara göre, ayrıntılı işgal planı Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e sunulacak, ardından Putin işgalle ilgili kararı verdikten sonra, Rus askerlerinin konuşlandırıldığı Belarus’un güney sınırına 240 kilometre uzaklıkta ve Rus birlikleri Kiev'e 6 saatte ulaşarak planını gerçekleştirecek.

Kaynaklar tarafından verilen bir başka bilgiye göre de, Rusya'nın sıcak çatışmaya girmek istemediği için "kansız bir darbe" amaçladığını fakat Ukraynalıların ülkeyi savunmadaki kararlığını fazla hafife aldığı ifade ediliyor. İşgal planının hayata geçirilmesi halinde, sonuçları beklenilenin aksine çok kanlı olabilileceği ve çok sayıda insanın ölebileceğini, işgal planının hayata geçirilmesi halinde, Rusya için ekonomik ve siyasi açıdan çok maliyetli olacağı kaydedilirken; 2014’te Kırım’ı ilhak eden Rusya, Ukrayna sınırına binlerce asker yığmasının ardından, bu iddiaların gerçeği yansıtmadığını savunuyor. 

DONBASS (LUGANSK) NEDEN KIEV'İN KONTROLÜNDE DEĞİL?

Ukrayna'da yer alan Donbass bölgesi, Rus kökenli nüfusun yoğun bulunduğu bir bölgedir. Donetsk ve Lugansk (Donbass) bölgelerinde, Şubat 2014'te ayrılıkçı gruplar ağır silahlarla hükümet yanlısı birliklere saldırması üzerine, Ukrayna ordusundan bazı silahları ele geçiren ayrılıkçılar, Kiev yönetimine göre, önemli silah ve mühimmat desteğini Rusya'dan görmüştür.

Ayrılıkçılar; sözde halk oylamalarını öne sürerek 11 Mayıs 2014'te Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Lugansk Halk Cumhuriyeti isminde iki ayrı sözde yönetim oluşturmuştur.

Kiev yönetiminin kontrolünü kaybettiği Rusya-Ukrayna sınırından Rus askeri araçlar ve ağır silahlar Donbass'a girince; Rusya'nın inkar ettiği bu durum, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği ve Teşkilatı’nın raporlarında da yer almıştır. Rus yanlısı ayrılıkçıların kontrolündeki Donetks ve Lugansk bölgeleriyle Kiev ordusunun kontrolündeki bölge arasında cephe hattı oluşturulduktan sonra, 7 yıl boyunca temas hattında zaman zaman çatışmalar yaşanmış; can kayıpları meydana gelmiştir.

RUSYA VE UKRAYNA SON DAKİKA GELİŞMELERİ VE YAPILAN AÇIKLAMALAR 

• Ukrayna lideri Vladimir Zelenskiy, konu ile ilgili dünyaya acil yardım çağrısında bulunurken, Rusya ile diplomatik ilişkilerin kesilmesinin gündemde olduğunu ifade etti. "Savaş olmayacağına ve gerilimin genele yayılmayacağına inanıyoruz" diyen Zelenskiy ayrıca, Nord Stream 2 boru hattının da tamamen kapatılması çağrısında bulundu. 
• Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, "Ukrayna'nın egemenlik hakkı yok" dedi. Lavrov'un sözlerini uluslararası haber ajansları "acil" koduyla duyurdu. 
• Avrupa Birliği Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, AB dışişleri bakanlarının toplantı yapacağını ve Rusya'nın Ukrayna'nın ayrılıkçı bölgelerini tanıması ve bu bölgelere asker göndermesi nedeniyle yaptırım kararı alınacağını söyledi. Borrell, gazetecilere yaptığı açıklamada, Moskova'nın ayrılıkçı bölgelere asker göndermesini "tam teşekküllü bir işgal" olarak nitelendirmediğini, ancak AB'nin bu bölgeyi Ukrayna toprağı olarak gördüğünü ve "Rus birliklerinin Ukrayna topraklarında olduğunu” söyledi.
• Fransa ve İtalya Dışişleri Bakanları, Rusya'ya yaptırım uygulayacaklarını açıkladı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ise "Yaptırımlara alışığız" diyerek Batı'nın tepkisine hazırlıklı olduklarını ifade etti.
• Avrupa Birliği üyesi ülkelerin büyükelçileri, Putin’in Lugansk ve Donetsk bölgelerini tanıma kararının ardından Rusya’ya yönelik olası yaptırımları görüşmek üzere toplanma kararı aldı. 
• İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Putin'in topyekün işgale hazırlandığını söyleyerek "Rus lider korkunç bir hesap hatası yaptığını anlayacak.Yaptırım paketini hemen devreye sokacağız. Kırım'ı ilhak ettiklerinde yeterince sert karşılık vermedik. Şimdiki yaptırımlarımız Rusya'yı çok sert vuracak. Bir işgal durumunda ise daha da fazlasını yapacağız. Rus gazına bağımlılığımızdan kurtulmalıyız." derken; İngiltere Sağlık Bakanı Javid ise Ukrayna'ya askeri ekipman desteğini sürdüreceklerini açıkladı.
• Ukrayna-Rusya krizinin tedarik zincirlerini etkileyeceği endişesiyle petrol fiyatlarında artış yaşanmaya devam ederken; Rusya'nın, Ukrayna'nın doğusundaki ayrılıkçı bölgelerden Donetsk ve Luhansk'ın bağımsızlığını tanımasının ardından, Brent ham petrolünün fiyatı son yedi yılın en yüksek seviyesi olan 98 dolara ulaştı. Suudi Arabistan'ın ikinci büyük ham petrol ihracatçısı olan Rusya, aynı zamanda dünyanın en büyük doğal gaz üreticisi olarak bilinmektedir. 
• Polonya lideri Andrzej Duda, Rusya'ya karşı acil yaptırım talep etti. Duda, Twitter hesabından "Saldırganı yalnızca Ukrayna'nın sağlam duruşu ve siyasi koruma durdurabilir. Yaptırımlar, hemen, şimdi" mesajını paylaşarak konu hakkında yapılması gerekenleri ifade etti. 
• Rusya Merkez Bankası, finansal istikrarın sağlanması için gerekli önlemleri almaya hazır olduğunu ve durumun kontrol altında olduğunu duyurdu.
• İngiltere Sağlık Bakanı Sajid Javid, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin şimdiden başladığını ve İngiltere'nin Rusya'ya yaptırım uygulayacağını ifade etti ve Sky News'e demeç veren Javid, "Ukrayna işgalinin başladığı sonucuna varabilirsiniz" dedi. Rusya'nın Ukrayna'ya tank ve asker gönderdiğini söyleyen Javid, "Avrupa'da çok karanlık bir güne uyanıyoruz. Bugün gördüklerimiz ve öğrendiklerimiz, Rusya Devlet Başkanı Putin'in Ukrayna'nın egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saldırmaya karar verdiğini çok açık gösteriyor.Ukrayna'daki bu ayrılıkçı doğu bölgelerini tanıdığını gördük ve tanklar ve askerler gönderdiğini şimdiden söyleyebiliriz, bu yüzden sanırım bundan Ukrayna'nın işgalinin başladığı sonucuna varabilirsiniz" dedi. 

• Litvanya Başbakanı Ingrida Šimonytė, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Ukrayna'daki iki ayrılıkçı Moskova yanlısı bölgeyi tanıma hamlesinin üzerine, "Putin, Kafka ve Orwell'i bile utandırdı: Bir diktatörün hayal gücünün sınırı yok, onun için hiçbir alçaklık yeterince alçak, hiçbir çizgi geçilemeyecek kadar kırmızı değil. Bu gece tanık olduklarımız demokratik dünya için gerçeküstü görünebilir. Ancak vereceğimiz tepki gelecek, nesiller açısından bizi tanımlayacak.” ifadelerini kullandı. 
• Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, Moskova'nın NATO'dan talep ettiği güvenlik garantilerinin altını çizerek Rusya'ya destek verdi. En üst düzey Çinli diplomat Yi, "Ülkelerin meşru güvenlik kaygılarına saygı duyulmalı" dedi.
• Fransa'nın çağrısıyla acil olarak toplanan BM Güvenlik Konseyi'nde açıklama yapan ABD Büyükelçisi Linda Thomas-Greenfield, Moskova yönetimi tarafından alınan Ukrayna'nın doğusundaki iki bölgenin bağımsızlığını tanıma kararını kınadı ve sonuçların Ukrayna, Avrupa ve dünya çapında korkunç olacağını öngördüğünü belirtti. 
• Putin'in kararının ardından hareketlenen dünya gündeminin ardından gözler, Batılı ülkelerin vereceği tepkilere çevrildi. Ukrayna lideri Vladimir Zelenskiy, ABD Başkanı Joe Biden'la 35 dakikalık bir telefon görüşmesi yaptıktan sonra kameralar karşısına geçerek açıklama yaptı. Zelenskiy, gece geç saatlerde yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında Rusya'nın eylemlerinin ülkesinin toprak bütünlüğünü ve egemenliğini ihlal ettiğini söyledi ve Rusya’nın açıklaması ne olursa olsun Ukrayna’nın uluslararası sınırlarının olduğu gibi kalacağını ifade etti. "Korkmuyoruz" diyen Zelenskiy, uluslararası ortaklarından net ve etkili destek adımları beklediğini belirtti. Amerika Birleşik Devletleri, Putin'in hamlesini hızlı bir biçimde kınadı. Putin’in kararını şiddetle kınadıklarını belirten Biden, Vladimir Zelenskiy'e, Rusya'dan gelecek herhangi bir saldırıya karşı "müttefikleri ve ortaklarıyla birlikte hızlı ve kararlı bir şekilde yanıt vereceklerini" belirtti. Biden’ın karara karşı yaptırım uygulamayı planladığı açıklandı. 
• Beyaz Saray, Biden'ın Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile telefonda görüştüğünü bildirdi. Zelenski ile telefonda konuşan bir başka lider de İngiltere Başbakanı Boris Johnson ise Ukrayna'ya savunma amaçlı askeri malzeme gönderebileceklerini belirtti. Johnson, Rusya'nın eylemlerinin uluslararası hukukun yok sayılarak "Ukrayna'nın bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünün ihlal edilmesi" olarak nitelendirirken; Johnson, bunun çok kötü bir işaret olduğunu belirtti. Rusya'yı hedef alan yeni yaptırımları bugün açıklayacak Londra Yönetiminin açıklamaları ise merak edilmeye başladı. 
• Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula Von der Leyen ve Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel ortak bir açıklama ile, "Eğer Putin savaş başlatırsa, elimizdeki en büyük güç olan ekonomik ve finansal yaptırımlarla karşılık vereceğiz çünkü ekonomi Rusya'nın zayıf noktası" dedi.
• Avustralya Başbakanı Scott Morrison, Rus birliklerinin barışı koruma söylemi taşımasına tepki göstererek, "Kabul edilemez, sebepsiz, yersiz… Barışı koruduklarına dair söylemler saçma" dedi.
• Kanada Dışişleri Bakanı Melanie Joly, ülkesinin Rusya'ya karşı yeni yaptırımlara hazırlandığını duyurdu.
• Suriye lideri Beşar Esad, Nikaragua ve Yemen'deki isyancı grup Husiler Putin'e destek verdi. 
• Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Rusya'nın Ukrayna'nın doğusundaki Donetsk ve Lugansk'ı "bağımsız ülkeler olarak tanıma kararını" reddettiklerini duyurdu. Yapılan yazılı açıklamada kararın Minsk Anlaşmaları’na aykırı olduğu ve Ukrayna’nın siyasi birliğinin, egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün açık ihlali anlamına geldiğinin altı çizildi. Taraflara sağduyu ve uluslararası hukuka riayet çağrısı yapan Dışişleri Bakanlığı, "Bu vesileyle Ukrayna’nın siyasi birliğinin ve toprak bütünlüğünün korunmasına bağlılığımızı vurguluyoruz" diyerek, Putin'in açıklamasına tepki gösterdi. 

PUTIN'DEN "DONETSK VE LUHANSK" AÇIKLAMASI

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, dün gece halka seslendi ve tüm dünya gündemini değiştiren açıklamalarda bulundu. Vladimir Putin, barış görüşmelerini fiilen sona erdirerek, Ukrayna'nın doğusundaki Donetsk ve Luhansk'ın "bağımsız ülkeler olarak tanınma" talebini kabul ettiklerini açıkladı. Bunun üzerine birçok ülke başkanı, görüşme sağlayarak toplu açıklamada bulundu. Ayrıca, birçok ülke de tepkisini ortaya koyarak, Ukrayna'ya destek sağlayabileceklerini ifade etti. 

Donetsk ve Luhansk'ta Rusya destekli isyancılar, 2014 yılından beri Ukrayna birlikleriyle savaşıyordu. Putin, iki bölgeye de barış gücü göndermeye karar verdi.Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, gece geç saatlerde yaptığı ulusa sesleniş konuşmasının ardından, Rusya'nın eylemlerinin ülkesinin toprak bütünlüğünü ve egemenliğini ihlal ettiğini ifade ederken, "korkmuyoruz ve hiç kimseye herhangi bir şey vermeyeceğiz" dedi. Zelenskiy, uluslararası ortaklarından net ve etkili destek adımları beklediğini de yineledi.