Akdeniz'de bir ilk! İzmir'deki antik tiyatro kulisinde ilk tuvalet bulundu

İzmir'de 5 yıl önce başlayan kazı çalışmalarında, tüm bilim dünyasını heyecanlandıran bir keşfe imza atıldı. Smyrna Antik Kentine ait tiyatroda bulunan bir latrinanın (tuvalet) ilk kez bir tiyatro sahnesinde bulunan tuvalet olduğu açıklandı. 

İzmir’in Kadifekale semti yamacında bulunan, yaklaşık 2 bin 400 yıllık Smyrna Antik Kenti'nde yürütülen kazı çalışmalarında elde edilen bulgular, dönemin sosyal ve kültürel hayatına ışık tutmayı sürdürüyor. Bin 500 yıl önce üzeri toprakla kapanan ve gün yüzüne çıkarılması için İzmir Büyükşehir Belediyesinin de desteğiyle kazı çalışmaları süren antik kente ait tiyatroda latrina (tuvalet) bulundu.

Agora'daki kazı çalışmaları uzun süre durmuş ve ancak yaklaşık yarım yüzyıl sonra 1997 yılında İzmir Müze Müdürlüğü tarafından kazılara tekrar başlanmıştır.

"SAHNE BİNASINDA BULUNMASI BİR İLK"

Smyrna Antik Kenti Kazı Başkanı, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Türk-İslam Arkeolojisi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Akın Ersoy, Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle İzmir Katip Çelebi Üniversitesi adına yürütülen çalışmalarda hiç beklemedikleri buluntularla karşılaştıklarını, heyecanlı olduklarını söyledi.

Kazı esnasında latrinaya rastladıklarını ifade eden Akın Ersoy, “Bizim bildiğimiz tiyatroların yakınlarında, gelen izleyicilere hizmet eden latrinalar var; ama böyle tiyatronun sahne binası içerisinde bir mekanın tuvalet olarak kullanılıyor olması bir ilk” dedi.

2007 yılında Doç. Dr. Akın Ersoy tarafından başlanan son dönem kazıları Smyrna Agorası, Basmane Altınpark ve Kadifekale ve Smyrna Tiyatrosunda halen devam etmektedir. 

'SANATÇI TİYATROSU'

Ersoy buldukları latrinanın özelliklerini şöyle anlattı:

"Çok sayıda kişinin birlikte kullanabileceği, Anadolu’da daha sık gördüğümüz şekliyle U planlı oturma düzenine sahip bir tuvalet. Çok sayıda kişinin bir arada bu tuvalet mekanını kullanması aynı zamanda sosyalleşmeyi de beraberinde getiriyordu. Sadece sahne binasında çalışan ve yine tiyatroda performans gösteren sanatçılar tarafından kullanıldığını düşünüyoruz; çünkü sahne binası izleyiciye kapalı. Kapalı alanda bulunduğu için bunun ‘sanatçı tuvaleti’ olarak değerlendirmek mümkündür. Bu da Akdeniz coğrafyasındaki tiyatrolarda bir ilk olarak karşımıza çıkıyor."

Tiyatronun tarihinin Milattan Önce (M.Ö.) 2. yüzyıla dayandığını, latrinanın ise Milattan Sonra (M.S.) 2. yüzyılda tiyatroda yapılan büyük çaplı değişiklikler sırasında inşa edildiğini değerlendirdiklerini belirten Ersoy, latrina ve tiyatronun M.S. 5. yüzyıla kadar kullanıldığı da sözlerine ekledi.

2012 yılından bu yana İzmir Büyükşehir Belediyesinin kazıya verdiği destek miktarı ise 12 milyon lirayı aştı.

13 KİŞİNİN YAN YANA OTURABİLECEĞİ KAPASİTEDE

20 bin izleyici kapasiteli Smyrna Antik Tiyatrosunda bulunan latrina, yaklaşık 40 santimetre yüksekliğinde. 60 ile 70 santimetre aralıklarla 12- 13 kişinin yan yana oturabilecekleri bir yapıya sahip. Bankın önünde taban seviyesinde sürekli temiz su akan yine U planlı 8-10 santimetre derinliğinde bir su oluğu yer alıyor. Sürekli akan temiz su oluğu kişilerin sopaya bağlı bir sünger yardımıyla temizlenmesini sağlıyor. Oturma bankları çoğunlukla olduğu gibi Smyrna örneğinde de ahşap. Tuvalet delikleri ise anahtar kilidi formunda.