Dünya 'devede kulak' kalır: Şimdiye kadar bulunan en büyük gezegen hangisi?

Evrenin sonsuz genişliği içinde, gezegenimiz Dünya oldukça küçük kalıyor. Güneş sistemimizde bile Dünya, Jüpiter​ gibi gaz devleri karşısında amiyane tabiriyle 'devede kulak' duruyor. Peki bu dev gezegenlerden bile daha büyük gezegenler var mı?

Uzmanlara göre bu sorunun cevabı, bir gezegenin nasıl tanımlandığına bağlı olarak değişmekle birlikte, bilim insanları şu ana kadar bilinen en büyük gezegenin hangisi olduğunu belirlemekte zorlanıyor. Yine de "en büyüğü" olmaya aday gösterilecek birkaç gezegen​ de bulunmakta.

KÜTLESİ JÜPİTER'DEN DOKUZ KAT BÜYÜK BİR GEZEGEN

Space.com'un haberine göre, bunlardan bir tanesi olan ROXs 42Bb, Jüpiter'in tam dokuz katı kütleye ve 2,5 katı yarı çapa sahip, Dünya'dan yaklaşık 460 ışık yılı uzaklıkta bir yıldız etrafında dönen bir gaz devi olarak öne çıkıyor.

Ancak ABD'deki Texas Üniversitesi'nden fizik ve astronomi profesörü Thayne Currie, bu gezegenin gerçekten en büyük olup olmadığı konusunda şüpheci. Currie, ROXs 42Bb ile aynı boyutlara sahip ya da daha büyük başka nesneler de bulunduğunu tahmin ettiğini söyledi.

"İki protogezegen var, ben onların daha büyük olduğunu düşünüyorum" diyen Currie'ye göre bu protogezegenler, Dünya'dan yaklaşık 370 ışık yılı uzaklıktaki PDS 70 yıldızını çevreleyen ve Jüpiter'in iki ile dört katı bir yarıçapa sahip. Ayrıca en büyük gezegen adaylarından HAT-P-67 b'nin yarıçapı da Jüpiter'in iki katından büyük.

ÖLÇÜMDEKİ FARKLILIKLAR, İŞİ ZORLAŞTIRIYOR

Bilim insanları, gezegenlerin boyutlarını ölçme konusunda farklı yöntemler kullanıyorlar. Bazı gezegenler, doğrudan görüntüleme yöntemiyle, örneğin Keck Uzay Teleskobu ile görüntülenirken, diğerleri transit yöntemi kullanılarak tespit ediliyor.

ROXs 42Bb, Keck Teleskobu ile doğrudan görüntülendi. PDS 70 etrafında dolanan protogezegenler de aynı yöntemle tespit edildi. Bilim insanları bu gezegenlerin boyutunu doğrudan ölçemediklerinden, boyutlarını parlaklıkları ve verdikleri ışık dalgalarındaki desenler gibi diğer faktörlere dayanarak çıkarsamaya çalıştıkları, fakat bu süreçte kullanılan modellerin her zaman yüzde 100 doğru olmayabileceği belirtiliyor.

Transit yöntemi ise, bir nesnenin yörüngesi boyunca ev sahibi yıldızının önünden geçtiği ve yıldızı geçici olarak kararttığı durumdur. Bu şekilde tespit edilen HAT-P-67 b gibi ekzoplanetlerin doğrudan ölçülebildiği, bu nedenle bu gezegenin Jüpiter'in iki katından daha büyük bir yarıçapa sahip olma olasılığının daha yüksek olduğu değerlendiriliyor.

'KAHVERENGİ CÜCE' KARMAŞASI

Diğer belirsizlik, bir gezegenin nasıl tanımlandığı sorunundan kaynaklanmakta. Yıldızların çok büyük ve gezegenlerin çok daha küçük olduğu konusunda bilgi sahibi olsak da, ikisinin arasında bir de "kahverengi cüce" olarak adlandırılan gök cisimleri bulunuyor.

Kahverengi cüceler, yıldız kadar olmasa da bir gezegenden daha büyüktür. Çekirdeği, bir yıldız gibi normal hidrojeni kaynaştıracak kadar sıcak olmasa da, bir nötron içeren özel bir hidrojen formu olan döteryumu kaynaştırabilir.

Gezegenler ile kahverengi cüceler arasındaki sınırın belirlenmesi de bir sorun teşkil ediyor. Bilim insanları, kahverengi cücelerin gezegenler olmadığı konusunda hemfikir olsa da, bu iki tür arasındaki farkı belirlemekte zorlanıyorlar. Bu durum, ROXs 42Bb gibi yüksek kütle oranına ve yıldızına göre uzak bir konumda olan gezegenlerin sınıflandırılmasını karmaşıklaştırıyor.

Currie'ye göre "kütle konusunda belirlenmiş bir sınır var" ve bu sınırın üstünde olanlar kahverengi cüce, altında kalanlar da gezegen olarak adlandırılıyor.

Bununla birlikte, Currie ve meslektaşlarının yaptığı son araştırma, gezegen ile kahverengi cüce arasındaki geçişin çok daha yüksek bir kütlede gerçekleşebileceğini gösteriyor, tahminen Jüpiter'in kütlesinin 25 katı veya daha da büyüğü.

Bu farklı yöntemler, gezegenlerin boyutları konusunda belirsizlik doğuruyor. Dolayısıyla hangi gezegenin en büyük olduğunu belirlemek de zorlaşıyor.