Türkiye’nin Kahramanmaraş merkezli depremi ne yazık ki binlerce binanın yıkılmasına ve can kayıplarına neden oldu. Günümüzde bazı yapımlar için deprem sistemleri önemli rol oynuyor. Mimar Sinan’ın da depreme dayanıklı çok önemli eserleri var. İşte onlarcan birkaçı ve kullanılan sistemler.
Türkiye, günlerdir Kahramanmaras’ta yasanan depremle seferber ediyor. Binlerce vatandasimiz 7.7 ve 7.8’lik depremler sonrasi hayatini kaybederken, ne yazik ki halen enkaz altinda kurtarilmayi bekleyen yüzlerce vatandasimiz daha var.
Deprem, günümüzün dogal afetlerinden biridir. Ancak buna karsi alinan önlemler sayesinde binalar daha saglam olabilir, yüksek siddetli depremde bile yikilmasi önlenebilir. Mimar Sinan’in da ülkemizde depreme dayanikli bazi eserleri var. Iste o eserler ve kullanilan deprem sistemleri…
Maras depremi sonrasi vatandaslar, tüm dünyada depreme dayanikli rayli bina sistemleriyle bilinen Japonlari konusuyor.
Bazi kisiler ise Japonlardan çok önce benzer bazi teknolojilerin Mimar Sinan tarafindan gelistirildigini ve yaptigi camilerde kullandigini söylüyor. Bu noktada sismik deprem izolatörü denilen sistem karsimiza çikiyor. Peki, Siddetli sarsintilarda binalarda kullanilan ve yikimlarin önüne geçmeyi saglayan sismik deprem izolatörleri nedir, fiyati ne kadar?
Amerikali mimar Frank Lyond Wright, 1921’de Tokyo'daki Imperial Hotel'in temelinde taban izolasyon sistemini uyguladi. 1969 yilina gelindiginde dünyada ilk kauçuk sismik izolasyonlu yapi Isviçreli mühendisler tarafindan Makedonya'nin Skobje sehrindeki bir ilkokul binasinda uygulandi.
Deprem izolatörü, deprem, rüzgar gibi yapiya zarar verebilecek olaylarin siddetini azalmaya yarayan bir sistemdir.
Binalarda kullanilan bu sistem, zemin ile yapinin tabani arasina esnek enerji sönümleyici elemanlar yerlestirerek zeminden yapiya aktarilan deprem kuvvetlerinin azaltilmasina; sismik enerji ve hareketlerini emmesine yarar.
Sismik izolasyona sahip olmayan yapilar kendi agirliginin 1/10'u kadar yatay yük tasiyabilirken daha fazla yük yapida büyük hasara neden olur kolon – kiris birlesim noktalarinda kirilmalar baslar. Öte yandan, sismik izolasyona sahip yapilar yükü hafiflettigi için daha fazla yükü tasiyabilir.
Deprem izolatörleri genellikle binalarin temelinde kullanilir. Ayrica kolon altinda, orta kisimda ve üst kisimlarda da kullanilabilmekte. Türkiye’deki bazi sehir hastanelerinde kolon üstüne yerlestirilmis deprem izolatörleri bulunur.
Sismik deprem izolatörleri dünyada sadece 7 firma tarafindan gelistiriliyor ve biri de Türk sirketi. Yurt disindan siparis edilen deprem izolatörlerinin fiyati 6 bin dolar civarinda ancak fiyati binanin deprem riski tasiyan bir bölgede olup olmamasindan binada kaç adet kullanilacagina kadar çesitli nedenlerle degisiklik gösteriyor.
Örnegin, 5 katli ve 4 daireye sahip bir binada 40 adet sismik deprem izolatörü kullanilmasi uygun görülüyor. Bu sisteme benzer bir yöntemin, Mimar Sinan tarafindan bazi eserlerinin temelinde kullanildigi tahmin ediliyor.
Bu sorunun net bir cevabi olmasa da, uzmanlarin yaptigi incelemeler sonucu bazi tahminler var. Selimiye Cami'nin zeminin gevsek toprak oldugunu ögrenen bilim insanlari, caminin minarelerine zarar gelmemesi ve yikilmamasi için metal kelepçelerle minarelerin temellerini sabitlemenin en iyi çözüm olduguna karar verdi ve harekete geçti.
Ardindan minarelerin temellerini açtirdilar. Tam da bu esnada ekip, koymayi düsündükleri kelepçelerin aynisiyla karsilastilar. Iste Mimar Sinan yüzyillar önce ayni seyi teknoloji günümüzdeki kadar ilerlemeden yapmisti. Ayrica zemini son derece esnek olan Selimiye Cami için Mimar Sinan'in temeli attiktan sonra sekiz sene bekledigi de iddia ediliyor.
1999 depreminin ardindan Selimiye Cami'nde kuvvetlendirme çalismasi baslatilmistir. Fakat iddialara göre, çalismalar basladiginda mühendisler bir sürprizle karsilasmistir.
16’nci yüzyilda insa edilen camiinin birçok yerinde rayli sistemler oldugu ortaya çikti ve bu görenleri hayrete düsürdü. Rayli sistemler sayesinde binanin deprem aninda her tarafa bes derece yatabildigi anlasiliyor. Iste Mimar Sinan’in bazi eserlerinde kullandigi rayli sistemin Japon mimarlar tarafindan 1950'li yillarda özel izinle yapilan çalismada kesfedildigi ve ardindan ülkelerine döndüklerinde bu teknigi binalarda kullanmaya basladiklari ileri sürülüyor.
ÇOK KONUSULAN DEPREM TERAZISI NEDIR?
16’nci yüzyilda Osmanli padisahlari Kanuni Sultan Süleyman, Ikinci Selim ve Üçüncü Murad dönemlerinde yasamis olan Mimar Sinan (Koca Sinan), Osmanli’nin bas mimari ve insaat mühendisiydi.
Yaptigi pek çok eser yüzyillara meydan okuyarak günümüze kadar sapasaglam ulasmistir. Manisa'daki ve Ege’deki tek eseri olan Muradiye Camii ise terazi taslariyla bilinir. 434 yildir çalisan bu döner taslar, caminin saglamligini ve depremde zarar görüp görmedigini açikça gösteriyor.
Muradiye Camii ve Külliyesi’nin yapimi 1585'te tamamlanmistir. Camiinin en dikkat çeken özelligi ise mihrabin iki yaninda bulunan terazi taslari sayesinde zeminde kayma olup olmadiginin herkes tarafindan görülebilmesi. Bununla birlikte, silindir mermer tastan olusan deprem terazileri eger dönmüyorsa binanin zarar gördügü anlamina geliyor.
SELIMIYE CAMII’NIN MUHTESEM DAYANIKLILIGI
Mimar Sinan'in 'Ustalik eserim' dedigi ve Edirne'de 1574 yilinda yaptigi, UNESCO Dünya Miraslari Listesi'ne giren Selimiye Camii de depreme karsi dayanikliligi açisindan dikkat çekiyor. Bilim insanlari, Selimiye Camii’nde yaptiklari çalismalarda tarihi camiinin geçmis dönemlerdeki depremlerden hiçbir zarar görmedigini söylemisti.
Vakiflar Genel Müdürlügü tarafindan geçtigimiz yillarda yapilan incelemede deprem uzmanlari, Selimiye Camii’nin önümüzdeki 500 yil içinde meydana gelmesi muhtemel büyük depremlerden de etkilenmeyecegi ve statik olarak hiçbir sikintisinin bulunmadigini tespit etti.
Diger yandan 1400-1500’lü yillarda insa edildigi tahmin edilen Hatay Mahremiye Camisi'nde ve 1424 yilinda yapilan Bursa Yesil Cami'de de deprem terazileri yer aliyor.
Google Play
App Store
Haberi Paylaş
08:00
YORUM YAZ