Maaşlar eriyor, gelir kaybı artıyor! Asgari ücretin üzerinde alanlar vergi dilimi çözümü bekliyor

Yeni yılda geçerli olacak asgari ücret için görüşmeler devam ederken, güncellenecek maaşlar için şimdiden vergi dilimi tartışmaları başladı. Hem işveren hem de işçi tarafı ve sendikalar 2024 vergi dilimlerinin gelir kaybını arttıracağı görüşünde birleşiyor. Bu yılın ikinci yarında yapılan zamla birlikte uygulanan vergi diliminde asgari ücretin 1 TL bile üzerinde alanlar otomatik olarak ikinci vergi dilimine girmiş, maaşlardaki yüksek kesinti net gelir kaybını arttırmıştı. Asgari ücret görüşmeleri öncesinde başlayan tartışmalar, komisyon görüşmeleri ile birlikte yine gündemden düşmüyor. Hem iş dünyası hem de çalışan kesimi hükümetten vergi dilimi çözümü için kalıcı adımlar bekliyor.

TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu da daha önce yaptığı açıklamada gelir vergisi güncellemesinin alım gücünü artırıcı etkisine de vurgu yaparak, yükseltilmesini talep etmişti. TİSK Başkanı Özgür Burak Akkol asgari ücret tespit komisyonu toplantısında ve daha önce yaptığı açıklamalarda, hem asgari ücret, hem de genel olarak ücretler üzerinde baskı oluşturduğu ve ilave maliyet yarattığı için düzenleme istemişti. TÜRK-İŞ, HAK-İŞ ve DİSK hem yayınladıkları raporlarla, hem de açıklamalarıyla uzun süredir ücretlerde yıl içinde yüksek oranlı gerileme nedeniyle gelir vergisi tarifesinin yükseltilmesini talep ediyor.

TÜRK-İŞ’TEN “VERGİ TARİFESİ GÜNCELLENSİN” MEKTUBU

TÜRK-İŞ, ücretlilerin temel giderlerinin vergi matrahından indirimine izin verilmesini, tüm sosyal yardım kalemlerinin de mümkün olduğunca SGK prim matrahına dahil edilmemesini istedi.

TÜRK-İŞ Genel Başkan Ergün Atalay ve Genel Başkan Yardımcısı Pevrul Kavlak, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ve TBMM'deki parti grup başkanvekillerine vergi düzenlemesiyle ilgili mektup gönderdi. Mektupta, ücretlerde asgari ücret kadar olan tutarın 2022'den itibaren gelir vergisinden istisna tutulduğu anımsatılarak, bu düzenlemenin ücret gelirlerinin vergilendirilmesindeki adaletsizliklerin çözümünde yeterli olmadığı vurgulandı.

“DAHA YÜKSEK VERGİ ÖDENİYOR”

Mektupta, "Türkiye'de uygulanan tüm istisna uygulamalarında istisna tutulan tutar vergi matrahına eklenmiyor ancak asgari ücret istisnası tutarı haksız ve adaletsiz bir şekilde kümülatif vergi matrahına ekleniyor. Bu da ücret gelirlerinde ağır vergi yüküne sebep oluyor." ifadelerine yer verilerek şunlar kaydedildi:

"2011 yılına kadar asgari ücretli, yıl içerisinde ilave bir kazancı yok ise ikinci vergi dilimine hiç girmezken, Temmuz 2021'den itibaren tüm asgari ücretliler ikinci vergi dilimine girerek daha yüksek oranda vergi ödemek durumunda kalmıştır. Bu noktada gelir vergisi tarifesinin ilk diliminin geçmiş yıllarda olduğu gibi yıllık asgari ücret brüt tutarının (fazla mesai, yol, yemek ve yakacak yardımları gibi ek kazançlar da dikkate alınarak) belirli miktar üzerinde tespit edilmesi diğer vergi tarifesi oranlarının da ilk dilim baz alınarak çalışan lehine güncellenmesi talep edilmektedir."

“ÜCRETLER SABİT BİR ORANLA STOPAJA TABİ TUTULMALI"

Mektupta, başta ücretler olmak üzere birçok gelir unsurunun stopaj yoluyla vergilendirildiği ve yaygın olarak da stopajın nihai vergilemeye dönüştüğü belirtilerek, "Ancak sadece ücret gelirine uygulanan stopaj artan oranlı tarifeye göre hesaplanmakta tüm diğer gelirler (faiz ve benzeri gelirler, şirketlerden elde edilen kar payları, bazı serbest meslek kazançları, kira gelirleri vb.) sabit bir oranla stopaja tabi tutulmaktadır. Vergilendirme sistemini daha adaletli hale getirmek üzere ücretler ya sabit bir oranla stopaja tabi tutulmalı veya daha düşük oranlara sahip ayrı bir vergi tarifesiyle vergilendirilmelidir" görüşüne yer verildi. Mektupta ayrıca tüm kazanç unsurlarına sağlanan gayrisafi gelirden giderler düşülerek bulunacak "safi kazanç" üzerinden vergileme hükmünden ücretlilerin de yararlandırılmasını istendi.

ASGARİ ÜCRETTEN 1 TL BİLE FAZLA ALAN VERGİ DİLİMİNE GİRİYOR

Vergi artışları ile asgari ücret arasındaki korelasyonun koptuğunu belirten İTO Başkanı Şekib Avdagiç, "İstanbul’da fiili olarak asgari ücretle çalışan yok. Böyle bir rakam yok. İstanbul’daki asgari ücret, fiili asgari ücretin yüzde 30, yüzde 40 üzerinde. Ancak asgari ücretin 1 TL bile üzerinde alanlar otomatik olarak temmuz ayından sonra ikinci vergi dilimine giriyor. Hal böyle olunca yüzde 20'lik vergi diliminde oldukları için gelirleri düşüyor. Asgari ücretlinin birinci vergi dilimi ile bütün yılı kapatması lazım.

Örneğin aralık ayında 100 bin TL brüt ücret alan bir kişinin eline geçen para 56 bin TL. İş veren bunun üzerine 18 bin TL daha ödüyor. İş verenin cebinden çıkan 118 bin TL’nin yalnızca 56 bin TL’si çalışanın eline geçiyor.” dedi.

DİSK: İLK 180 BİN LİRAYA KADAR YÜZDE 10 VERGİ ALINSIN

Çalışanın gelir vergisi dilimleri, aylık 70 bin TL kazanca kadar % 15, aylık 150 bin TL kazanca kadar % 20, aylık 550 bin TL kazanca kadar % 27 olarak uygulanıyor. Bu kapsamda Türk İş kazanca bakılmaksızın sabit vergi oranı talep ederken, Disk, ilk dilim vergi oranının yüzde 15’ten yüzde 10’a düşürülmesini ve 180 bin liralık kazanca kadar uygulanmasını talep ediyor.

“VERGİ DİLİMİNE SABİTLEME GEREKİYOR”

Başkan Atalay, gelir vergisi dilimi ile ilgili düzenleme isteğini yineledi. Atalay, asgari ücretlinin en büyük sorunlarından birinin vergi dilimi meselesi olduğunu dikkat çeken Atalay, "Şimdi burada çalışan arkadaşlarımız vergiyle ile ilgili 'ocak ayında aldığımız baz alınsın' diyorlar, geçmişte 'yüzde 27'lik dilime 6. ayda giriyorduk şimdi biz nisan ayın sonunda yüzde 27'lik dilime giriyoruz' diyorlar. Esas ana problem ne sözleşme, ne asgari ücret, esas problem vergiyle ilgili. Vergiyle ilgili bir düzenleme ve sabitleme yapılması gerekiyor.” diye konuştu.

GELİR DAĞILIMI VE VERGİ DİLİMİ SORUNU ÇÖZÜMLENMELİ

Çalışma hayatındaki sorunlara dikkat çeken HAK-İŞ Genel Başkanı Mahmut Arslan çözümlenmesi gereken en önemli problemin de gelir dağılımı ve vergi dilimindeki adaletsizlik olduğunu söyledi. Aslan, “Türkiye'de çalışanların yüzde 86'lık kısmı sendikalara üye değil. Bu, bizim çözmemiz gereken temel sorunlardan bir tanesi. Öte yandan yüksek enflasyon, gelir dağılımındaki adaletsizlik, vergi dilimindeki haksızlık, kayıt dışı istihdam ve iş kazalarında kaybettiklerimiz Cumhuriyetimizin 100. yılındaki önemli sorunlarımız." diye konuşmuştu.

“VERGİ DİLİMİ YÜZDE 10’A DÜŞÜRÜLSÜN”

Görüşmeler öncesinde Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu asgari ücret için beklediği rakamı açıklamış, vergi dili ile ilgili çalışmanın hayata geçirilmesini dillendirmişti.  DİSK Başkanı Arzu Çerkezoğlu tarafından yapılan açıklamada, vergi dilimi ile ilgili şunları söylemişti:

“Asgari ücret sonrası ilk vergi dilimine uygulanacak oran yüzde 10’a düşürülmeli. Asgari ücret vergi istisnası, vergiden değil, matrahtan indirim yoluyla uygulanmalı.”

İSTİSNA VE MUAFİYETLER YENİDEN DÜZENLENECEK

Gelir vergisi tarifesine yönelik olarak kamuda daha önce çeşitli çalışmalar yapılmıştı. Düşük tarife artışı, son yıllarda asgari ücretin yıl içinde ikinci vergi dilimine geçmesine yol açtığı için, her ne kadar ücretlerin asgari ücret kadar kısmı vergi dışı olsa da, her yıl kamu tarafından bütçe kaynaklı olarak kayıtlı çalışanlara ücret desteği veriliyor. Yakın zamanda Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, özellikle gelir ve kurumlar vergisi sistemindeki istisna ve muafiyetlerin yeniden düzenlenmesine ilişkin bir çalışma başlattığı yönünde bilgiler kamuoyuna yansımıştı.

TALEPLER CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN’A İLETİLDİ

Öte yandan, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a da gelir vergisi taleplerinin iletildiği bildirildi. Asgari ücretin belirlenmesinin ardından, bazı gelir artırıcı düzenlemeler yanında, torba yasaya yeni maddelerin eklenmesinin gündeme gelebileceği kaydedildi. Oluşacak 2024 harcama-gelir etkisine bağlı olarak gelir vergisi tarifesinde talepler yönünde değişikliğin bu yolla yapılabileceği vurgulanıyor.

Cumhurbaşkanı’nın gelir vergisine yönelik yeniden değerleme oranının yarısı kadar artırma ya da azaltma yetkisi bulunuyor. Ayrıca, tarifeye bu oranın dışında bir artış yapılması, kanundaki tek maddeye göre yapılabiliyor. Gelir İdaresi, başta gelir vergisi tarifesi olmak üzere, tarife ve harçlara yönelik olarak yıl sonuna doğru bir tebliğ yayınlıyor. Bu tebliğ henüz yayınlanmadı.

İLK DİLİM OLMASI GEREKENDEN 86 BİN TL DAHA AŞAĞIDA

Gelir vergisi ilk diliminin olması gereken seviyesine yönelik yapılan hesaplamaya göre, 2023’te sadece yeniden değerleme oranı kadar artırılması halinde 156 bin TL olması gerektiği belirlendi. Hesaplama, düşük olarak belirlense de önceki yılın tarifesinin yeniden değerleme kadar artırılmasıyla yapıldı. Kümülatif olarak her yıl ve her defasında yeniden değerleme kadar artırıldığında ortaya çıkan rakam çok daha yüksek. Bu sınırlı hesaplamaya göre dahi ilk dilimi 2023 itibariyle 86 bin 51 TL farka ulaşıyor.

2024 YILI TAHMİNİ VERGİ DİLİMLERİ VE VERGİ ARTIŞ ORANLARI

25 Kasım 2023 Tarih 32380 sayılı Resmi Gazetede 2023 yılı için yeniden değerleme oranı %58,46 olarak açıklandı.

2024 yılında henüz yayınlanmamakla beraber vergi dilimleri şu şekilde oluşuyor: