Türkiye'nin altın madenlerinin fotoğrafını çektik! İşte siyanürün tomografisi

Erzincan'ın İliç ilçesinde 13 Şubat tarihinde altın madeninde toprak kayması meydana geldi. 9 işçinin toprak altında kaldığı bölgeye binlerce arama-kurtarma ekibi sevk edildi. İşçilerin yerinin tespiti için İstanbul’dan özel bir cihaz getirildi. Cihaz toprak altı radarı, sismik faaliyetleri ölçüp, enkazda canlı ve cansız tespiti yapabiliyor. 

TÜRKİYE'NİN İLK ALTIN MADENİ: İZMİR-BERGAMA

Hem teknolojinin hem de insani gücün seferber edildiği olaydan sonra Türkiye'de hangi illerde ve kaç tane altın madeninin olduğu merak konusu oldu.

Altın, dünya rezervleri içinde yüzde 0,5’den fazla (yaklaşık yüzde 2,0) paya sahip olduğumuz madenler arasındadır. Bu durumda Türkiye, altın madeni açısından zengin bir ülke olarak kabul edilmektedir. 

Cumhuriyet tarihimizin ilk altın madeni İzmir-Bergama ilçesinde faaliyete geçmiştir. Bu madeni sırasıyla Uşak-Kışladağ, Manisa-Sart, Gümüşhane-Mastra, Erzincan-Çöpler, İzmir-Efemçukuru, Eskişehir-Kaymaz, Niğde-Bolkardağ, Kayseri-Himmetdede, Ordu-Altıntepe ve Sivas-Bakırtepe madenleri izlemiştir.

İşte sırasıyla Türkiye'de faaliyet gösteren altın madenlerinin listesi...

İZMİR - OVACIK ALTIN MADENİ (2001)

İzmir'in Bergama ilçesinde yer alan Ovacık Altın Madeni'nde Mayıs 2001'de ilk altın dökümü gerçekleştirildi. 2005'ten itibaren Türkiye'nin ilk yüzde yüz yerli sermayeli altın madeni işletmesi statüsüne geldi. Koza grubuna şirket bu madende siyanür yöntemiyle altın araması yapmaktadır.

SART ALTIN MADENİ - MANİSA (2002)

2002'de kurulan Sart Altın Madeni, Pomza Export şirketi tarafından işletiliyor. Yılda 1,9 ton altın üretildiği belirtilmektedir.

KIŞLADAĞ ALTIN MADENİ - UŞAK (2006)

Uşak'ta Tüprag şirketi tarafından işletilen madenin yıllık altın rezervinin 13 ton olarak belirtiliyor. Brandaların üstüne dökülen toprağın üzerine siyanür serpilerek altın elde ediliyor.

MASTRA ALTIN MADENİ - GÜMÜŞHANE (2009)

Koza grubuna bağlı bir başka altın madenidir. Gümüşhane'nin 9 kilometre kuzeybatısında, Demirkaynak köyünün yakınlarında bulunmaktadır. Madenin 400 çalışanı bulunmaktadır. Kelkit çayı ve havzasının maden nedeniyle tehlikede olduğu eleştirileri yapılmıştır.

ÇUKURALAN ALTIN MADENİ - İZMİR (2009)

2009'da kurulan Çukuralan Altın Madeni, İzmir'in Dikili ilçesi ile Ayvalık arasındaki Çukuralan bölgesinde yer alıyor. 2010'da açık ocak, 2011'de yeraltı üretimi başlamıştır. Yeraltı üretimi kes-doldur yöntemiyle yapılmaktadır. Koza grubun altın üretiminin en büyük bölümü bu madenden çıkarılmaktadır. 

ÇÖPLER ALTIN MADENİ - ERZİNCAN (2010)

Çöpler Altın Madeni, Erzincan'ın İliç ilçesindeki Çöpler Köyü'nde yer almaktadır. Kışladağ'ın ardından Türkiye'nin en büyük ikinci altın madenidir. Maden sahası üzerindeki köy ise daha uzak bir bölgeye kaydırılmıştır.

İşletmeci firma Anagold Madencilik'in yüzde 80'i ABD'li SSR Mining'e, yüzde 20'si Çalık Grubuna bağlı Lidya Madencilik'e aittir. 2020'de SSR Madencilik, Alacer Gold ile birleşmiştir.

2010 yılının Aralık ayında faaliyete geçen madenden yılda yaklaşık 6,5 ton altın çıkarılmaktadır. Türkiye'nin yıllık altın üretiminin yüzde 20'si bu madende karşılanmaktadır. Açıldığı yıldan bu yana 21 tonun üzerinde altın üretimi yapılmıştır.

Fay hattı üzerinde bulunan maden, sık sık siyanür sızıntısı ve göçüklerle gündeme gelmektedir. 2022 yılında siyanür geçen boru hattındaki yırtılma sebebiyle 20 metreküplük sızıntının çevreye yayıldığı açıklanmış, şirket ise sızıntının 8 kilogram olduğunu bildirmişti.

Erzincan'ın İliç ilçesindeki altın madeni son olarak 13 Şubat 2024'te yaşanan toprak kaymasıyla gündeme geldi. 9 işçinin toprak altında kaldığı facianın ardından binlerce kişinin katıldığı arama kurtarma çalışmaları, yeni bir heyelan riski nedeniyle durduruldu.

• Efemçukuru Altın Madeni - İzmir (2011): Tüprag tarafından işletilen madenin yıllık altın rezervi 4 ton.
• Kaymaz Altın Madeni - Eskişehir​ (2011): Koza grubu tarafından işletiliyor.
• Bolkardağ Altın Madeni - Niğde (2012): Gümüştaş Madencilik tarafından işletiliyor.
• Midi Altın Madeni - Gümüşhane (2012): Yıldızbakır Madencilik tarafından işletiliyor.
• Himmetdede Altın Madeni - Kayseri (2013): Koza Madencilik tarafından işletiliyor.
• Altıntepe Altın Madeni - Ordu (2015): Stratex tarafından işletiliyor.
• Bakırtepe Altın Madeni - Sivas (2015): Demirexport tarafından işletiliyor.
• Kaş Altın Madeni - Kayseri (2016): Demir Export tarafından işletiliyor.
• İnlice Altın Madeni - Konya (2016): Esan tarafından işletiliyor.
• Kızıltepe Altın Madeni - Balıkesir (2017): Zenit Altın tarafından işletiliyor.
• Lapseki Altın Madeni - Çanakkale (2018): Tümad Madencilik tarafından işletiliyor.
• İvrindi Altın Madeni - Balıkesir (2019): Tümad Madencilik tarafından işletiliyor.
• Söğüt Altın Madeni - Bilecik (2019): Gübretaş Madencilik tarafından işletiliyor. Maden sahasında yapılan tetkikler sonucu 1 milyon 920 bin onsu rezerv olmak üzere toplamda 3,5 milyon ons altın kaynağı raporlanmış bulunuyor.
• Öksüt Altın Madeni - Kayseri (2020): Öksüt Madencilik tarafından işletiliyor.
• Çoraklık Altın Madeni - Balıkesir (2021): Koza Altın tarafından işletiliyor.
• Kubaşlar Altın Madeni - Balıkesir (2021): Koza Altın tarafından işletiliyor.
• Fatsa Altın Madeni - (Ordu): Altıntepe Madencilik tarafından işletiliyor.

SİYANÜR NEDEN KULLANILIR?

Altın çıkartırken kullanılan siyanürle ayrıştırma yönteminin ciddi tedbirler ile doğaya zarar vermeyeceği iddia edilirken, çevreciler tarafından da sert şekilde eleştiriliyor.

Peki siyanür altın ararken neden kullanılır? İşte cevabı:

Altın, çıkarılan kayaçların arasında gözle görülür büyüklükte ise siyanür kullanmadan ayrıştırılabiliyor.

Düşük maden potansiyeline sahip yataklarda ise siyanür kullanılıyor. Örnekle anlatmak gerekirse, Çanakkale’nin Kirazlı ilçesindeki madende, bir ton topraktan bu yöntemle bir grama yakın altın çıkarılabildi.

Siyanür liçi (İngilizce leaching - süzme kelimesinden geliyor) olarak bilinen yöntemde, maden bulunduğu düşünülen toprak küçük parçacıklar haline getiriliyor.

Madencilik sürecinde kayaçtan elde edilen cevher siyanürlendikten ve içindeki altın ayrıştırıldıktan sonra geriye kalan siyanürlü atıklar su ile arındırılıyor ve atık havuzunda tekrar kullanılmak üzere tutuluyor.

Bu işlem açık ya da kapalı ortamda yapılabiliyor ve yaklaşık iki ay sürebiliyor.

Maden Mühendisleri Odası'na göre dünyada altın üretiminin yaklaşık yüzde 85'inde siyanür kullanılıyor.

Altın Madencileri Derneği, siyanürün madencilikte kullanılmasını savunuyor, en etkili ve ekonomik yöntem olduğunu savunuyor.

TGRTHABER.COM.TR / ÖZEL

Özge Sönmez - Onur Kaya