1972 yılından bu yana ABD'de bir ilk! Odysseus ile Ay'ın yüzeyine iniş yaptı

Tarih tekerrür etti. Amerika Birleşik Devletleri​, Odysseus aracı ile 1972 yılından sonra Ay​'a resmen geri döndü.

Merkezi ABD'nin Teksas eyaletindeki Houston şehrinde bulunan uzay araştırma şirketi Intuitive Machines tarafından geliştirilen robot iniş aracı Odysseus, Türkiye saatiyle 02.23'te Ay'ın güney kutbu yakınına başarıyla iniş yaptı.

AY'A YUMUŞAK İNİŞ YAPAN İLK ÖZEL ARAÇ

ABD ve Hindistan gibi bazı ülkelerin Ay programları olsa da, şimdiye kadar hiçbir özel şirket iniş yapmamıştı. Intuitive Machines'in Odysseus aracı, Amerika'yı yıllar sonra Ay'a taşımanın yanı sıra, Dünya'nın doğal uydusuna inmeyi başaran ilk özel araç olarak da tarihe geçti.

"DEV BİR ADIM"

NASA​ Başkanı Bill Nelson, ajansın yayınladığı video mesajında "Bu başarının, tüm insanlık için ileriye doğru atılmış dev bir adım" olduğunu işaret ederek, "Ne büyük bir zafer! Odysseus Ay'a ayak bastı" ifadesini kullandı.

Ay, 1960'larda ve 1970'lerin başında Amerikan uzay araçlarının sık sık hedefiydi. Bu çaba sadece bir salt bilimsel meraktan ibaret de değildi. Astronotların Dünya'nın en yakın komşusuna iniş yapması ulusal bir güvenlik zorunluluğu, ülkenin Soğuk Savaş'taki rakibi Sovyetler Birliği'ne karşı teknolojik üstünlüğünü göstermenin bir yolu olarak görülüyordu.

3 YIL İÇİNDE 12 ASTRONOT GÖNDERMİŞTİ

ABD, 1969'dan 1972'ye kadar altı Apollo göreviyle Ay yüzeyine 12 astronot yerleştirmişti.

Ay yarışının kesin olarak kazanılmasıyla NASA, insanlı uzay uçuşu programı için diğer hedeflere, özellikle de uzay mekiği programının geliştirilmesi ve işletilmesine odaklanmaya başladı.

ABD, Apollo döneminden sonra çeşitli robotik Ay sondaları fırlatıyordu. Örneğin NASA'nın Ay Keşif Yörünge Aracı 2009'dan beri Ay'ın etrafında dönüyor. Ancak yüzeye geri dönmek yakın zamana kadar öncelikler arasında değildi.

Aralık 2017'de dönemin başkan Donald Trump, NASA'ya astronotları en kısa zamanda Ay'a göndermesi için görevlendirmişti.

Bu direktif, 2020 yılı sonuna kadar Ay üzerinde ve çevresinde uzun vadeli sürdürülebilir bir insan varlığı oluşturmayı ve bunu yaparken elde edilen bilgileri astronotların Mars'a gönderilmesine yardımcı olmak için kullanmayı amaçlayan Artemis adlı geniş ve iddialı bir programın ortaya çıkmasına neden oldu.

AY'DA ÜS KURMAYI PLANLIYOR

NASA, Ay'ın bol miktarda su buzu barındırdığı düşünülen güney kutup bölgesine bir veya daha fazla Artemis üssü kurmayı planlıyor. Ancak oraya astronot göndermeden önce kurum, bu az keşfedilmiş alan hakkında daha fazla veri toplamak istiyor. Bu sayede bölgede ne kadar su bulunduğunu ve bu kaynağa erişimin ne kadar kolay olduğunun belirlenmesi amaçlanıyor.

İşte bu amaçla NASA, Amerikan şirketleri tarafından geliştirilmiş robotik Ay'a iniş araçları üzerinde ajans bilim araçları için gezi rezervasyonları yapan CLPS ("Ticari Ay Yükü Hizmetleri") isimli bir programı hayata geçirdi.

CLPS yetkilisi Sue Lederer, 12 Şubat'ta düzenlediği basın toplantısında, "Buradaki amaç, Artemis'e hazırlık olarak Ay'ı araştırmak ve NASA için gerçekten farklı iş yapmaktır. Ana hedeflerimizden biri Ay ekonomisini geliştirdiğimizden emin olmaktır." diye konuştu.

118 MİLYON DOLARLIK ANLAŞMA, NASA'YA AY KAPISINI AÇTI

2019 yılında CLPS kapsamında, Intuitive Machines şirketi ile yaklaşık bir İngiliz telefon kulübesi büyüklüğündeki Nova-C isimli araç kullanılarak NASA'nın ekipmanlarını Ay'a ulaştırmak üzere 118 milyon dolar değerinde bir anlaşma sağlandı. Anlaşma, Intuitive Machines'in IM-1 adını verdiği ilk Ay görevindeki altı kurum deneyinin ve teknoloji ekipmanlarının taşınmasını kapsıyordu.

Ajansa geliştirilmesi için ilave 11 milyon dolara mal olan NASA araçları, çeşitli araştırmaların yürütülmesi için tasarlandı. Örneğin NDL ("Hassas Hız ve Menzil Algılama için Doppler Lidar") aracı, iniş ve alçalma sırasında veri toplamak için LIDAR (ışık algılama ve menzil) teknolojisini kullanıyor.

Uzay aracının motor egzozunun Ay toprağı ve kayalarıyla nasıl etkileşime girdiğini incelemek için tasarlanan başka bir alet de mevcut. Bir diğeri ise sonunda Ay üzerinde ve çevresinde GPS benzeri geniş bir navigasyon sisteminin parçası haline gelebilecek otonom konumlandırma teknolojisini gösterecek.

Intuitive Machines ayrıca IM-1 görevi kapsamında Odysseus'a altı ticari sorumluluk yükledi. Bunlardan biri, "Omni-Heat Infinity" yalıtım malzemesini derin uzayda test etmek isteyen Columbia Sportswear'dan geliyor. Bir diğeri, sanatçı Jeff Koons'un bir dizi heykeli ve hatta insanlığın birikmiş bilgi deposunu korumaya yardımcı olmayı amaçlayan "Güvenli bir Ay deposu" oluyor.

Odysseus'ta ayrıca Embry-Riddle Havacılık Üniversitesi öğrencileri tarafından geliştirilen bir kamera sistemi olan EagleCam de uçuyordu. EagleCam, Odysseus'tan ay yüzeyinin yaklaşık 30 metre yukarısına konuşlanacak ve iniş aracının fotoğraflarını aşağıdan çekecek şekilde tasarlandı.

15 ŞUBAT'TA FIRLATMA GERÇEKLEŞTİ

Bu 12 yük, 15 Şubat'ta SpaceX Falcon 9 roketinin Odysseus'u Ay'a doğru göndermesiyle göreve "start" verdi. Odysseus planlandığı gibi 21 Şubat günü Ay'a ulaştı.

Ancak o günkü iniş denemesinde iniş aracının görevlileri, Odysseus'un yüksekliğini ve yatay hızını belirlemesine olanak tanıyan lazer telemetrelerinin düzgün çalışmadığını keşfettiler. Bu nedenle ekip, bu hayati işlev için NASA'nın deneysel NDL yükünü hizmete soktu ve yeni planı uygulamaya koymak için iniş denemesini iki saat geriye aldı.

İNİŞ GERÇEKLEŞTİ

Ekibin yerde bir yazılım yaması tasarlamasını ve onu Odysseus'a ışınlamasını gerektiren bu son dakika geçici çözümü işe yaradı. 22 Şubat'ta Odysseus ana motorunu çalıştırarak 11 dakikalık önemli bir "yanma" gerçekleştirdi ve bu da aracın Ay yüzeyine doğru inişini yavaşlattı.

Ardından Odysseus, Ay'ın güney kutbundan yaklaşık 300 kilometre uzakta, Malapert A kraterinin kenarına yumuşak bir şekilde indi. Ancak IM-1 ekibinin Odysseus'tan ilk sinyali yakalaması 15 dakika sürdü.

Misyon direktörü Tim Crain bu tarihi anı şu ifadelerle duyurdu: "Şüphesiz ki, ekipmanımızın Ay'ın yüzeyinde olduğunu ve bağlantı kurduğumuzu teyit edebiliriz. Odysseus yeni evini buldu."

Aracın Ay'ın yüzeyinde 7 Dünya günü boyunca kalması planlanıyor.