Sivrisinekler bu kez farklı bir görevde: Artık hayat kurtaracaklar

Bilim insanları, sıtmaya neden olan parazitin genetiği değiştirilmiş bir versiyonunu taşıyan sivrisineklerin ısırıkları yoluyla bağışıklığı artırarak sıtma​ için yeni bir aşılama stratejisi geliştirdi. Bu yaklaşım, yapılan bir denemede katılımcıların sıtmaya duyarlılığını azaltarak, yılda yaklaşık 250 milyon insana bulaşan hastalığı durdurmak için daha etkili yolların önünü açtı.

İngiltere'deki Londra Hijyen ve Tropikal Tıp Okulu'ndan İmmünolog Julius Hafalla, bu bulguların sıtma aşısı geliştirilmesinde önemli bir adımı temsil ettiğini belirterek, "Devam eden küresel sıtma yükü, daha etkili aşıların geliştirilmesini kritik bir öncelik haline getirmektedir" ifadelerini kullandı.

DENEKLERİN YÜZDE 90'I SITMAYA YAKALANMAKTAN KURTULDU

The New England Journal of Medicine'de 20 Kasım'da yayımlanan çalışmada, katılımcılar sıtmaya neden olan "Plasmodium falciparum" parazitinin değiştirilmiş bir versiyonuna sahip sivrisineklerin ısırıklarına maruz bırakıldı. İnsanlarda parazitler karaciğere gider ve daha sonra kırmızı kan hücrelerini enfekte eder. Parazitler, bir insana verildikten kısa bir süre sonra gelişmeyi durduracak şekilde tasarlandı.

Modifiye edilmiş parazitlere maruz kalan katılımcıların yaklaşık yüzde 90'ı sıtma sivrisinekleri tarafından ısırıldıktan sonra hastalığa yakalanmaktan kurtuldu.

SITMA AŞILARININ ETKİNLİĞİ DÜŞÜK

Şu anda onaylanmış iki sıtma aşısı mevcut. Her ikisi de sıtma parazitlerinin karaciğer hücrelerini enfekte etmesini engelleyen antikorlar üreterek uzun süreli bağışıklık sağlamayı ve atılım enfeksiyonlarını hedeflemeyi amaçlıyor. Ancak aşıların yalnızca yüzde 75 oranında etkili olduğu ve takviye gerektiği biliniyor. Bu yüzden immünologlar alternatif çözüm arayışı içerisindeler.

Alternatif olmaya aday yaklaşımlardan bir tanesi de genetiği değiştirilmiş parazitlerin kullanılması. Araştırma ekibi daha önce GA1 adı verilen ve insanlarda enfeksiyondan yaklaşık 24 saat sonra gelişmeyi durduracak şekilde tasarlanan değiştirilmiş bir sıtma parazitinin etkinliğini denemişti.

Ancak GA1 parazitinin yalnızca birkaç katılımcıyı sıtmaya karşı koruması nedeniyle ekip, GA2 olarak adlandırılan ikinci bir parazit​ oluşturdu. GA2, parazitlerin insan karaciğer hücrelerinde çoğaldığı kritik dönemde, enfeksiyondan yaklaşık altı gün sonra gelişmeyi durduracak şekilde oluşturuldu.

Araştırmacılar GA1 veya GA2'ye maruz kalmanın insanların sıtmaya karşı bağışıklık geliştirmesine yardımcı olup olamayacağını test etti. Katılımcıları 50 sivrisineğin ısırıklarına maruz bıraktılar; 10 katılımcı GA1 parazitleri ile enfekte olmuş sivrisinekler tarafından, 10 kişi de GA2 parazitleri olan sivrisinekler tarafından ısırıldı.

Üç hafta sonra katılımcılar, sıtma taşıyan sivrisineklere maruz bırakıldı. Bu sivrisineklere maruz kalmadan hemen önce, her iki katılımcı grubunda da öncekinden daha yüksek antikor seviyeleri görüldü. GA1 parazitleri tarafından ısırılan sekiz katılımcıdan biri (yüzde 13) sıtmaya yakalanmazken, bu oran GA2 grubunda yüzde 89 idi. Sivrisinek​ ısırıklarıyla ilişkili kaşıntı dışında yan etkiler sınırlı kaldı.

Araştırmacılar sonuçlarını daha büyük bir denemede tekrarlamak istiyorlar. Hafalla, "GA2'nin küresel sıtma kontrolü için bir aday olarak uygulanabilirliğini doğrulamak için çalışmayı daha kapsamlı çalışmalar takip etmelidir" diye konuştu.