Akide (Akaid), İslam dininde inanç esasları, temel iman prensipleri veya dini itikad anlamına gelen bir kavram. Arapça “akd” (bağlamak, düğüm atmak) kökünden türemiş olan akide, müminin inanç bağını ifade eder. Yani bir Müslümanın Allah’a, peygamberlere, kitaplara, meleklere, ahirete, kadere (hayır ve şerrin Allah’tan olduğuna) dair esas inançlarını anlatır. Akide nedir, akide ne demek sorularının cevabı bu inanç sistemine dair köklü bir tanım içerir: Kalbiyle benimsenen, gönülden bağlanılan ve asla şüphe edilmeyen iman esasları.
Dini literatürde “akide” veya çoğul haliyle “akâid” (akaid) terimi, İslam inancının temel taşlarını anlatmak için kullanılır. İslam’ın esasları sadece ibadetleri değil, aynı zamanda iman ve itikat prensiplerini de kapsar. Kur’an-ı kerimde ve hadis-i şeriflerde açıklanan iman esasları, akaid kitapları vasıtasıyla detaylı olarak açıklanmış ve Müslümanların inanç dünyasını şekillendirmiştir. Akide kelimesi, bir Müslümanın zihninde ve kalbinde kesinlikle yer etmiş, tartışmasız iman noktaları demektir. Dolayısıyla “akide,” inanç dünyasının “düğümü,” “bağlanma noktası”dır ve bu bağı sahih tutmak, Müslümanlar için en temel sorumluluklardan biri.
Akide yahut akaid, İslam’da inanılması zorunlu esasları ve Müslümanın kalbiyle tasdik etmesi gereken ilkeleri ifade eder. Bu kavram aynı zamanda “kesin hükme bağlanmış, düğüm atılmış inanç” mânasına gelir. “Akd” kökünden türeyen “akide,” bir şeyi sağlamca bağlamayı, sımsıkı düğümleyerek sabitlemeyi anlatır; itikad/iman açısından bakıldığında ise, “iman esaslarına içtenlikle ve sarsılmaz biçimde tutunma” demektir. Bir Müslümanın akidesi, Tevhid inancından başlayarak, peygamberlere, mukaddes kitaplara ve ahiret gününe dair temel esasları kapsar.
Günümüzde “akide” kelimesine en yakın anlamlı ifade “iman esasları” veya “itikad” olarak geçebilir. Bazı kaynaklarda “akaid” terimi, çoğul biçimiyle “inanç esasları” kitabı yahut bölümü diye anılır. Aynı çerçevede “akide” sözcüğü yerine “itikad,” “inanç sistemi” veya “İslam’ın temel iman prensipleri” gibi ifadeler kullanılabilir.
AKİDE NEYİ İFADE EDER?
Akide, Müslümanın Allah ile, peygamberler ile, görünmeyen âlem (melekler, cinler, ahiret, kader) ve peygamberlerin öğretilerine karşı beslediği inanç çerçevesini ifade eder. Bu çerçevede kişi:
Akide, işte bu temel iman esaslarını sapasağlam benimsemeyi anlatır. Kişi, bu esaslara kalben ve düşünce bazında tam bir teslimiyet gösterirse akidesi sağlam sayılır. İtikadî hususlarda şüpheye kapılmak, akidenin bozulmasına veya zayıflamasına sebep olabilir. Dolayısıyla akide, bir mümin için en kritik boyuttur; amelin (ibadetin) kabulü de akidenin sıhhatine bağlıdır.