Avrupa'da ölümlere neden olan boğmaca hastalığı yeniden arttı! 52 yıldır görülmüyordu

Son bir aydır Avrupa devletlerinde artan boğmaca hastalığı, çocuk ölüm oranlarını da beraberinde yükseltti. Bundan 52 yıl önce önüne geçilmeyen boğmaca hastalığının yeniden arttığını duyuran Dünya Sağlık Örgütü, "Artık Avrupa'da değil tüm dünyada görülüyor" şeklinde açıklama yaptı. 

Memorial Bahçelievler Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzman Doktor Bilal Dinç, boğmaca hastalığına dair merak edilenleri tgrthaber.com'un özel haber şefi Zehra Maslak'a açıkladı. 

BOĞMACA NEDİR?

Boğmaca, hızlı gelişen bulaşıcı bir solunum yolu enfeksiyon hastalığıdır. İnatçı öksürükler olduğundan dolayı "100 günlük öksürük " olarak da tanımlanmaktadır.

Bordetella pertussis adı verilen bakterinin neden olması sonucu akciğerlerde meydana gelen ve özellikle küçük çocuklarda ağır seyreden akut bir bakteriyel enfeksiyondur.

Yaygın aşılamaya rağmen boğmaca hastalığının görülme sıklığı 1990'lardan beri artmakta olup, her üç ila beş yılda bir zirveye ulaşmaktadır.

Soğuk algınlığına benzer şekilde, boğmaca da öksürükle birlikte burun akıntısı, hafif ateş ve halsizlik gibi belirtilere neden olabilir. Ancak, boğmaca öksürüğü genellikle daha yoğun, uzun süreli ve öksürük nöbetleri halinde ortaya çıkar.

Hastalığın ağırlığı çocuğun yaşına göre değişebilmektedir. Erken yaşta bulaşırsa hastalık ağır ilerleyebilir. Boğmaca hastalığı yıl boyunca görülse de, görülme sıklığının yaz ve sonbahar aylarında arttığı görülmektedir.

BOĞMACA NASIL BULAŞIR?

Boğmaca oldukça bulaşıcı bir hastalıktır. Bulaşma genellikle kişiden kişiye öksürme veya hapşırma sırasında havaya saçılan damlacıklar yoluyla gerçekleşmektedir. Ayrıca, hastalığı taşıyan bir kişinin solunum salgıları veya ağız yoluyla temas ettiği yüzeyler üzerinde de bulaşma gerçekleşebilmektedir.

Mikroba maruz kalmakla hasta olmak arasındaki süre genellikle 7 ila 10 gün arasındadır; ancak bu süre üç hafta kadar da olabilir.

BULAŞ RİSKİNİ ARTIRAN DURUMLAR NELERDİR?

Aynı Odada Bulunmak: Boğmaca bulaşıcılığını artırabilir, özellikle hasta kişi öksürdüğünde veya hapşırdığında ortaya çıkan damlacıklar havada asılı kalabilir ve başkalarına bulaşabilir.

Doğrudan Temas: Hastalığı taşıyan kişinin ağız veya burun salgılarına dokunarak ve ardından kendi gözlerine, burnuna veya ağzına dokunmak bulaş riskini artırabilir.

Eşyaların Paylaşılması: Boğmaca bakterisi, hasta kişinin dokunduğu eşyalarda bir süre canlı kalabilir. Bu nedenle, hasta kişinin kişisel eşyalarına dokunmak ve ardından kendi yüzüne temas etmek bulaş riskini taşıyabilir.

KİMLERDE DAHA SIK GÖRÜLÜR?

Boğmaca genellikle çocuklarda daha sık görülse de yetişkinleri de etkileyebilen bir hastalıktır. 

Risk altında olanlar arasında şunlar bulunabilir;

Bebekler ve Çocuklar: Boğmaca genellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda daha şiddetli seyretmektedir. Bu grup, henüz tam aşı programını almamış veya bağışıklık kazanmamış olabilir.

Yetişkinler: Boğmaca, aşılama oranlarının düşük olduğu veya aşının etkisizleştiği durumlarda yetişkinlerde de görülebilir. Ayrıca, yetişkinlerin bağışıklık sistemleri zaman içinde zayıflayabilir.

Hamile Kadınlar: Hamilelik sırasında bağışıklık sistemini etkileyen faktörler nedeniyle hamile kadınlar da boğmaca açısından risk altında olabilir. Aşı, hamile kadınları ve bebeklerini korumak için önemli bir stratejidir.

BELİRTİLER NELERDİR?

Boğmaca üst solunum yolu enfeksiyonu şikayetleri ile kendini göstermektedir. Kuluçka dönemi 7 ile 10 gündür. İlk evresine kataral evre denir ve 1-2 hafta sürer. 

Başlangıç Belirtileri: Hastalığın başlangıcında genellikle soğuk algınlığına benzer belirtiler görülebilir. Bu belirtiler arasında burun akıntısı, hafif ateş, öksürük öncesi hırıltılı sesler ve halsizlik bulunabilir.

Öksürük Nöbetleri: Boğmacanın en bilinen belirtisi öksürük nöbetleridir. Bu nöbetler genellikle şiddetlidir ve uzun sürebilir. Öksürük nöbetleri genellikle hastalığın karakteristik özelliğidir.

Kusma: Şiddetli öksürük nöbetleri, özellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda kusmaya neden olabilir.

Nefes Darlığı: Öksürük nöbetleri sırasında nefes almakta zorlanma veya nefes darlığı yaşanabilir.

Yorgunluk: Boğmaca, genellikle enerji düşüklüğü ve yorgunluk gibi sistemik belirtilere de neden olabilir.

İyileşme evresinde yine de öksürük nöbetleri devam edebilir. Üst solunum yolu enfeksiyonu dışında boğmacaya bağlı; uyuklama, havale nöbeti, zatürre riski görülebilmektedir. Bu belirtilere karşı hasta, doktor tarafından yakından izlenmelidir.

Belirtiler kişiden kişiye değişebilir ve özellikle bebeklerde, boğmaca daha hafif semptomlarla başlayabilir. Ancak, genelde şiddetli ve uzun süren öksürük nöbetleri tanıyı güçlendiren belirgin bir özelliktir. 

BOĞMACA TANISI NASIL KONULUR?

Öncelikle hastanın detaylı hikayesi ve şikayetleri çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. Boğmaca, hastadaki öksürük, ateş ve diğer belirtiler dikkate alınarak incelenir.

Boğmacada teşhis için en önemli yöntem kültür alınmasıdır. Boğmaca mikrobunun kültürde üretilmesi oldukça zordur ama boğazdan alınan sürüntülerde hastalık etkenini saptamak amacı ile bazı testler mevcuttur. Bunula birlikte bakteri varlığının belirlenmesi için kan testi de yapılır.

BOĞMACA SADECE ÇOCUKLAR DA MI GÖRÜLÜR?

Ergenlerde ve yetişkinlerde boğmacanın klinik belirtileri genellikle bebeklerde ve çocuklarda olduğundan daha az şiddetlidir. Önceki enfeksiyon veya aşılama hastalığı hafifletebilir, ancak hiçbirisi ömür boyu bağışıklık sağlamaz.

Sonuç olarak, uzun süreli öksürük ergenlerde ve yetişkinlerde tek semptom olabilir. Klasik olarak tanımlanan belirtilerin (inspiratuar öksürük, paroksismal öksürük, öksürük sonrası kusma veya senkop) varlığı veya yokluğu, uzun süreli öksürüğün ergenlerde ve yetişkinlerde boğmaca olup olmadığını belirlemede yalnızca orta düzeyde faydalıdır.

Daha önce enfeksiyon veya aşı kaynaklı bağışıklık öyküsü olan ergenler veya yetişkinlerde genellikle boğmacanın klasik klinik bulguları görülmez. Bu vakalarda tek semptom uzun süreli öksürük olabilir. Bazı boğmaca enfeksiyonları asemptomatik olabilmektedir.

BOĞMACANIN TEDAVİSİ NASILDIR?

Bebek ve çocuklarda boğmaca hastalığı tedavisi sadece uzman çocuk doktorları tarafından yapılmaktadır. Boğmaca tanısı koyulan hastalar genellikle antibiyotikler ile tedavi edilirler.

Antibiyotik ne kadar erken (özellikle kriz şeklindeki öksürükler başlamadan önce) dönemde verilirse şikayetleri azaltmada o kadar etkilidir. Boğmaca tanısı koyulan bazı çocukların, özellikle de 1 yaşın altındaki bebeklerin hastanede yatarak tedavi edilmeleri gerekebilir.

Bebeklere yoğun bir tedavi gerekeceğinden öksürük nedeniyle beyninin oksijensiz kalmaması ve solunuma engel olunmaması için hastane yatışı gereklidir. Antibiyotik tedavisi, nemli oda tedavisi, yoğun öksürükte nefes açıcı ilaçlar verilmektedir.

Tedavide kullanılan ilaçların en büyük amacı bulaşıcılığı engellemesidir. Bebek ve çocuklarda boğmaca hastalığı tedavisi sadece pediatri uzmanları tarafından yapılmaktadır. 

BOĞMACADA KORUNMA NASIL OLUR?

Boğmaca aşısı, yaşam boyu koruma sağlamaz, bu nedenle hijyen kurallarına uymak hastalığın bulaşıcılığını azaltmada oldukça etkilidir. Boğmacalı bir kişi, öksürüğün başlamasından sonra üç hafta boyunca hastalığı başkalarına geçirebilir.

Koruyucu aşılar, özellikle çocukluk döneminde, boğmaca vakalarını önemli ölçüde azaltmıştır. Ancak, aşı oranlarındaki düşüş veya bağışıklık sistemi zayıflamış bireylerde risk devam edebilir. Bu nedenle, toplum genelinde yeterli aşılama oranlarını korumak ve risk altındaki grupları korumak önemlidir.

Boğmaca aşısı genellikle çocukluk döneminde uygulanır ve genellikle DTP-Hib-HBV-Hib-Hib aşısı içinde yer alır. Aşı, genellikle bebeklerin ilk yaşına kadar bir dizi dozda verilir. Bu dozlar genellikle 2, 4, 6 ve 18 aylıkken ardından 4 yaşında bir kez daha uygulanır. Ayrıca, yetişkinlerde de boğmaca aşısı önerilebilir. Bu tetanos-difteri-boğmaca (Tdap) kombinasyon aşısı olabilir.

Ayrıca, hamile kadınlara her gebelikte bir doz Tdap aşısı önerilmektedir. Boğmaca aşısının hastalığa karşı koruyucu yüzdesi zaman içinde değişebilir, ancak aşılanmış bireylerde genellikle hastalığın daha hafif seyretmesine ve ciddi komplikasyon riskinin azalmasına katkıda bulunur. Aşı, özellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda ciddi komplikasyonları önlemek için kritik bir önlem olarak kabul edilir.

Boğmaca aşısı ile koruma süresi zaman içinde azalabilir. Aşılamaya devam etmek, toplumda bağışıklığı sürdürmek ve boğmaca salgınlarını kontrol altında tutmak için önemlidir.