Sanat türleri ve tarzları her zaman insanlığın ilerlemesine katkıda bulunmuştur. Peki insanlığın daha da ilerlemesine katkı sunan bu sanat türleri ve tarzlarının hangileri olduğunu merak ediyor musunuz? Şayet merak ediyorsanız detayları haberimizden okuyabilirsiniz...
Insanlik tarihi boyunca, sanatin her türü ve tarzi, toplumun gelisimine ve ilerlemesine katkida bulunmustur. Peki, bu sanat dallarindan hangileri insanligin ilerlemesine en büyük etkiyi birakmistir?
Merak ediyorsaniz, iste size sanatin insanlik tarihindeki etkilerini kesfedeceginiz bir yolculuga çikacagimiz bir haber:
Sanatin insanligin ilerlemesine nasil katkida bulundugunu kesfetmek için, tarih boyunca farkli sanat türlerinin ve tarzlarinin nasil toplumlari sekillendirdigini, düsünce biçimlerini degistirdigini ve insanligin yaraticilik potansiyelini ortaya çikardigini inceleyecegiz.
Bu yolculukta, sanatin sadece estetik bir ifade biçimi degil, ayni zamanda bir iletisim araci, bir düsünce ve degisim katalizörü oldugunu görecegiz.
Kendi bütünlügü içinde, gerçekligin sanatsal olarak özümlenisine iliskin ayrisik ve karmasik sistem olup; insanoglunun sanat tarihi içinde ortaya çikarak, sürekli devingen bir gelisim göstermistir. Somut sanat yapitlari her zaman için kendine özgü sanatsal anlatim araçlari ve olanaklari olan belirli cins, tür ve tarzlar içinde yer alirlar.
Gerçeklikteki olgularin eksiksiz ve çok yönlü canlandirilarak özümlenisine, sanatsal olarak genellendirilerek estetiksel olarak degerlendirilisine, her çagin sanatsal bilinci içinde, ancak sanat cinsleri, türleri ve tarzlarinin bütünlügüyle ulasilabilmistir. Iste bu söz konusu kavramlar, gerçekligi sanatsal olarak özümleme sistemi içinde yapilan siniflandirmanin düzenleyici kavramlari olusturmustur.
Bu kavramlar, sanatin temel gelisim yasalari, sanatin kendine özgü temel özellikleri ve sanatin gerçeklikle olan iliskisindeki ortaklasaliklar içerisinde, kendine özgü görece bir yasallik dogrultusunda gelisim gösteren baslica kalici özelliklerle farkliliklardaki temel, genel dinamik gelisimleri dile getirirler.
Sanatsal yansitmadaki bu farkliliklar, dilsel, görsel, ‘canlandirici’, yani jestsel mimiksel ve müziksel anlatim biçimleri içinde oldugu kadar, degisik ‘imge dilleri’nin biresiminden ortaya çikan bazi temel özellikleri içinde de, sanatlarin farkli imgesel biçimlendirme olanaklarina bagli olusundan kaynaklanir.
Nitekim gözün ve kulagin nesnesi farkli oldugu gibi, kulaga gelen de göze gelenden farklidir. Nesneler ile insanin ‘zihinsel’ (görme ve isitme) duyulari arasindaki karsilikli iliskilerin degisik yollardan yer alisinin yani sira, sanatsal yapitlarda gerçeklige iliskin olgularin zamansal ya da mekânsal gelisimleri içinde kavranisi da sanatin cinslere, türlere ve tarzlara ayrilarak siniflandirilmasina kaynaklik eder (örnegin bu gibi bir olanaklilik açisindan bir yanda edebiyat, canlandirma sanatlari ve müzik, öbür yanda da görsel sanatlar, mimari ve uygulamali sanatlar yer alir). Insanin zaman içinde gelisiminin verilmesi, örnegin edebiyatta epik ve dramatik türler arasinda önemli farkliliklara yol açar.
Yedinci sanat dallari güzel sanatlarin geleneksel alti dalina (resim, heykel, mimari, dans, siir ve müzik) sonradan eklenen "sinema sanati" ni anlatan deyimdir. Sanatlar arasinda siniflandirici ayrimlama, kullanilan malzeme, teknik ve sanatsal anlatim yoluna bagli, kendine özgü içerik biçim iliskilerince de yapilabilir (örnegin, sinema sanati ve televizyon, bu medyalarla ilgili maddi teknik gelismelere baglidir). Ne olursa olsun, çesitli sanat cinsleri, türleri ve tarzlarinin gerçek tarihsel gelisim süreci, sanatin konusu ve içeriginin tarihsel gelisimi oldugu kadar, insanlarin estetiksel gereksinim ve çikarlarinin gelisiminin de toplumdaki tarihsel gelismelerce belirlenisinden kaynaklanir.
Sanat cinsleri, türleri ve tarzlarinin gelisimi ve degisimi, yenilerinin ortaya çikisi hep bu yolla olmustur. Tikel sanatlar ile sanat türlerinin konumu, sanatsal özümleme içinde degismekte; tikel sanatlar ile sanat türleri ve tarzlari arasinda karsilikli iliski süreci, sürekli devim ve degisim içinde kavranmaktadir. Bu tüm olusumlar, en son kertede toplumsal ve tarihsel olarak belirlenirler.
Maddeci estetik, tüm toplumsal gelismenin belli asamasi içinde sanat cinsleri, türleri ve tarzlarinin tarihsel devim yasalarini oldugu kadar, bu sanat cinsleri ve türlerinin kendine özgü özelliklerini, gerçeklikle olan estetiksel iliskilerini, sanatsal genellendirme, estetiksel degerlendirme ve biçimlendirme özelliklerini, gerçeklikle olan estetiksel iliskilerini, sanatsal genellendirme, estetiksel degerlendirme ve biçimlendirme özelliklerini de arastirir; sanatsal yöntemler arasindaki iliskilerle bu yöntemlerin tikel sanat cinsleri ve türleri içinde uygulanisini, tikel sanatlar arasindaki karsilikli iliskilerin biçimlenisini inceler.
Ele alinan sanat sistemine bakisa göre, sanat cinsleri, türleri ve tarzlarina iliskin kavramlar da degisik anlamlar kazanir.
Örnegin, a) Sanat cinsleri, ilkin, temel imgelendirici özelliklerine göre, yani dilsel, görsel, jestsel mimiksel ya da müziksel anlatim biçimlerine göre bir ayrima ugrarlar.
Edebiyat, örnegin, epik edebiyat ile lirik edebiyatin, ‘okuma’ tiyatrosu ile sahne oyununun bir karmasigi olarak ortaya çikabildigi gibi, opera, operet, müzikal ve balede libretto’yu, radyo oyunu ile kabarede oyun metnini, sinema ve televizyon yapitlarinda senaryoyu; oratoryo, kantat ve sarkilarda da sözü (güfteyi) olusturur.
Canlandirma sanati, tiyatro, bale, kabare, radyo oyunu, televizyon oyunu, sinema ve sözsüz oyunda yer alan tüm jestsel mimiksel karmasik canlandirma biçimlerini kapsadigi kadar, bunlarin kukla oyunu ya da çizgi film gibi sanat biçimleri içinde taklidini de içine alir.
Ayni sey müziksel yorumlamayi oldugu kadar, sinema ve tiyatro müzigini de içine alan, her türlü çalgisal ve vokal müzik biçimleri için de geçerlidir.
Karmasik tarihsel olusumu içinde, görsel sanat kavrami da yalnizca resim, heykel ve grafik sanatlari degil, ayni zamanda mimari ve uygulamali sanat ile süsleme sanatlarinin da her türlü görsel nesnesel sanatsal anlatim biçimlerini kapsar.
Öte yandan, temel farkli biçimler alisiyla birbirinden ayrilan sanat cinsleri, genelinde, özel malzeme ve medyalara bagli olup, tarihsel olarak görece bir bagimsizlik içinde tikel sanatlar haline gelmislerdir; örnegin, edebiyat, görsel sanatlar, müzik, sanatsal dans, tiyatro sanati, sinema sanati, televizyon sanati, mimari, uygulamali ve süslemeli sanatlar.
Edebiyat ve sanat bilimleri sistemi, bu ayrimlamaya bagli olup, tüm degisimleri içinde sanatlarin gelisimini inceledigi gibi, tikel sanatlarin kendine özgü yasalliklariyla aralarindaki iliskileri, sanatlar arasi biresim ve ayrismalari da inceler.
Sanat türleri baslicalikla her tikel sanat içindeki farkli sanat biçimlerinin kendine özgü, kalici belirtileriyle gösterilir; örnegin, edebiyatta; epik, dramatik ve lirik türler; görsel sanatlarda; resim, heykel, grafik türleri.
Türler arasi farkliliklar hiçbir zaman mutlak olmayip, türler arasinda karsilikli iç içe geçis süreçleri yer alir; bununla birlikte bu farkliliklar, gerçekligin estetiksel olarak özümlenis tarzi ve biçiminin baslica özelliklerini, bunlarin görünüs biçimlerinin zamansal ve mekânsal olarak kavranislarini, her tikel sanat içindeki içerik biçim iliskilerini dile getirirler.
Bu anlamda tür kavrami, özel bir düzenleme birimi olarak da kullanilir (örnegin, epik edebiyatin ‘Ana türleri’ olarak epos, roman ve uzun öykü; dram sanatinin özel türleri olarak komedya ve tragedya vb.).
Zaman zaman sanat türleri, içeriksel temasal bir ayrimlama içine sokuldugu gibi, belli görevleri yerine getiren islevsel sanat biçimleri olarak da bir ayrima sokulur; örnegin görsel sanatlar alaninda (özel plastik ve resimler biçimlendirme özelligi açisindan) anitsal sanat ya da çocuklara özgü sanat (örnegin, çocuk edebiyati). Sanat türlerinin içerigi kadar, gelisimlerindeki devinim de, belli toplumsal ekonomik kosullarla bundan kaynaklanan agirlikli gereksinimlere baglidir.
Sanat türlerinin ‘degismez’ biçim ve kurallar içinde kaliplasip kalmasi kadar, kendi ayirici özelliklerinin çözüntüye ugrayip dagilmasi da (örnegin, geç burjuva çöküsmüs sanatta oldugu gibi), toplumsal bunalim ve çöküs belirtilerinin bir anlatimidir.
Tarihsel süreç içinde, sanat türlerinin içeriginde bir degisime yol açtigi kadar, yeni sanat türlerinin de ortaya çikmasina yol açacak biçimde, gerçekligi yeni sanatsal özümleme yollarina gereksinim vardir, ayrica böyle yollar da ortaya çikmaktadir; örnegin, televizyon oyunu vb.
Edebiyat ve sanat tarzlari, tikel sanat türlerinin kendilerine özgü, somut kavrayis biçimleridir. Bunlar, bir sanat türünün belirli, görece bir kaliciligi olan anlatim biçimi içindeki dallaridir (örnegin, lirik’te Lied, ilahi, od, agit, balad vb.). En dogrusu, tarz kavramini, tematik olarak belirleyip, sinirli bir sanatsal etkinlik dalini bir sanat türü çerçevesi içinde ele almaktir.
Sanat tarzlari, sanatsal yapitlarin çok çesitli ayrisik nesnel temellerinin ve her tikel sanat türü içinde degisik özellikler göstermesinin kendi bir anlatimi olarak, sanat tarihinin gelismesindeki daha bir geç evre içinde ortaya çikmislardir.
Örnegin, Rönesans edebiyati ve sanatinda bütünsel bir dünya anlayisi özelligi vardir, ‘salt’ manzara, natürmort, portre, çiplak resme rastlanmaz.
Buna karsilik 17. yüzyilin klasikçi sanatinda, sanat tarzlari, bir dünya görüsüne bagli olarak ‘sanatsal bilginin kendi nesnesinin çözümsel olarak açiga konusu’nun (Kagan) bir anlatimi olarak açikça ortaya çikmis; belirli yasamsal olgulara iliskin toplumsal deger yargilari olarak ‘yüksek’ ve ‘asagi’ tarzlar biçiminde bir ayrima ugramistir.
Sanat tarzlari, gerçekligi sanatsal olarak özümleme sisteminin en dinamik ve devingen ögesidir. Sanat tarzlarinin zenginlesmesi büyük ölçüde, gerçekçi sanat akimlarinin gelismesiyle; krallarin, komutanlarin ya da mitolojik kahramanlarin yaptiklari islerin degil, kisinin kendi toplumsal sorunsalinin, özellikle de, kisinin tüm karmasikligi ve çeliskenligi içinde toplumsal çevreyle olan bagintisinin biçimlendirilmesiyle olmustur (örnegin, toplumsal çözümleyici roman, psikolojik anlati, ‘töre oyunu’, ‘tema’ resmi vb.).
Geç kapitalist çöküsmenin gelisimi, sanat tarzlarinin yoksullasmasini ve sinirli kalmasina yol açmistir; resim ve heykelde, siir ve müzikte soyutçuluk, sanatçinin gerçek dünyayla artik ilgilenmemesi karsisinda, sanat tarzlarindan vazgeçmistir.
Sanat cinsleri, türleri ve tarzlarinin gelismesi, olaganüstü karmasik, bunalimli, esitsiz bir tarihsel süreci olusturur; bu süreç, içinde, edebiyat, resim ve müzik, kendi türleri ve tarzlari içinde ‘basi çeken’ sanatlar olmus, öbürleri ise kiyi kösede kalmistir.
Hegel, idealist kilikta da olsa, sanat cinsleri, türleri ve tarzlarinin esitsiz gelismesi yasasini bulgulamis, son kertede tutarsiz olmakla birlikte, bunlar arasindaki farkli sanatsal degerleri ve siralamayi ortaya koymustur.
Maddeci düsüncenin klasikleri ise, sanatlarin esitsiz gelismesinin toplumsal kosutlugunu kanitlamislar, uzlasmaz toplumlarda sanatsal kültürel ilerlemelerdeki çeliskenligin temellerini ve kosullanmalarini kapsamli biçimde açiga koymuslardir.
Uzlasan bir toplumda ise, sanatlarin esitsiz gelismesinin asilmasini getirecek bir tarihsel egilim söz konusu olup, tüm sanatlarin esit gelismesi zorunlulugu yasasinin islerligi gündemdedir.
Burada çesitli sanat cinsleri, türleri ve tarzlarinin gelismesi ve ilerlemesinin optimal kosullarinin olgunlasmasi gerekir. Bunun içinde, tikel sanat ve sanat türleri arasindaki dinamik karsilik iliskilerin bilimsel temellere dayanan, planli gelisimi, tikel sanatlar ile sanat türlerinin birbirinden yalitilmisliginin üstesinden gelinmesi söz konusudur.
İLGİLİ HABERLER
Google Play
App Store
Haberi Paylaş
15:38
YORUM YAZ