Metaverse balonu Türklere patladı! 32 milyar TL'lik sanal enkaz
'Dijital evren' olarak tanımlanan Metaverse, özellikle pandemiden sonra büyük ilgi gördü. Ancak bu çılgınlık sonucunda sanal arsa fiyatları yüzde 90 düştü ve Türkiye'de bu alanda büyük yatırım yapanlar, 1 milyar doların üzerinde zarar etti.
Metaverse, Sanal Gerçeklik (VR) ve Artırılmış Gerçeklik (AR) deneyimlerinin birleşimiyle oluşan ve kullanıcıların birbirleriyle etkileşimde bulunup çalışabileceği, oyun oynayıp sosyalleşebileceği bir dijital evren olarak açıklanıyor.
İnternet teknolojisinin bir sonraki evrimi olarak görülen Metaverse, birçok şeyi sanal ortamda yapmamıza olanak tanıyor. Özellikle Kovid-19 salgınından sonra teknoloji dünyasını kasıp kavuran bu kavram, vatandaşlar arasında kelimenin tam anlamıyla bir 'sanal çılgınlığa' dönüştü.
Metaverse denince akla ilk gelen çılgınlık, günün birinde çok değerleneceği düşünülen sanal arsa furyasıydı. Sabah'ta yer alan habere göre, sanal alemde satın alınan köprü, arazi, sarayların değeri yüzde 90 düştü. Bu çılgınlığın başındaki isim Mark Zuckerberg'ten sonra en çok parayı Türklerin kaybettiği öğrenildi.
Türkiye'nin en önemli tarihi yapıları, stadyumları, sarayları, camileri ve köprülerini sanal alemde satın alıp ileride fiyatların artacağını düşünenler de sanal alemde mağazalar açıp altyapı yatırımları yapan şirketler de hayal kırıklığına uğradı.
1 MİLYAR DOLARLIK SANAL ENKAZ
Vatandaşlar ve şirketlerin kapıştığı arsaların değeri yüzde 90 azaldı. Sanal arsalara yatırılan para eridi. Uzmanlar, Türkiye'de metaverse enkazının 1 milyar doların (yaklaşık 32 milyar TL) üzerinde olduğunu belirtiyor.
Metaverse çılgınlığı 2021'in sonunda başladı. Dünyada herkesin ilgi odağı oldu. Bu çılgınlık Mark Zuckerberg'in Facebook çatı şirketinin adını Meta olarak değiştirmesiyle devam etti.
Birçok kişi, çok değerleneceğini düşünerek sanal arazilere yatırım yapıyor, birkaç yıl içinde çok büyük paralar kazanabileceğine inanıyordu.
Bu çılgınlıkta, sanal alemde Miami'den Çırağan Caddesi'nden hatta Mars'tan bile arsa almak mümkündü. Arsaların yanı sıra birçok şehirde tarihi eserler de satılıyordu.
SATILAN BÖLÜMLERİN 3'TE 1'İNİ TÜRKLER ALDI
Öyle ki, Meta'nın başlattığı dijitalde arsa satışında ilk 6 ayda en çok arsa/yer satışı yapan platformda yaklaşık 185 bin bölüm satılmış, bunun 3'te 1'ni Türkler almıştı.
Meta'nın başlattığı akıma birçok teknoloji şirketi de giriş yapmıştı. Metaverse üzerinde arazi satışı yapan platformlar arasında Decentraland, The Sandbox, SuperWorld gibi platformlar da öne çıkmıştı.
Bir anda yüzlerce metaverse şirketi sanal ortamda yatırıma açılmıştı. Sanal arsalara en çok talep ise Türkler'den gelmişti. TÜBİTAK'ın 2023 istatistiklerine göre, dünyada satılan metaverse arsalarının yarısına yakınını Türkler satın almıştı.
Raporlara göre Türkiye'den 1.1 milyon kişi metaverse sistemine üye oldu ya da arsa aldı. Bu arsaları emlak platformlarında satışa çıkaranlar bile oldu. Türkiye'de özellikle perakende alanında faaliyet gösteren birçok şirket milyonlar harcayarak bu alana özel yatırımlar yaptı.
LC Waikiki'den Kiğılı'ya, Fiat'tan Adidas'a, Samsung'dan Vodafone'a kadar pek çok şirket burada mağazalar açmaya başladı. Sadece Türkiye'de şirketlerin bu alanda gerçekleştirdiği yatırım miktarı 2022 yılı istatistiklerine 400 milyon doları buldu.
BORÇLA YATIRIM YAPAN VAR
İnsanlar gelecekte bu arsaların çok yüksek rakamlara ulaşacağı ve zengin olacakları hayaliyle dijital arsalara yatırım yaptı. Fırsatı kaçırmak istemeyen bazı vatandaşlar yastık altındaki parasını dahi bu işe yatırdı. Parası olmayanlar ise etraflarından borç para alarak sanal dünyadan arsalar satın aldı.
Ancak başta Meta olmak üzere 2024 yılında geldiğimizde tüm metaverse firmaları ya zarar etti ya da iflas bayrağını çekti. İlk etapta yatırımcıların yoğun ilgisini çeken sanal arsaların değeri şu anda yüzde 90 civarında düştü.
META'NIN YATIRIMLARI MEYVE VERMEDİ
Aldıklara arsalara yatırımcı bulmak neredeyse imkânsız. Bir yatırımcı, 2023'te 10 bin TL'ye satın aldığı bir sanal arsayı şimdi sadece 1.000 TL'ye satabiliyor. 2024 yılı itibarıyla Facebook, Instagram ve WhatsApp'ın sahibi olan şirket metaverse yatırımlarından 2022'de yaklaşık 14 milyar dolar kaybetti.
EN ÇOK PARAYI TÜRKİYE KAYBETTİ
2023'te ise kayıp 16 milyar dolar. Şirket 5 yılda 47 milyarını sanal dünyaya kaptırdı. Meta'nın kurucusu Mark Zuckerberg'den sonra en çok para kaybeden Türkiye oldu. Uzmanlara göre, Türkiye'nin arsa satışı ve şirketlerin yatırımlarına ödediği para 1 milyar doların üzerinde.
Metaverse için herhangi bir hukuki düzenleme yok. Dolayısıyla sanal arsa alıp zararda olanlar için kesin bir çözüm yolu bulunmuyor. Bilişim hukukçuları, sanal ortamlarda bu tür alışveriş yaparken, vatandaşları dikkatli olması konusunda uyarıyor.
Meta'nın CEO'su Mark Zuckerberg, bu alana yatırımda kararsız kalanlara "Metaverse'ün gelecek için önemli bir yatırım olacağını düşünüyorum. Bu önemli bir şey ve gelecek için Metaverse'e yatırım yapmamak hata olur" diyerek tavsiyelerde bulunmuştu.
Tesla ve SpaceX'in CEO'su Elon Musk ise Metaverse ve Web 3.0'ı onaylamadığını belirterek, bunların "pazarlama hilesi" olduğunu söylemişti.
