Dilimizde görece kısa ve sık kullanılan ifadeler, çoğu zaman yazım hatalarına en açık olanlar. “Bir şey” ifadesi de buna bir örnek oluşturur. Kimi “birşey” diye bitişik kullanır, kimiyse “Birşey Ayrı Mı Yazılır” sorusunu sorarak TDK’nin ne dediğini merak eder. Bu yazımızda, bir şey nasıl yazılır, herhangi bir şey nasıl yazılır ve benzeri ifadeleri ele alıyoruz.
“Şey” sözcüğü, Türkçede çoğu kalıpla bir araya geldiğinde zaman zaman kafa karışıklığı yaratır. “Bir şey,” “her şey,” “çok şey” gibi sık kullanımlar, TDK kuralları açısından gerçekten de dikkat edilmesi gereken örnekler sunar. Bileşik yazım mı yoksa ayrı yazım mı? Bu soruya net bir şekilde cevap vermek, hem resmî metinlerde hem de akademik veya gündelik yazılarda tutarlılığı korumanın önemli bir parçası olarak kabul edilir. Aynı zamanda “bir şey” gibi ifadeler, cümlelerde vurgu yapmak istediğinizde de önemli hâle gelir. Eğer yanlış yazılırsa, metnin akıcılığı ve doğruluğu sekteye uğrayabilir. İşte detaylar…
İki kelimeden oluşan ve ayrı yazılması gereken pek çok ifade gibi, “bir şey” de aslında anlam açısından bütünleşik bir yapıya dönüşmemiştir. “Bir” kelimesi “tek, yalnızca” anlamını, “şey” ise “varlık, nesne” gibi genel bir manayı korur. Bu nedenle “bir şey” ifadesi, birleşik bir kelime hâline gelmeden iki ayrı sözcük olarak kalır. Yazım kılavuzlarında da “birşey nasıl yazılır” sorusunun yanıtı, “her zaman ayrı” şeklinde geçer.
Bu kullanım, sözlü dilde kulağa ne kadar bütünleşmiş gelse de TDK’ye göre ayrı yazılmak zorundadır. Eğer günlük konuşmada “birşey” diye hızlıca söylediğimiz için yazıda da bu biçimi kullanıyorsak, yanlış yapmak kaçınılmaz olur. Oysa yazım standartlarına uyulduğunda “bir şey” diye iki kelimeden oluşan bu yapı, dilin genel kurallarıyla uyumlu ve net bir anlam iletir.
Türkçede “herhangi bir şey nasıl yazılır” veya “bir şey ayrı mı yazılır” türünden sorular, çoğunlukla “her,” “bir,” “şey” gibi kelimelerin bir araya geldiğinde yeni bir anlama mı dönüşeceği, yoksa bağımsız anlamlarını koruyarak mı kalacaklarına bağlıdır. Bazı ifadeler “herkes,” “herbiri” gibi yeni bir kelimeye dönüşerek bitişik yazılırken, “bir şey,” “her şey,” “çok şey” gibi ifadeler ayrı kalması gereken örneklerdendir.
Çünkü “bir” sözcüğü, “tek sayı,” “tekil,” “yalnızca” gibi anlamları korur ve “şey” de “herhangi bir varlık, nesne, mefhum” manasındadır. Yeni bir anlam yaratmayan bu iki sözcüğün birleşik değil ayrı yazılması Türk Dil Kurumu tarafından özellikle vurgulanır. Yani “birşey” diye bitişik yazmak, dilbilgisi yönünden yanlıştır.
1. “Bir” ifadesi kendi anlamını koruyorsa, ardından gelen kelimeyle birleşik hâle gelmez.
2. “Şey” kelimesi, yeni bir kavram oluşturmadıkça ayrı yazılır.
3. Benzer kalıplar “bir gün,” “her şey,” “çok şey” de aynı mantıkla ayrıdır.
Bu kurallar, “bir şey”in yazımında hata payını en aza indirgeyerek, metnin anlaşılabilirliğini ve doğruluğunu güçlendirir. Resmî bir yazıda ya da akademik metinde birleşik biçimde görülen kullanım, profesyonellikten uzak bir izlenim bırakabilir.
Google Play
App Store
Haberi Paylaş
18:36
İLGİLİ HABERLER
YORUM YAZ