Taliban lideri kimdir? Taliban liderlik kadrosu kimlerden oluşur? Taliban kararları nasıl alınıyor?

Taliban örgütü, Afganistan'ı 1996'dan 2001'e kadar yönetti. Taliban işleyişi ve liderlik düzeni merak konusu olmaya devam ediyor. Taliban, 2001 yılında ABD’nin Afganistan hakimiyetinden sonra yönetimden çekilmek zorunda kaldı.  Zaman zaman belirli bölgelerde varlığını sürdürse de Taliban ABD yönetimini aşamıyordu. Geçtiğimiz günlerde ABD Başkanı Joe Biden Afganistan çekileceklerini duyurdu. Bu kararla birlikte ABD askerleri yavaş yavaş bölgeden çekilmeye başladı. ABD askerlerinin Afganistan’dan çekilmesi Taliban hakimiyetini güçlendirdi. Kısa sürede ilerleyen Taliban, 15 Ağustos 2021 itibarıyla ülkenin tamamını ele geçirdi. Kalıcı bir İslami hükümet kurmak istediğini söyleyen Taliban’ın sert kanunları endişeye ve korkuya neden oldu. Peki Taliban lideri kimdir? Taliban’ı kim yönetiyor? İşte Taliban yönetimi hakkında bilmeniz gerekenler. 

TALİBAN LİDERİ KİMDİR?  

Taliban Afganistan işgalinin ardından yaptığı açıklamalarda barışçıl bir yönetim kuracağını ve intikam almayacağını belirtse de daha önce uyguladığı katı kuralları nedeniyle Afganistan’da endişeye neden oldu. Taliban kurucusu Molla Muhammed Ömer'in liderliğinde Taliban televizyon, müzik, film ve makyajı yasaklamış ve 10 yaş ve üstü kızların okula gitmesini engellemişti. Taliban’ın Kabil’e girmesiyle Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani yurt dışına kaçtı. Günümüzde Afganistan yönetimini Taliban elinde tutuyor. Peki Taliban liderlik yapısı nasıldır?  

Taliban’ın bir dini lideri, 26 üyeli bir konseyi ve bir de bakanlar kabinesi bulunuyor. Taliban liderliğinde şu anda Haybatullah Akundzade bulunuyor. İşte Taliban lideri ve Taliban'in dört kilit ismi. 

Haybatullah Akundzade 

Haybatullah Akundzade, 25 Mayıs 2016'da Taliban'ın yönetimine geçti. Bir önceki Taliban lideri Akhtar Mansour 2016 yılında Afganistan-Pakistan sınırına yakın bir ABD drone saldırısında öldürülmesinin ardından yerine geçti. Haybatullah Akundzade, 1980'lerde Afganistan'daki Sovyet askeri kampanyasına karşı İslamcı direnişe katıldı. Ancak Haybatullah Akundzade’nın Taliban’a katılma nedenin askeri bir karakterden ziyade manevi bir figür olmak olduğu biliniyor. 60 yaşlarında olduğuna inanılan Haibatullah, Taliban'ın çıkış yeri olan Kandahar'dan geliyor. Haybatullah Akundzade, Afganistan'ın en büyük ve en etkili kabilelerinden biri olan Noorzai'nin bir üyesi. 1990'larda Şeriat Mahkemelerinin başkanı olarak çalıştı. Haybatullah Akundzade Şeriat Mahkemeleri Başkanı iken Taliban, İslam hukukunun katı yorumlarına göre cezalar getirdi. Bu cezalar kapsamında katilleri ve zina yapanları alenen infaz ettiler ve hırsızların uzuvlarını kestiler. Akundzade, Taliban baş komutanı olarak siyasi, askeri ve dini işlerden sorumlu.  

Molla Abdulgani Baradar 

Molla Abdulgani Baradar, Taliban'ın fiili lideri olacağı varsayılıyor. 52 ya da 53 yaşlarında olan Molla Abdulgabni Baradar, Taliban'ın en üst düzey siyasi lideri ve 4 kurucusundan biridir. Aslen Kandahar'ın kuzeyindeki Uruzgan eyaletinden ve eski Afgan Devlet Başkanı Hamid Karzai ile aynı Popalzai kabilesinin bir klanı olan Sadozai kabilesinin bir üyesidir. İlk olarak 1979 işgalinden sonra Sovyetlere karşı ve daha sonra ABD kuvvetlerine karşı olmak üzere onlarca yıllık savaş deneyimi olan, Abdulgani Baradar örgüt içinde hatırı sayılır bir itibara sahip. Baradar, Taliban'ın kurucularından biri ve Molla Ömer ile son derece yakındı. Söylentilere göre Abdulgani Baradar Molla Ömer'in kız kardeşiyle evli. 

2010 yılında Baradar, Karaçi'de Pakistan yetkilileri tarafından tutuklandı. Baradar ABD’nin İslamabad'dan kendisini serbest bırakmasını istediği ve Doha'da barış müzakerelerine öncülük edebilmesi için 2018 yılında hapisten çıktı.  

Eski ABD Başkanı Donald Trump ile 2020'de bir telefon görüşmesi yapan Baradar, bir ABD başkanıyla doğrudan iletişim kuran ilk Taliban lideri olarak tarihe geçti.  

Muhammed Yakub  

Muhammed Yakub Taliban kurucusu Molla Ömer’in oğludur. Molla Ömer 2013 yılında tüberküloz hastalığından öldü. Taliban Molla Ömer’in ölümünü iki yıl boyunca kamuoyuna duyurmadı. Sovyet-Afgan savaşının gazisi olan Molla Ömer, Usame bin Ladin'e çok yakındı. Bu yakınlık 2001 ABD işgalinde önemli bir faktör oldu. Taliban'ın düşüşünden sonra, Molla Ömer’in yakalanması için başına 10 milyon dolarlık ödül kondu ancak Molla Ömer 12 yıl boyunca gizlenmeyi başardı. Molla Ömer Taliban tarafından müminlerin lideri olarak görülüyordu. Molla Ömer’in ölmesinin ardından yerine Akhtar Mansour geldi. Ancak bu durum Taliban içinde ayrışmaların önüne geçemedi. Akhtar Mansour ölümünün ardından gözler Molla Ömer’in oğlu Muhammed Yakub’a çevrildi. Henüz 20 yaşında olan Muhammed Yakub Taliban liderliği için çok genç ve tecrübesiz olduğunu düşünerek Haybatullah Akundzade lider olarak gösterdi. Muhammed Yakup Taliban askeri gücünün başında bulunuyor. Henüz 30’lu yaşlarında olan Taliban Komutanı Muhammed Yakub gelecek Taliban lideri olarak görülüyor.  

Siracüddin Hakkani 

Sirajuddin Hakkani, 2018 yıında ölen Hakkani örgütünün kurucu Celalddin Hakkani’nin oğludur. Sirajuddin'in 50'li yaşlarının başında olduğu biliniyor. Hakkani Örgütü, 80'lerdeki Sovyet işgaline karşı savaşan Afgan mücahit komutan Celaleddin Hakkani tarafından kuruldu. Celaleddin Hakkani o dönem CIA'in en değer verdiği komutanlardan biri olarak biliniyor.  Sovyet askerleriyle savaşan mücahitlere gelen Amerikan fon ve silahlarının dağıtımından sorumlu Pakistan askeri istihbaratı ISI de Hakkani'ye büyük değer veriyordu. 

Celaleddin Hakkani ve savaşçıları, Pakistan'ın Kuzey Veziristan bölgesinde Sovyet askerlerine karşı saldırılar düzenliyordu. İşgal sona erdikten sonra Celaleddin Hakkani, Taliban'la yakınlaştı ve 1990'larda Taliban hükümetinde bakanlık görevini üstlendi.  2001'de Taliban rejimi devrilmesinin ardından kendisi ve oğlu Siracüddin Hakkani Taliban bağlılığını sürdürdü. O tarihten beri de ülkedeki Amerikan güçleri ile savaşıyorlar. Siracüddin Hakkani şu an nerede olduğu bilinmiyor.  

Hakkani örgütü, Afgan ve NATO güçleriyle savaşan en tehlikeli gruplardan biri olarak görülüyordu. Hakkani Örgütü’nün üstlendiği olaylar:  

• Cumhurbaşkanı Hamid Karzai'ye yönelik başarısız suikast girişimi,  
• Hindistan büyükelçiliğine yapılan saldırı, 
• ABD askeri Bowe de dahil olmak üzere batılı vatandaşların fidye için kaçırılması  
• Afganistan'daki bazı üst düzey terör saldırıları.   

TALİBAN KARARLARI NASIL ALINIYOR? RUHBARİ ŞURA NEDİR?  

Taliban liderleri merak konusu olurken aynı zamanda Taliban karar mekanizması ve Taliban işleyişi de araştırılıyor. Taliban kararları Ahundzada ve Rahbari Şura tarafından alınıyor. Rahbari Şura Taliban üst düzey dayanışma ve karar makamıdır. Rahbari Şura 26 üyeden oluşur.  Rahbari Şura üyeleri genellikle 1996-2001 Taliban rejimindendir ve çoğu bundan önce İslami din adamı olarak hizmet vermiştir. 

Ruhbari Şura, yüce lider kadar önemlidir. Ruhbari Şura, Taliban içindeki herhangi bir siyasi konuda son sözü söyleyen en üst düzey liderlik konseyidir. Bireysel bakanlıklar olarak hareket eden 13 farklı komisyon üzerinde belirli bir kontrol düzeyine sahiptir. Komisyonlar ayrıca grupların işleyişiyle ilgili belirli hususlara karar verirken buna göre hareket eder. Ruhbari Şura görevleri:  

• Askeri komisyon valileri ve saha komutanlarını atamak,  
• Siyasi komisyon Doha'da gördüğümüz gibi müzakereleri yönetmek, 
• Kültür komisyonları rejimin kültürel yönlerini öngörecek vb. 

Taliban liderlik kadrosu kimlerden oluşuyor? Taliban kararları nasıl alıyor? Taliban'ı kim yönetiyor? gibi soruları cevapladık. Taliban ile ilgili görüşlerinizi yorumlara yazabilirsiniz.